Tömän ölkäseneñ könyağındağı Yalutr rayonı Aslana urta mäktäbe mödire Abdulla Rafikov: “Ğömeremdä tatarça şiğer yatlağanım yuq ide Cälilneñ yubiley uñayınnan üzem dä tırıştım”,- dide.
Aslana mäktäbe mödire Abdulla Rafikov äytüençä, bäyrämgä mäktäp kenä tügel, awıl xalqı da äzerlängän. Şiğer häm şağirneñ şiğerlärenä yasalğan räsemnär bäygesendä uquçılar, uqıtuçılar ğına tügel, böten awıl qatnaşqan.
Yalutr rayonı külämendä “Cälil uquları” ütkärü ğädätkä kerep bara. Şağirneñ tuuına 100 yıl tulu uñayınnan Aslana mäktäbendäge muzey tözekländerelgännän soñ işeklären qabat açtı. Zäwıq belän bizälgän bülmädä uqıtuçı Rawilä Siraçeva, muzey mödire Färit Yaraşev häm uquçılar qarşı aldı. Muzeyda Cälilneñ tuğan awılınnan alıp qaytqan tufraq saqlana. Annan da qala, başqa eksponatlar arasında grajdannar suğışınnan qalğan yädrälär bar. Aslana awılı aşa bu suğış ütkän.
Aslana awılındağı muzeynıñ niçek barlıqqa kilüe turında bez 1960 nçı yıllarda mäktäp mödire bulıp eşlägän İskändär Yantimirov belän äñgämä qordıq. Awılğa 65 nçe yılda Qazannan ber törkem yazuçılar, şağirlär kilgän bulğan. Alarnıñ säfäre bu muzeynı açarğa zur etärgeç yasağan. İskändär ağanıñ äytüenä qarağanda, Aslanada ozaqlamıy awıl muzey da açılaçaq.
Cälilneñ 100 yıllığına ällä niçä tatar ictimaği oyışması buluğa qaramastan Tömän şähäre bitaraf buldı. 9 nçı mäktäptä qayçandır Cälil muzey eşlägän bulğan. Ul waqıtlarda uquçılar Cälil isemendäge qorbanı yörtüçelär belän şağirneñ tuğannarı belän xatlar alışqan bulğannar. Bügen isä, bu muzey Watan suğışı tarixın yaqtırta.
Ä menä Tobol şähärendäge Seber tatar mädäniät üzäge bu datağa bağışlanğan kiçäne qullarınnan kilgän qädär matur itep oyıştırğannar ikän. Kiçädä ölkän buın da, mäktäp uquçıları da, pedagogiä institutı häm kölliäte studentları da qatnaşqannar. Üzäk xezmätkäre Rimma Xäbir'yanova äytüenä qarağanda härkemneñ dä küñelenä xuş kilgän.
Tobol şähärendäge 15 nçe mäktäptäge pioner oyışması Sovetlar berlege zamannarında Cälil isemen yörtkän bulğan. Zamanalar uzsa da, mäktäp diwarına berketelgän şağirneñ bar'yelefın almağannar, mäktäptä byustı da tora. Tizdän, 15 nçe mäktäp, yanqorma salınıp betkäç Cälil, Puşkin, Dekabristlar uramnarı çatında bulaçaq. Bu xaqta mäktäp mödire Säyet Xismätullin äytte. 15 nçe mäktäptä 17 nçe fevral' könne şiğer bäygese uzaçaq. Bu çarağa Tobol şähäreneñ barlıq mäktäplärennän dä uquçılarnı çaqırğannar.
Nail Alan, Tömän