Итак, когда же человек начинает жаловаться на здоровье? Конечно, когда у него что-то болит. Начнем мы с новых слов. Что же входит в эту лексику?

ЧАСТИ ТЕЛА
ВНУТРЕННИЕ ОРГАНЫ
МУСКУЛЫ
КОСТИ

Части тела мы изучили на курсе "Разговорный татарский для начинающих" (повторите шестой урок). Сейчас повторим и пополним наш словарный запас новыми словами и пойдем дальше.

А сейчас давайте посмотрим как данные слова употребляются в разговорной татарской речи.

"Яңак". В татарском языке есть такое выражение "яңакка берне биреп төште" или "берне яңакка бирде" что в переводе на русский язык означает "дать пощечину".

"Бил" – о девушках и женщинах с тонкой талией говорят "нечкә билле". Люди постарше часто жалуются на боль в пояснице –​ "билем авырта". "Билемә салкын тигән" – говорят, когда простудили поясницу. У массажиста просят "билгә массаж ясагыз" – сделайте массаж на поясницу.

"Арт сан", "тез", “балтыр” дают о себе знать после тяжелых нагрузок. Например, "арт саннар авырта" – Ягодицы болят.

"Терсәк" – локоть. Что может случиться с локтем? Его можно больно ударить. "Терсәкне бәрдем" – Локтем ударился.

"Йодрык" – данная часть тела помогает нам при "воспитании". Какие выражения бытуют в языке? Итак, "йодрык күрсәтү" – показать кулак. Можно еще с кулаком сравнивать предметы по форме и велечине: "Анда йодрык зурлыгында лимоннар үсә". – Там растут лимоны размером в кулак.

Үкчә(ләр) – пятки. Итак, мы дошли до "пяток". Что же обычно происходят с пятками? Пятки любят трескаться. Да, именно так. Например, Эльвина раз в месяц ходит на педикюр, потому что у нее очень часто "үкчәләр ярыла".

КЕШЕНЕҢ ЭЧКЕ ОРГАННАРЫ – ВНУРЕННИЕ ОРГАНЫ

​Разобрались? Ну а теперь время закрепления лексики. Слушаем и отвечаем на вопросы.

"МИҢА ФИТНЕС БЕЛӘН ШӨГЫЛЬЛӘНЕРГӘ ЯРАМЫЙ"

Сәлимә: Шакирҗан, мин сиңа Аdidas'тан шундый матур яңа спорт костюмы алдым. Искиткеч инде, миңа шундый ошый!
Шакирҗан: Нинди спорт костюмы инде? Мин спорт яратмыйм бит.
Сәлимә: Нинди, нинди. Аdidas дигән.
Шакирҗан: Уф! Кая киям инде мин аны?
Сәлимә: Син иртәгә минем белән фитнеска барасың. Абонементың аш бүлмәсендә өстәлдә.
Шакирҗан: Минем иртәгә сәгать 8.00дә җыелыш һәм спорт белән миңа шөгыльләнергә ярамый.
Сәлимә: Ничек ярамый? Кем әйтте? Ярый, спорт бик файдалы.
Шакирҗан: Минем йөрәгем авырта, гомумән, йөрәк-кан тамырларым начар диде табиб. Оныттың мәллә?
Сәлимә: Әз генә ярый инде.
Шакирҗан: Юк, бармыйм.
Сәлимә: Син нәрсә инде? Мин бит Динарага иртәгә ирем белән киләм дидем. Менә Динараның Рифаты инде өч ай фитнеска йөри. Әйдә иртәгә генә бар инде...
Шакирҗан: Рифатның йөрәге авыртамы соң? Юк. Бөере авыртамы? Юк. Ә аш казаны? Булды, Сәлимә. Киттем. Абонементны Рифатка бүләк ит.

• Шакирҗанга фитнес белән шөгыльләнергә ярыймы?
• Кем өч ай фитнеска йөри?
• Сәлимә апа, Шакирҗан абыйга бик матур аяк киме ала, шулаймы?
• Ни өчен Шакирҗан абый фитнеска бармый?

СИНЕҢ МУСКУЛ МУСКУЛ МЕНИ? – РАЗВЕ ТВОИ МЫШЦЫ ЭТО МЫШЦЫ?

Именно так начинается татарская скороговорка про "мышцы". Хотите продолжение? Ну ладно, так уж и быть поделимся, но первым делом познакомимся с "татарскими мышцами".

Интересный факт, слово "мускул" попало во многие европейские языки из латыни, где слово musculus означало "мышца", "мускул". Вероятно, в татарский язык оно было заимствовано из русского языка. Но а мы, в свою очередь, остановимся на наименованяих мышц в татарском языке.

Мышцы всегда болят после нагрузок. Даже после тренеровки на обычной беговой дорожке, если вы не занимаетесь спортом регулярно, на следующий день вам будет казаться, что вас побили. Да, да, именно так. Вот татары так и говорят:

Бөтен җир авырта – все болит

Кичә кыйнаганнар кебек – как будто вчера (меня) побили

Муенны борып та булмый – шею (даже) не повернуть

Мускуллар каткан, авырта – мускулы затвердели, болят

Үзеңне формада тоту – держать себя в форме

Узнаем как сходил Рифат в спортзал. Ошадымы?

МОНОЛОГ: МИН ҺӘМ ТРЕНИРОВКА

Хм, ошый инде, ләкин беренче тренировкадан соң миңа шундый авыр иде. Кайттым да, яттым. Бөтен мускуллар авырта, кыйнаганнар кебек. Муенны борып та булмый, арт саннар, балтырлар сызлый... Икенче тренировадан соң җиңелрәк иде, аяклар да авыртмады, тик бөтен корсак мускуллары әле дә авырта. Икенче атнага тагын барачакмын. Формада буласым килә. Хәзер үзеңне формада тоту модада һәм сәламәтлек өчен дә бик кирәк.

ТАТАРЧА ТИЗӘЙТКЕЧ – ТАТАРСКАЯ СКОРОГОВОРКА

Синең мускул мускулмыни, мускул түгел ул-мыскыл. Менә Мостафа мускулы мускул дисәң дә мускул.

Перевод:

Разве твои мышцы это мышцы? Это не мышцы, а унижение. Вот мускулы Мустафы вот это вот мускулы!

​

СӨЯКЛӘР – КОСТИ

Вот сейчас точно что-то "булды".

1. Сындырдым – сломал(а), сындырган – он(а) сломал кто-то. Сөяк сынды – кость сломалась.

2. Бәрдем – ударил(а). Тубык сөяген бәрдем – ударил(а) щиколотку

3. Авырттырдым – повредил(а). Калак сөяген авырттырдым. – Повредил(а) лопатку.

4. Егылдым – упал(а). Егылып бот сөяген сындырдым. – Упав, сломал(а) бедренную кость.

ДИАЛОГ: АЙВАЗ, НӘРСӘ БУЛДЫ?

Хәлимә: Алло! Сәлам, Айваз! Син кайда? Киләсеңме?
Айваз: Алло! Сәлам! Мин хастәханәдә әле, Хәлимә.
Хәлимә: Хастәханәдә? Нәрсә булды тагын?
Айваз: Менә егылып аркамны авырттырдым. Табиблар умыртка баганасы сынган ахрысы диделәр.
Хәлимә: Үләм! Кайчан егылдың, бүгенме?
Айваз: Бүген иртән, метрога барганда.
Хәлимә: И Ходаем!
Айваз: Мин фуршетка килә алмыйм инде, коллегаларга әйтерсең ярты ел больничныйда булачакмын.
Хәлимә: Әлбәттә. Син кайсы хастәханәдә соң?
Айваз: 7 нчедә.
Халимә: Әйдә терел, авырма.
Айваз: Рәхмәт.

"ПП" ТАТАРЧА

Ох, как часто мы сталкиваемся с этим ПП (полезное питание). Консультация со специалистами-врачами, СМИ, социальные сети, мессенджеры – завалены ПП советами и ПП рецептами... поэтому, мы подумали и решили, что было бы здорово, если вы, прочитав полезный пост инста-блоггера, смогли бы рассказать, порекомендовать, посоветовать, т.е. поделиться своими знаниями на татарском языке.

• Баш мие яхшы эшләсен өчен балык һәм әстерхан чикләвеге ашарга кирәк – для того, чтобы голова хорошо работала, нужно есть рыбу и грецкий орех
• Чәчләр яхшы булсын өчен яшел төстәге яшелчәләр, фасоль һәм сөләйман (лосось) балыгы ашарга кирәк – для того, чтобы волосы были здоровыми, нужно есть овощи зеленого цвета, фасоль и рыбу лосось
• Мускуллар авыртса, банан ашарга кирәк – если болят мышцы, нужно съесть банан
• Мускуллар үссен өчен кызыл ит, йомырка, тофу һәм балык ашарга кирәк – для роста мышц нужно есть красное мясо, яйца, тофу и рыбу
• Сөякләр нык булсын өчен әфлисун, сөт ризыклары (молочные продукты), сельдерей ашарга кирәк – для того, чтобы кости были крепкими, нужно есть апельсин, молочные продукты, сельдерей.
• Күзләр яхшы күрсен өчен кукуруз, кишер, йомырка сарысы ашарга кирәк – для хорошего зрения нужно есть кукурузу, морковь, яичные желтки

Предлагаем вам второй вариант эдвайса, с помощью вам давно известного слово "файдалы-полезный":

• Йөрәккә помидор, пешкән бәрәңге, кара җимеш суы файдалы – для сердца полезны помидор, печеный картофель, сливовый сок

• Үпкәләргә брокколи, брюссель һәм пекин кәбестәсе файдалы – Для легких полезны брокколи, брюссельская и пекинская капуста

Что бы вы добавили? Напишите свой ответ в инстаграмме и вконтакте под хэштэгом #әйдә_8дәрес, ждем ваших советов!

ПОСЛОВИЦЫ И ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ

Бабаң муенын бөкмәгән җирдә син тезеңне чүкмә. – Дословный перевод: Не приклоняй колена там, где дед твой и шею не гнул

Терсәкне бик тешләр идең дә җитми. – Локоть далеко, не укусишь.

Куркакның йодрыгы кесәсендә. – Трус в бою не помога. (груз) Дословный перевод: Трус кулаки в кармане держит.На этом наш урок подошел к концу. Предлагаем вам небольшой тест на проверку усвоенных вами знаний.

​

Это курс "Разговорный татарский для продолжающих". Если вы только начинаете изучать татарский, то вам поможет наш курс "Татарский для начинающих".

Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Так же мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е.

Встретимся на следующем занятии. ​Сау булыгыз!