Munçağa kerep parlanırğa, çistarınıp çığarğa yaratmağan keşe yuqtır. “Xuş isle qayın seberkese belän çabınu ğına da ni tora bit” - di bezneñ tatar xalqı. Su buyındağı qaynar munçada çabınıp çığasın da yögerep barıp yılğa, külgä sikeräsen. Xäzer bu küreneşlärne rus kinolarında da yış kürergä bula. Menä şul kinodağı kebek Tatarstannıñ Yuğarı Oslan rayonınıñ Sebalewsqaya awılı keşeläre dä güzäl tabiğätle Zöya yılğası buyına 30 yıl çaması elek munçalar salalar. Xäzer şul munçalarınnan qorı qalalar. Bu awıl xalqınıñ munçaları yazmışı turında “Yaña ğasır” telekanalı şuşı könnärdä qısqa ğına syujetta kürsätep kitkän ide. Ul syujetta su buyındağı munça wäzğıäte añlaşılıp betmäde. Şunnan bez Tatarstannıñ ekologiä ministrlığı belän elemtägä çıqtıq. Bezneñ teldän su buyındağı obyekt, yılğa buyı digän süzlär çıqqaç älege ministrlıqnıñ ber wäkile şunduq rusçalatıp :
- Zakon buyınça tıyulıqlar qırıyındağı sulıqlar yarına toraq, munça tözü tıyıla! - dip cawap qaytardı da, añlasağız añlağız añlamasağız yuq digändäy süzen tämamladı.
Şunnan, bu cawap bezne qänäğätländermägäç başqa yullarnı ezli başladıq. Çönki Yuğarı Oslan rayonı xalqınıñ munça, su buyındağı toraq yazmışı ul alarğa ğına tügel respublikanıñ başqa rayon, şähärlärenä dä qağılırğa bik mömkin. Bez monı ekologiä häm tabiğat baylıqların saqlaw ministrlığınıñ matbuğat üzäge citäkçese Damir Wälullin belän söyläşkäç añladıq. Yuğarı Oslandağı munça wäzğıäten ul bezgä bolay añlattı:
- Zöya yılğası buyındağı munçalarnıñ tieşsez urnaşqannarı açıqlandı. Mäxkämä qararı näticäsendä munça xucaları 15 sentäbergä xätle munçaların sütärgä, başqa urınğa tözergä tieşlär. Bezneñ inspektorlarnıñ mäğlümatları buyınça 5 munça sütelergä tieş. Çönki bu yılğağa zıyan kiterä.
- Alar bit xäyrannan tözelgän, nişläp äle xäzer genä iğtibar ittegez? – digän sorawğa Damir Wälullinnıñ cawabı tübändägeçä buldı:
- Böten obyektlarnı ber köndä tikşerep betep bulmıy. Şuña kürä inspektorlarıybıyz prokuratura belän berlektä eşli. Şuşı tikşerülär däwerendä xoquq bozular kürenügä eş sudqa birelä.
- Andağı xalıq fikerenä dä qolaq saldığızmı son?
- Alar inde bu rayonnıñ idäräse turında da söylilär. Monda bu munçalarnı küçerü öçen rayon idäräse yärdäme kiräk. Çönki munça xucalarınıñ kübese pensiä yäşendägelär. Annarı munça küçererlek yulları da yuq ikän.
- Yarıy, monda ğadi xalıq toraqları. Ğomumän mondıy xoquq bozu oçraqları küpme, annarı Matyuşina Naratlığı, İdel yarında tözelgän zur-zur kottedjlarğa ni diärsez?
- Alar küp inde… Keşelärneñ kübräk munçaların, öylären maturraq urınğa salasıları kilä. Şuña kürä alar küp. Xäzergä tögäl sannar kiterä almıym. Zur-zur yortlarğa kilgändä alarda da xoquq bozular bar, inspektorlar bu urınnarnı da tikşerä başladılar, protokollar tözelgän. Näticäläre soñraq bulaçaq.
Ğadi xalıqnıñ munçasın sütüen sütärlar, menä Qazanqa buyındağı “Wamin”, “Qızıl şärıq” häm başqa ere oyışma xucalarınıñ mähabät binalarınıñ zurlığına ekologlar soqlanıp qına äylänep ütmäslär mikän?
Röstäm İsxaqi
