Ser tügel, üz däwlätçelegen qoru xoquqlarına häm moña ireşü öçen tieşle xoquqi äzerlek alıp baru yağınnan Tatarstannıñ Könyaq Osetiä, xätta Abxaziägä qarağanda da däğwaları nigezleräk - Qazan üz möstäqillegen parlamentta qabul itelgän Deklaratsiä belän genä tügel, ä demokratik şartlarda uzğan referendum, yaña Konstitutsiä häm nihayät Tatarstan häm Rusiä arasındağı ikeyaqlı kileşü belän dä nığıtqan ide.
Tınıç häm xoquqi yul saylawı belän Tatarstan üzendäge millätara kileşü moxiten, ictimaği-säyäsi totrıqlılıqnı saqlap, Rusiä töbäkläre arasında zur iqtisadi üseş kiçergän, çit illärdän dä külämle investitsiälär alğan ber respublikağa äylände.
Dönya Tatarstannı kürä başladı
Gruziädäge respublikalarnı tanıp Rusiä xäzer näq menä şuşı möhim töbäkne ömetländerde, Qazandağı milli aktivistlar monı şunda uq iğtibarğa aldı, dip yaza misal öçen "New York Times" basması.
Tatarlarnıñ bäysezlekkä omtıluı yänä uyanuın amerikan basması Tatar ictimaği üzäge bäyän itkän belderüdä kürä - anda "Rusiä tarixta berençe märtäbä üz watandaşlarınıñ bäysezlekkä iä bulu xoquqın tanıy, xäzer inde çirat Tatarstanda", dielä. Tatarlarnıñ milli xäräkäte bügenge köndä soñğı 20 yılda iñ sülpän çorın kiçersä dä, kiläçäktä bu bik tiz üzgärä ala, di "New York Times" häm "Zvezda Povoljya" basması möxärrire Räşit Äxmätovnıñ "Rusiäneñ xäzer bezne tanımaw öçen äxlaqi xoquqı yuq" digän süzlären kiterä.
Goble: "Bäysez İdel-Uralğa barır idem..."
Tatarstannıñ kiläçäktä küptän xiallanğan bäysezlekkä ireşä aluın Rusiädäge milli azçılıqlar problemasın öyrängän amerikan belgeçe Paul Goble da tanıy.
"Min hiçşiksez tatar bäysezlegeneñ kiläçäge bar dip uylıym. Şäxsän üzem bäysez Tatarstannı, yäisä andağı xalıq kiräk dip tapsa, bäysez İdel-Uralnı kürergä telär idem. Häm monı Qazandağı qayber fiker iäläre ğämällärennän abaylap ta bula", dip belderde Goble Azatlıq radiosına.
Paul Goble küp yıllar Quşma Ştatlarnıñ däwlät departamentında eşlägän keşe, ul elekke sovet cirlärendäge täräqqiätne yaqınnan küzätep bara häm tatar-başqortlarnıñ Rusiädäge xälen yaxşı belä. Goble tatar häm başqort qına tügel, fin-uğır xalıqlarınıñ da demokratik kiläçäkkä xoquqlı buluı mäs'äläsen dönya basmalarında kütärep toruçılardan berse.
Rusiä Sovetlar berlege xataların yasıy
"Küplär, Sovetlar berlege Gorbaçev ildäge xakimiät qırşawın beraz ciñeläytkäç cimerelde dip uylıy. Yuq, Sovetlar berlege Gorbaçev qırşawnı ciñeläytep, annarı kire qısa başlağanğa cimerelde", di Paul Goble.
Xäzer dä Rusiä şul tırmağa yänä basmaqçı, dip uylıy Paul Goble häm raslaw yözennän uzğan comğada "Nezavisimaya gazeta"da dönya kürgän yazmanı kiterä. Anda şul gazetnı çığaruçı Konstantin Remçukov, xäzer bar xakimiätneñ Mäskäw Kirmäne qulında buluın, ildäge böyekmämläkät xisläre iñ yuğarı noqtasına citüen iskä alıp, Rusiäne federatsiädän unitar däwlätkä äyländeräçäk referendum ütkärü kiräk dip belderä.
"Mäskäwdäge yuğarı xakimiättä dä xäzer şulay fikerläwçe keşelär bardır dip uylıym", di Paul Goble.
1991 elda barlıqqa kilgän wäzğiät mäñge tügel
Amerikan belgeçe fikerençä, 1991-nçe yılda Sovetlar berlege tarqalu näticäsendä tuğan çınbarlıq mäñgelek dip uylaw ul üze zur ber xata, häm Rusiäneñ soñğı ğämälläre - Könyaq Osetiä häm Abxaziäne tanuı, - anıñ da alay uylamawın kürsätte. Yäğni näq şulay uq Tatarstan da, Çeçnä dä kiläçäktä bäysezlek qazana ala bulıp çığa. Mäskäw asılda şularnı tanıdı häm "min Tatarstan bäysezlege kiläçägenä çağıştırmaça ömetle qarıym", di Paul Goble.
Xäzer inde dönyada da Rusiädä ber urıslar ğına tügel, başqa xalıqlar, şul isäptän tatar-başqortlar da bulunı añlaw arta, ber ay elek bu alay tügel ide, xäzer xäl üzgärä, dip belderde Goble Azatlıq radiosına.
Tınıç häm xoquqi yul saylawı belän Tatarstan üzendäge millätara kileşü moxiten, ictimaği-säyäsi totrıqlılıqnı saqlap, Rusiä töbäkläre arasında zur iqtisadi üseş kiçergän, çit illärdän dä külämle investitsiälär alğan ber respublikağa äylände.
Dönya Tatarstannı kürä başladı
Gruziädäge respublikalarnı tanıp Rusiä xäzer näq menä şuşı möhim töbäkne ömetländerde, Qazandağı milli aktivistlar monı şunda uq iğtibarğa aldı, dip yaza misal öçen "New York Times" basması.
Tatarlarnıñ bäysezlekkä omtıluı yänä uyanuın amerikan basması Tatar ictimaği üzäge bäyän itkän belderüdä kürä - anda "Rusiä tarixta berençe märtäbä üz watandaşlarınıñ bäysezlekkä iä bulu xoquqın tanıy, xäzer inde çirat Tatarstanda", dielä. Tatarlarnıñ milli xäräkäte bügenge köndä soñğı 20 yılda iñ sülpän çorın kiçersä dä, kiläçäktä bu bik tiz üzgärä ala, di "New York Times" häm "Zvezda Povoljya" basması möxärrire Räşit Äxmätovnıñ "Rusiäneñ xäzer bezne tanımaw öçen äxlaqi xoquqı yuq" digän süzlären kiterä.
Goble: "Bäysez İdel-Uralğa barır idem..."
Tatarstannıñ kiläçäktä küptän xiallanğan bäysezlekkä ireşä aluın Rusiädäge milli azçılıqlar problemasın öyrängän amerikan belgeçe Paul Goble da tanıy.
"Min hiçşiksez tatar bäysezlegeneñ kiläçäge bar dip uylıym. Şäxsän üzem bäysez Tatarstannı, yäisä andağı xalıq kiräk dip tapsa, bäysez İdel-Uralnı kürergä telär idem. Häm monı Qazandağı qayber fiker iäläre ğämällärennän abaylap ta bula", dip belderde Goble Azatlıq radiosına.
Paul Goble küp yıllar Quşma Ştatlarnıñ däwlät departamentında eşlägän keşe, ul elekke sovet cirlärendäge täräqqiätne yaqınnan küzätep bara häm tatar-başqortlarnıñ Rusiädäge xälen yaxşı belä. Goble tatar häm başqort qına tügel, fin-uğır xalıqlarınıñ da demokratik kiläçäkkä xoquqlı buluı mäs'äläsen dönya basmalarında kütärep toruçılardan berse.
Rusiä Sovetlar berlege xataların yasıy
"Küplär, Sovetlar berlege Gorbaçev ildäge xakimiät qırşawın beraz ciñeläytkäç cimerelde dip uylıy. Yuq, Sovetlar berlege Gorbaçev qırşawnı ciñeläytep, annarı kire qısa başlağanğa cimerelde", di Paul Goble.
Xäzer dä Rusiä şul tırmağa yänä basmaqçı, dip uylıy Paul Goble häm raslaw yözennän uzğan comğada "Nezavisimaya gazeta"da dönya kürgän yazmanı kiterä. Anda şul gazetnı çığaruçı Konstantin Remçukov, xäzer bar xakimiätneñ Mäskäw Kirmäne qulında buluın, ildäge böyekmämläkät xisläre iñ yuğarı noqtasına citüen iskä alıp, Rusiäne federatsiädän unitar däwlätkä äyländeräçäk referendum ütkärü kiräk dip belderä.
"Mäskäwdäge yuğarı xakimiättä dä xäzer şulay fikerläwçe keşelär bardır dip uylıym", di Paul Goble.
1991 elda barlıqqa kilgän wäzğiät mäñge tügel
Amerikan belgeçe fikerençä, 1991-nçe yılda Sovetlar berlege tarqalu näticäsendä tuğan çınbarlıq mäñgelek dip uylaw ul üze zur ber xata, häm Rusiäneñ soñğı ğämälläre - Könyaq Osetiä häm Abxaziäne tanuı, - anıñ da alay uylamawın kürsätte. Yäğni näq şulay uq Tatarstan da, Çeçnä dä kiläçäktä bäysezlek qazana ala bulıp çığa. Mäskäw asılda şularnı tanıdı häm "min Tatarstan bäysezlege kiläçägenä çağıştırmaça ömetle qarıym", di Paul Goble.
Xäzer inde dönyada da Rusiädä ber urıslar ğına tügel, başqa xalıqlar, şul isäptän tatar-başqortlar da bulunı añlaw arta, ber ay elek bu alay tügel ide, xäzer xäl üzgärä, dip belderde Goble Azatlıq radiosına.
