Seber xanı häm xanbikäse 8 nçe fevral' könne modalar kürgäzmäsenä çığaçaq. Alar yanına milli kiemnärdä Qazan qızı, Seber qızı häm Äçterxan qızı da quşılaçaq. Tobol şähäreneñ Seber tatarları mädäniäte üzägendä “Ostalar häm suvenirlar Tobol yärminkäsendä” digän kürgäzmä açıla. Milli häm xannar kiemnärendäge qurçaqlar älegä üzäkneñ milli muzeenda bu tantananı kötälär. Muzey citäkçese Rawilä Kutumova äytüençä, maqsatları: milli kiemnärne propagandalau.
-Barbilarnı kienderäbez. Oktäber ayınnan başladıq. İñ berençe bez avgust ayınıñ başınnan eksperiment ütkärep qaradıq. Niçek keşelär qarar bu xälgä. İnde äybät bulğaç “Miras” digän bülek açtıq. Üzäkneñ masterskoyında bezneñ öç keşe eşli. “Milli kiemnär kigän qurçaqlar” (Natsional'nıye traditsiä v kuklax”) digän kürgäzmälär dä ütkärdek. Tömändä dä bulıp qayttıq. Qurçaqlar belän Aminova Roza Xannanovna eşli. Üze räsem yasıy. Bezneñ töp maqsat: qurçaqlarda bezneñ milli tatar kiemnären kürsätü, propagandalau. Bez kitaptan qarap eşlibez. Seber tatar xalqınıñ kiemnäre, Qazan tatarlarınıñ kiemnäre, Äçterxan tatarlarınıqın da tektek. Berniçä qurçağıbız satıldı da. Büläk tä itäbez. Direktor älegä satırğa boyırmıy. Üzebezneñ fondıbıznı eşlise kilä. Roza Xannanovna bügen ike qurçaq tağın alıp kilde. İr keşe xan häm xanbikä kiemendä alar. Ul anıñ icat eşe. Räsemgä dä qarap, üzeneñ icatın da östäp ul çordağı xannarnıñ, xanbikälärneñ niçek kiengännären kürsätä.
Rawilä Kutumova äytüençä, milli kiemnärdäge Barbi qurçağı qarğannarğa da xuş kilä, küplärneñ satıp alırğa teläge dä bar. Kem äytmeşli, berençe adımnarın ğına yasıy ul. Şuña kürä, möslimä Fulla qadär ük kürenekle tügel. Tıñlawçılarıbız beläder, islam dönyasında Fulla qurçağı bügen Barbinı dönya bazarınnan äkren genä qısrıqlap kilä. Fulla Barbidan yaulıq yabınuı häm ozın külmäk kiyue belän ayırılıp tora. Şulay uq anıñ alsu töstäge namazlığı da bar. Uzğan yıl häm Qorban bäyräme könnärendä möselman illärendä Fulla Barbiğa qarağanda kübräk satılğan. Qurçaqnıñ brend-menedjerı Fawaz Abidin Bi Bi Si yañalıqlarına birgän äñgämäsendä: “Monıñ sere: Fullanıñ tuğrılıqlı buluında, yarata belüendä, äti-änisen xörmät itüendä”,- di. Uzğan ike yıl eçendä genä dä million yarım qurçaq-möslimä satılğan. Tizdän Fulla-tabibä, Fulla-möğallimä qurçaqları äzerlänäçäk ikän.
Ägär dä Barbi üzeneñ ğadäti kiemendä Tömän şähäreneñ “Maşarov yortı” muzeyına kilsä, bälki, könläşep tä ülär ide. Monda “Triumfal'noe şeystvie modı v minityure” digän kürgäzmä eşläde. Bu kürgäzmä aşa bezneñ erağa qädär 3 meñ yıl elek borınğı Misır, borınğı Rim, Vizantiä imperiäse waqıtlarına häm 18-19 çornıñ törle illärenä dä barıp qaytırğa bula. Här qurçaqqa da şul çornıñ kiemnären kidergän idelär.
”Maşarov yortı” muzeyı xezmätkäre Andrey Tarasov äytüençä, Rusiäneñ başqa şähärlärendä niçekter, ämma Tömän ölkäse öçen bu qurçaqlar cıyılması- kolleksiä bik unikal' äyber. Monda 140 qurçaq bar. Alar törle stil', ğasır häm törle xalıqlarnıñ kiemnären kigännär. Şulay uq gruzin, rus, tatar, uqrain häm başqa milli kiemnärne dä kürergä bula. Bu qurçaqlarnı Tömän şähärendäge elemtä, informatika häm idärä kölliätendä uquçılar 3-4 yıl däwamında äzerlägän. Uquçılar kiemnärneñ tışqı küreneşen genä tügel, ä tuqımalarnı da şul çorğa “yaqınaytırğa” tırışqannar...
Kölliätneñ bu xezmäte Mäskäwdäge moda institutınıñ dizayn fakul'tetı belän urtaq cimeşe. Här studentnıñ kurs, yäisä diplom eşe bulıp tora. Mäs'älän, tatar milli kiemen Barbiğa kienderü öçen uquçı başta tarixnı öyränergä tieş. Annan soñ ğına milli kiem üzençäleklären üzläşterep, kiräkle tuqımalar tabıp, anı kisep, tegep, bizäklär çikkäç, belgeçlär xuplasa ğına başqa qurçaqlar yanında urın ala. Bu kürgäzmäne, şul isäptän tatar milli kiemendäge qurçaqnı da, barlığı 850 dän artıq keşe qaradı.
Nail Alan. Tömän.
