Tatarstan mädäniät ministrlığınıñ matbuğat üzäge birgän sannarğa qarağanda mädäni miras qorılmaların saqlaw çaraları öçen soñğı 5 yıl eçendä 7 millionnan kübebräk aqça bülep birelgän. Şunıñ 4 million 300 meñnän artığı respublika qaznasınnan totılğan. Soñğı waqıtta häykällär häm tarixi urınnarnı tözekländerüdä xosusıy investitsiälär häm ximayäçelärne cälep itü dä aktual'läşä bara ikän. Misal öçen, Kekin yortı, Möxämmädiyä mädräsäse, Ğali mäçete, Ğafuri uramındağı 10-nçı yäğni Alsu mäçet häm başqa binalar näq menä şuşı yul belän tözekländerelgän. Tatarstan mädäniät ministrlığınıñ tarixi häm mädäni qorılmalarnı saqlaw häm qullanu idäräse başlığı İgor Nesterenko süzlärenä qarağanda 1990 yıl belän çağıştırğan waqıtta mondıy binalarnıñ sanı yaqınça 50 protsentqa artqan.
10 yıl däwamında bezneñ üteneç belän Qazan universitetı, tarix institutı häm başqalar Respublikanıñ böten rayonnarında da tikşerü ütkärde. Häm bu rayonnarda küplägän häykällär- barlığı 6 meñgä yaqın qorılma açıqlandı. Bez alarnı saqlawğa quya barabız. Elek 835 ide. Xäzer 1143-kä citte.
Di Nesterenko. Qazan häm Bolğar, Bilär häm Alabuğa, Bögelmä häm Bua, Mamadış häm Mendeleevski, Minzälä häm Täteş, Çistay, Layış häm Sviajski Tatarstannıñ tarixi urını bulıp isäplänä. Alarda respublikanıñ yartısınnan artıq tarix, arxitektura häm mädäniät häykälläre urnaşqan. Citäkçelär alarnıñ da turistlar häm investetsiälär cälep itü mömkinlege buluın añlıy başlağan.
Misal öçen Çistaynı ğına alıyq. Alabuğa şikelle tıyulıq bulmağanğa äzräk zıyan da kürä. Ämma anıñ mömkinlekläre Alabuğanıqı kebek ük dip äytergä bula. Şulay uq Tuqay iseme häm başqa yazuçılar iseme belän bäyle bulğan Arça, Ätnä rayonında da infrostruktura buldırıp säyäxätçelärne cälep itergä waqıt citte.
Di Nesterenko. Xalıqara häykällär häm tarixi urınnar köne uñayınnan bez anıñ belän uzğan yıl xalıq arasında şaw-şu tudırğan üz waqıtında Tuqay torğan Bolğar nomerları bulğan binanı da iskä töşerdek.
Qızğanıçqa qarşı, bez küpme genä tırışsaq ta, anı tarixi binalar isemlegennän sızdılar şul älegä üz urınında tora. Älegä minem belüemçä, bu binanıñ aldağı yazmış: tözekländerü, yäki sütep şundıy uq bina qoru turındağı ike variantnıñ berse dä xäl itelmägän. Anı satıp alğannarnıñ Tuqay bülmäsen torğızunıñ ähämiäten añlarlar dip ışanası ğına qala.
Di mädäniät ministrlığınıñ tarixi häm mädäni qorılmalarnı saqlaw häm qullanu idäräse başlığı İgor Nesterenko. Anıñ süzlärençä, soñğı waqıtta, qızğanıçqa qarşı, Qazanda tarixi ähämiätkä iä binalarnıñ ber öleşe yuqqa da çıqqan. Tatarstan premyerı urınbasarı, mädäniät ministrı Zilä Wälieva, Xalıqara häykällär häm tarixi urınnar köne uñayınnan Respublikada 2007 yıldan eşli başlağan “Miras-Nasledie” programması mädäni baylıqlarğa saqçıl häm xörmät belän qarawğa etärgeç bulır, tarix häm mädäniät häykällären yaqlaw häm saqlaw böten tatarstanlılarnıñ urtaq eşenä äwereler dip ışanıp qalam, dip belderde.
Nail Alan
