Qırğızstan , xatın-qızlarnı däwlät eşenä qatnaştıru isemlegeneñ iñ täbendä, bügenge köndä Söğüd Ğäräpstan belän yänäşä tora. Parlamentlar ara berlekneñ general sekretare Anders Johnson bu xälne parlament tözeleşendäge üzgäreşlär belän añlata:
"İke pulatlı parlament bulğan çaqta, Qırğızstanda xatın-qız deputatlar bar ide. Soñınnan alar anı ber pulatlı itep yasadı. Älbättä, deputatlar sanı ike pulattan da qısqartıldı, häm xatın-qızlar ciñelde."
Parlamentta iñ küp xatın-qız bulğan il qayda soñ? Yevropadamı? Amerikadamı? Yuq. 80 deputatnıñ 39zı, yağni yartısı diärlek xatın-qız – Afrika ile Rwandada.
3tän ber öleşen xatın-qızlar täşkil itkän parlamentlarnıñ sanı dönya buylap soñğı 10 yıl eçendä 4 tapqır artqan. Näq yaqınça 30% tawış – qanun çığaru eşendä xäl itkeç rol uynıy ala dip sanala.
Başqortstan Däwlät Cıyışı Qorıltayı deputatlarınıñ 5%tı – xatın-qızlar. Tatarstan Däwlät Şurasında xatın-qızlar yaqınça 10%nı täşkil itä. Rusiäneñ Däwlät Dumasında da bu san şul 10%tan artmıy. Federasiä Şurasında annan da äzräk – anda 178 äğzäneñ barı tik 10sı ğına xatın-qızlar. Rusiä qanunnarı arasında irlär yäki xatın-qızlarnıñ xoquqların niçek tä bulsa çiklägän räsmi qanunnar yuq. Ämma bu qanunnar ütälä başlağanda ğına nindider ğäyre räsmi kirtälär tua. April ayında Rusiäneñ Däwlät Duması, "Rusiädä irlär häm xatın-qızlarnıñ ber tigez irek häm xoquqlarğa iä buluına däwlät garaniäse" turında qanun ölgese ikençe uqılışta qaralaçaq. Projekt berençe uqılışta 2003nçe yılda uq qabul itelgän bulğan. Uzğan düşämbe könne, Dumada "Gender tigezlege mexanizmın üsterü" dip isemlängän tügäräk östäl söyläşüe uzğan ide. Anda, bigräk tä Tatarstandağı tıñlawçılarıbızğa yaxşı tanış bulğan, xäzerge waqıtta Duma räiseneñ berençe urınbasarı Oleg Morozov, bügenge köndä xakimiättäge xatın-qızlarnıñ sanı – alarnıñ cämğiättäge zur rolenä bötenläy turı kilmi, dip belderde. Bu tör täñgälsezlekkä tormışta tağın bik küp misallar kiterep bulır ide.
Alsu Qormaş
"İke pulatlı parlament bulğan çaqta, Qırğızstanda xatın-qız deputatlar bar ide. Soñınnan alar anı ber pulatlı itep yasadı. Älbättä, deputatlar sanı ike pulattan da qısqartıldı, häm xatın-qızlar ciñelde."
Parlamentta iñ küp xatın-qız bulğan il qayda soñ? Yevropadamı? Amerikadamı? Yuq. 80 deputatnıñ 39zı, yağni yartısı diärlek xatın-qız – Afrika ile Rwandada.
3tän ber öleşen xatın-qızlar täşkil itkän parlamentlarnıñ sanı dönya buylap soñğı 10 yıl eçendä 4 tapqır artqan. Näq yaqınça 30% tawış – qanun çığaru eşendä xäl itkeç rol uynıy ala dip sanala.
Başqortstan Däwlät Cıyışı Qorıltayı deputatlarınıñ 5%tı – xatın-qızlar. Tatarstan Däwlät Şurasında xatın-qızlar yaqınça 10%nı täşkil itä. Rusiäneñ Däwlät Dumasında da bu san şul 10%tan artmıy. Federasiä Şurasında annan da äzräk – anda 178 äğzäneñ barı tik 10sı ğına xatın-qızlar. Rusiä qanunnarı arasında irlär yäki xatın-qızlarnıñ xoquqların niçek tä bulsa çiklägän räsmi qanunnar yuq. Ämma bu qanunnar ütälä başlağanda ğına nindider ğäyre räsmi kirtälär tua. April ayında Rusiäneñ Däwlät Duması, "Rusiädä irlär häm xatın-qızlarnıñ ber tigez irek häm xoquqlarğa iä buluına däwlät garaniäse" turında qanun ölgese ikençe uqılışta qaralaçaq. Projekt berençe uqılışta 2003nçe yılda uq qabul itelgän bulğan. Uzğan düşämbe könne, Dumada "Gender tigezlege mexanizmın üsterü" dip isemlängän tügäräk östäl söyläşüe uzğan ide. Anda, bigräk tä Tatarstandağı tıñlawçılarıbızğa yaxşı tanış bulğan, xäzerge waqıtta Duma räiseneñ berençe urınbasarı Oleg Morozov, bügenge köndä xakimiättäge xatın-qızlarnıñ sanı – alarnıñ cämğiättäge zur rolenä bötenläy turı kilmi, dip belderde. Bu tör täñgälsezlekkä tormışta tağın bik küp misallar kiterep bulır ide.
Alsu Qormaş