На этом занятии мы научимся бережливо относится к финансам и тратить деньги с умом. Берите в руки ручку и бумагу, записывайте и запоминайте!
Для начала изучим новую лексику:
Лексика урока
- акча тоту – тратить, расходовать деньги
- җитми – не хватает
- керем – доход
- чыгым – расход, затрата
- көндәлек – ежедневный
- күңел ачу – развлечение
- бурычка алу – брать в долг
- киметергә – уменьшать
- арттырырга – увеличивать
- киңәш – совет
- Син көнгә/атнага/айга ничә сум акча тотасың? (Сколько денег ты тратишь на день/неделю/месяц)
В первую очередь, необходимо удовлетворить базовые потребности, и для того, чтобы контролировать свой бюджет, можно составить список ежедневных затрат – көндәлек чыгымнар.
- кибеттән азык-төлек алу (покупка продуктов из магазина) – 500 сум.
- юл чыгымнары: такси өчен – 300 сум, җәмәгать транспорты – 100 сум.
- иртәнге каһвә – 150 сум.
- төшке аш – 250 сум.
- күңел ачу (кино, театр, дуслар белән күрешү) – 500 сум.
- Барысы: 1700 сум
Давайте закрепим новые слова и выражения с помощью небольшого диалога:
Диалог №1: Акча кая китә?
- Гөлинә: Сәлам, Камил! Ничек хәлләр?
- Камил: Ярыйсы, Гөлинә.
- Гөлинә: Ничек соң? Кичә Гүзәлне кинога чакырдыңмы?
- Камил: Бик теләгән идем, ләкин чакырмадым шул.
- Гөлинә: Ник? Нәрсә булды?
- Камил: Акчам җитмәде.
- Гөлинә: Узган атнада гына хезмәт хакы алган идек бит...
- Камил: Бетте инде. Бурычка алырга теләмим. Кая китә бу акча?
- Гөлинә: Көндәлек чыгымнарыңны кимет. Эшкә көн саен таксида йөрисең бит, җәмәгать транспортында яки җәяү йөрергә кирәк. Арзанрак булыр.
- Камил: Шулаймы?
- Гөлинә: Һәр иртә каһвә эчсәң, ай буена күп җыела!
- Камил: Таксида да йөрмә, каһвә дә эчмә… Бәлки, күңел ачуга да акча тотмаска?
- Гөлинә: Дөрес әйтәсең, күңел ачуга да акча күп китә. Кыскасы, чыгымнарны киметергә кирәк!
- Камил: Юк инде, чыгымнарны киметергә түгел, ә керемне арттырырга кирәк.
А теперь давайте ответим на несколько вопросов по диалогу:
- Камил хезмәт хакын кайчан алган?
- Гүзәл белән Камил кинога барганмы?
- Гөлинә Камилга нинди кңәшләр бирә?
- Камил чыгымнарын киметәме?
Главное правило основы финансовой грамотности гласит: "Тратьте всегда меньше, чем зарабатываете". Попробуем сформулировать эту фразу на татарском: Чыгымыңа караганда, керемең күбрәк булсын. (Пусть твой доход будет больше, чем твои расходы)
А можно просто вспомнить известную татарскую поговорку: "Юрганыңа карап, аягыңны суз". (По одежке протягивай ножки. В татарском варианте - по одеялу). Отличная поговорка, не правда ли?
МИНУТКА ГРАММАТИКИ
Для передачи характера протекания действия в татарском языке используется вспомогательные глаголы, которые совместные с основным глаголом образуют составные глаголы (кушма фигыль). Рассмотрим некоторые из них.
Появление действия в сравнительно короткий промежуток времени выражается вспомогательным глаголом алу (основное значение: брать): сатып алам – покупаю, эшләп алам – поработаю, сөйләшеп алам – поговорю.
- Илһамия апа помидор үсентеләрен үзе үстерми икән, базардан сатып ала.
- Очкычка кадәр төгәл бер сәгать вакыт бар, бераз эшләп алам.
- Котдус абый гадәттә яхшы киңәшләр бирә, аның белән сөйләшеп ал.
Для передачи незавершенности и продолжительности действия, выраженного основным глаголом, употребляются глаголы тор: биреп торам – одалживаю, алып торам – беру на время.
- Ландыш, сез хәзер Хелсинкида яшисез икән, ә Казандагы фатирыгызда кем тора? Без аны дусларыбызга арендага биреп торабыз.
- Без төркемдәшләр белән урманга походка барырга җыенган идек, ике көнгә чатырны абыйдан гына алып торам.
А мы подготовили вам сюрприз! Вот краткий список глаголов, которые употребляются как в основном значении, так и в значении вспомогательных глаголов. Пользуйтесь в своё удовольствие!
|
|
основное значение |
вспомогательное значение |
пример |
|
бару |
идти, ходить |
незавершенность, продолжительность действия |
яхшыра бара – улучшается |
|
башлау |
начинать |
интенсивность, напряженность действия, начало действия |
яна башлады – разгорелся, сөйли башлады – заговорил |
|
бетү |
кончаться |
завершенность, полнота и результативность действия |
чыланып бетте – промок весь |
|
бетерү |
заканчивать |
завершенность, полнота и результативность действия |
ашап бетергән – съел все |
|
җибәрү |
отпускать |
интенсивность, напярженность действия |
кычкырып җибәрде – вскрикнул |
|
җитү |
достичь |
завершенность действия |
килеп җитте – добрался |
Давайте практиковаться в разговорных фразах! Попробуйте объяснить значение этих фраз в следующих предложениях:
- Абыйның хәле яхшыра бара, шөкер!
- Әни тынды, бер сүз дәшмәде. Тынлыктан соң ул сөйли башлады.
- Мин кичә яңгыр астына эләгеп чыланып беткән идем.
- Кичә зур бәлеш пешергән идек, бүген инде берни калмаган, ашап бетергәннәр.
- Төн уртасында, йокыга киттем дигәндә генә, будильник кычкырып җибәрде.
- Кичкә таба без яңа шәһәргә килеп җиттек.
Для тех, кто хочет всерьез взять под контроль свой бюджет есть еще одно полезное высказывание, автором которого считают барона Ротшильда: "Я не настолько богат, чтобы покупать дешёвые вещи". Предлагаем вам следующий диалог:
Диалог №2. Кайсын алырга?
- Солтан: Алло! Сәлам, Диләрә!
- Диләрә: Сәлам, Солтан. Хәлләрең ничек? Берничә минут вакытың бармы?
- Солтан: Хәлләрем яхшы. Әйдә, сөйлә, тыңлыйм!
- Диләрә: Солтан, мин интернет-кибеттән яңа телефон сатып алырга телим. Синең киңәшең кирәк.
- Солтан: Ә нинди телефон карыйсың?
- Диләрә. Кытай һәм Корея телефоннарын карый идем. Кайсы яхшырак булыр икән?
- Солтан: Кытай һәм Корея? Хммм… Ә Америка телефоны ошамыймы?
- Диләрә: Эх, Солтан. Бик ошый, ләкин акчам җитми шул.
- Солтан: Зәңгәр карта белән түләсәң, сиңа зур ташлама ясыйлар, әле тагын кэшбек та кайта.
- Диләрә: Шулаймы? Нинди шәп мөмкинлек. Тик… Солтан, миндә ул зәңгәр карта юк бит.
- Солтан: Диләрә, мин сиңа үземнекен биреп торам.
- Диләрә: Шәп, Солтан! Ярдәмең өчен мең рәхмәт!
Знаете ли вы?
Есть очень много народной мудрости на тему денег. Предлагаем вам небольшую подборку народных примет и поговорок про деньги и благосостояние:
- Сул уч кычытса, акча керәчәк. – Чешется левая ладонь - к деньгам.
- Кесәгез тишек булса, тегеп куегыз. Тишек кесә хәерчелек өсти. – Если ваш карман дырявый, зашейте его. Дырявый карман приводит к нищете.
- Кеше акчасын санасаң, үзеңнеке бетәр. – Будешь считать чужие деньги, закончатся свои.
- Акчаны сул кул белән алыгыз, уң кул белән бирегез. – Деньги берите левой рукой, отдавайте правой.
- Акча санаганны ярата. – Деньги любят счет.
- Кояш баеганнан соң, өйне җыештырма - акчаң бетә. – После захода солнца, нельзя убираться дома – выметите благосостояние.
- Өстәл өстенә утырмагыз, акчасызлыкка китерер. – Нельзя сидеть на столе – к бедности.
Количество денег никогда не определяло человеческое счастье. Денег может быть совершенно скромная сумма, а вот при правильном распоряжении ими хватит на все потребности.
*****
На этом наше занятие подошло к концу, не забудьте пройти тест для закрепления полученных знаний:
Тест: Акчаны ничек тотасың?
Сынау
Это курс "Разговорный татарский для продолжающих". Если вы только начинаете изучать татарский, то вам поможет наш курс "Татарский для начинающих".
Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Так же мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е.
Встретимся на следующем занятии. Сау булыгыз!