Uzğan atnada Tömän ölkäse möselmannarınıñ qorıltayı bulaçağı turında xäbär itkän idek.
“Däwlät mäçetlär tözeleşenä dä, alarnı tözekländerügä yärdäm itä almıy. İslam dönyasınnan kilä torğan yärdämnärgä törle yullar belän ayaq çalırğa tırışa. Elektr qullanğan öçen aqçanı da sänäğät tarmaqlarınnan alğan kebek tüläwne taläp itä. Ölkä xakimiäteneñ dä iğtibarı citärlek tügel. Bez bit çinovniklardan mäçetlärneñ manaraları altınlanğan bulsın dip taläp itmibez. Qaya ğına möräcäğät itsäk tä, bezgä: “Din däwlättän ayırılğan!”,- dip äytälär. Ber dingä yärdäm itkändä ikençesen kürmäskä tırışu küpmillätle Rusiäneñ tarqaluına kiterergä mömkin”.
Tömän ölkäse möselmannarı diniä idäräseneñ räise Ğalimcan xäzrät Bikmulinnıñ möselmannar qorıltayına kilgännär aldında äytkän bu süzlären vitse-gubernator Sergey Sarıyçev, milli eşlär komitetı başlığı Aleksey Mal'çewski da tıñlap utırdı. Bu kisken çığışnı barlığı 89 wäkil- delegat işette.
Tömän ölkäseneñ könyağındağı 54 mäxällä diniä idäräse qanatı astına kergän. “Monnan 3 yıl elek bulğan 3 nçe qorıltay aldında xällär yamanraq ide. Bezdäge qayber mäxällälär Rusiäneñ Aziä öleşe möselmannarı idaräsenä küçep 41 gä genä qalğan idek. Bügen isä alar kire qayttı. Tağın 12 dini oyışma terkälü aldında tora”,- dide Ğalimcan xäzrät. Şuşı soñğı 3 yıl eçendä Yambay awılındağı Niğmätulla Xaci isemendäge mäçet tözekländerelep, anıñ qarşında mädräsä açılğan. Ölkä xakimiäte bu eşlär öçen 6 million yarım aqça küçergän. Ämma ölkä xakimiäteneñ finans yärdäme citärlek bulmağanğa mädräsädä 25 tügel, ä 16 ğına şäkert belem ala. Annan da qala tağın 6 mäçet açılğan.
3 nçe qorıltay quyğan çişelmägän problemalar da bar.
“Tömän şähäreneñ Lenin uramındağı qayçandır mäçetlär bulğan binalar möselmannarğa kire qaytarılmadı. Yaña mäçet tözergä cir soradıq”,- birmädelär di xäzrät. Alğa taba ul xaq islam turında söylär öçen mäğlümat çığanaqları waqıt birmäwe, idäräneñ üzeneñ basmasın buldırırğa kiräklege turında da äytep uzdı.
Tömän ölkäseneñ vitse-gubernatorı Sergey Sarıyçev qorıltaydağı çığışlarnıñ ber öleşen tıñlağannan soñ cawap süze belän çıqtı.
“Ğalimcan xäzrätneñ dokladı qayber qarşılıqlar tudıra. Xakimiätlärneñ bulışuın sanap çıqqaç, axırda kisken itep bötenläy yärdäm yuq dip äytep quydı. Çınlıqta üzläre aktiv bulğannarğa bulışası kilä”,- dide Yakuşev. Anıñ süzlärençä, monnan öç ay elek xäzrättän idärägä yärdäm itä torğan oyışmalarnıñ isemlegen sorağan bulğan. Ul şirkätlärgä tağın da tabışlıraq eşlär täqdim itergä telägännär. Ämma bügenge köngä qädär isemlek äzerlänep tapşırılmağan. 3 yıl eçendä xakimiät idärägä 12 millionlap aqça küçergän. Kiläse yılğa Cämiğ mäçeten tözekländerü öçen tağın 2 million bireläçäk.
“Ämma mädräsägä şäkertlärneñ äz kilüen xakimiät cilkäsenä audaru kileşmäs”,- dide vitse-gubernator. Çığışında ul idärägä “Uralsvyaz'inform ” şirkäteneñ maşina alaçağın da, Lenina uramındağı qayçandır mäçet bulğan binada yäşäwçe keşelärgä bu atnada fatir birelep, anıñ tizdän möselmannarğa qaytarılaçağın da äytep uzdı.
Qara-qarşı süzlärne tıñlağaç soraw tua. Ni öçen xäzrät böten problemalarnı xakimiätkä öya dä, xakimiät küp mäs’älälärne qorıltay aldınnan ğına xäl itergä tırışa soñ?...
Diniä idäräseneñ eşen yäşlär niçek bäyäli? Qorıltayda idärä äğzası Azat xäzrät Äxiärov ta çığış yasadı.
“Bez, yäşlär, sezgä yärdäm itergä äzer! Eşlärebezneñ ber urında taptalmawın telibez. Ämma töp säbäp sezneñ yärdämçeläregez bulmawda. Yäşlär arasında yuğarı uqu yortları betergän belgeçlär bar bit”,- dide Azat xäzrät. Anıñ süzlärençä, Ğalimcan xäzrät böten eşne üze başqarırğa, böten awırlıqnı üze tartırğa tırışa.
Tömän ölkäse möselmannarınıñ 4 nçe qorıltayında qunaqlar da qatnaştı. İslam universitetı prorektorı, Tatarstan möftie urınbasarı Söläyman xäzrät Zaripov häm Rusiäneñ Yevropa öleşe möselmannarı diniä idäräseneñ töbäklär belän eşläw departamentı başlığı Arıslan xäzrät Sadriev. Çittägelärneñ ölkädäge dini tormışqa bäyäläre niçek soñ? Arıslan xäzrätneñ çığışınnan ber kisäk.
“Min sezdä möselmannarnıñ xoquqları xörmät itelä dip äyter idem. Ğalimcan xäzrät xakimiätlär belän xezmättäşlekneñ yaxşı moxiten buldırğan. Çağıştırırğa urın bar. Xakimiätlär qarşılıq tudırırğa da, qomaçawlamasqa da häm yärdäm dä itergä mömkinnär”,- dide Arıslan xäzrät.
Tömän ölkäse möselmannarınıñ 4 nçe qorıltayı ustavqa da üzgäreşlär kertte. Yaña saylanğan idärä üzeneñ eşen elekkeçä 3 yıl tügel, ä 5 yıl däwam itäçäk. İdärägä 11 keşe kerde. Anıñ räise itep Ğalimcan xäzrät Bikmullin saylandı.
Nail Alan. Tömän.