Kiçäge final uyını çınnan da kötelmägän räweştä bardı. Fransiäneñ häm dönyanıñ tanılğan futbolçısı 34 yäşlek Zinedine Zidan aldan uq – soñğı uyın bulaçağın, zur sporttan kitäçägen iğlan itep quydı. Häm dönya buylap meñlägän canatar näq Zidannı qararğa cıyıldı. Zidan isä üzenä qızıl karta birelgännän soñ futbol qırınnan başın iyep çığıp kitte, bu - uyınnıñ 109nçı minutında buldı. Säbäbe? Menä bu xaqta bügen küplär baş wata. Kiçä televizorlardan kürgänebezçä, italyan uyınçısı Marco Materazzi Zidannı qoçaqlağan kebek işärä yasağan ide, annan soñ alar ikese kileşkän kebek kürende, annan inde Zidan kisäk Materazzi aldına kilep anıñ kükrägenä qatı itep başı belän bärde. Ul arada uyınçılarnıñ ber bersenä nindi süzlär äytkännäre älbättä bezgä mäğlüm tügel. Ämma xikmät şul süzlärdä axrı. Bügen böten internet häm basma mäğlümat çaraları, şul sanda Fransiäneñ LCİ televidenie kanalı, Britaniäneñ guardian basması häm küp sanlı säxifälär Materazzi Zidanğa "terrorçı" dip äytkän dip xäbär itte. Çığışı belän Aljirdan bulğan Zidannıñ bu süzgä nervaları çıdamağan küräseñ. Şulay itep 108 xalıqara berençelektä uynap 31 tapqır gol atqan Zinedine Zidannı soñğı uyında canatarlar başı iyelgän kileş futbol qırınnan çığıp kitkänen istä qaldırır tösle.. küplär anıñ şulay tuzınıp kitüe häm uyınnan kitüe arqasında Fransiä ciñelde dip tä sanıy.
İtalyannar töne buyı bäyräm itte. Östämä waqıt häm penaltylardan soñ İtaliä Fransiäne 5kä öç xisabı belän ciñde. Başqala Rimda irtängä qadär bayraqlar quyılğan maşinalar, futbolçılar kieme kigän canatarlar bäyräm itte.
Zidannıñ uyınnan çığıp kitüenä qaramastan anı Fransiädä bik yaratalar. Fransiäneñ İtaliägä ciñelüen canatarlar awır kiçersä dä, bügen Zidanğa bıyılğı berençelekneñ "altın tup" büläge birelüe turındağı xäbär – Fransiäneñ küñelenä cılılıq östäde. Bigräk tä yaratqan Zizuları üskän Marselneñ La Castellane digän bistäsendä futbol söyüçelär anıñ öçen cannarın birergä äzer:
"Bez inde olılar bulsaq ta bez barıbız Zidannıñ balaları kebek, ul bezneñ futbol atası, häm bez aña barı tik uñışlar telibez... "
Futbol çiklärne tanımıy, dönya berençelegen qaramağan il qalmağandır. Misal öçen bügen İzrail premyer-ministrı Ehüd Olmert matbuğat oçraşuın futboldan bulğan täsirläre belän urtaqlaşudan başladı:
"İtalyan futbolçılarınıñ ostalığı, bigräk tä penalty atuları mine şaqqatırdı. Soñğı dönya berençelekläre belän çağıştırğanda alar çınnan da üskän. Ämma tağın da kübräk şaqqatırğanı Zinedine Zidannıñ Materazzi kükrägenä başı belän kiterep bärüe. Anısı uyınnıñ iñ küñelsez mizgele ide."
Ciñü yaxşı äyber ämma bu atnada uq İtaliäneñ futbol klublarında rişwätçelek tikşerelä.
İtaliädän qala berençelekne qunaq itkän Germaniä dä zur ciñü yawladı dip äytergä kiräk. Oyışqanlıq, polisiäneñ näticäle eşläwe arqasında ber ay buyına ber nindi terror ğämäle, tärtipsezlek bulmadı. İminlek çaraları çınnan da bik qırıs bulsa da, dönya berençelegenä kilgän turistlar, wazğiätneñ bik tınıç häm yal itergä räxät bulğanın äyte.
Britannar ğadättä Germaniägä şiklänep qarıy, bu äle ikençe dönya suğışınnan qalğan qalıplaşqan qaraş. Xattä alar da, almannarnıñ qunaqçıllığına yuğarı bäyä birde. Germaniä prezidentı Horst Koehler da ğorurlığın yäşerä almadı:
"Bik küp çit il keşeläre häm bezne televizrodan qarawçılar Germaniäneñ bäxetle, üz üzenä ışanğan qunaqçıl il buluın kürde."
Xäkimnärneñ eşe genä bıyıl küp soraw tudırdı, bıyılğı berençelektä qızıl kartalar bik küp birelde, yağni futbol qırınnan uyınçılar quıldı.
Zidanğa birelgän "altın tup" 1982nçe yıldan birle , dönya berençelegendä iñ yaxşı uynağan futbolçığa birelä torğan büläk. Bıyıl, finalnıñ şulay tämamlanuına qaramastan, Xalıqara Futbol Assosiasiäse büläkne Zidanğa birergä bulğan. Uzğan berençelektä, 2002nçe yılda Koreada "altın tupnı" alman qapqaçısı Oliver Khan alğan ide. Qapqaçılarnıñ tağın üz büläkläre dä bar ul Yaşin büläge dip atala, aña elekkege tanılğan sovet qapqaçısı Lev Yaşin iseme birelgän.
Kiläse dönya futbol berençelege 2010 yılda Könyaq Afrikada bulaçaq.
Alsu Qormaş
İtalyannar töne buyı bäyräm itte. Östämä waqıt häm penaltylardan soñ İtaliä Fransiäne 5kä öç xisabı belän ciñde. Başqala Rimda irtängä qadär bayraqlar quyılğan maşinalar, futbolçılar kieme kigän canatarlar bäyräm itte.
Zidannıñ uyınnan çığıp kitüenä qaramastan anı Fransiädä bik yaratalar. Fransiäneñ İtaliägä ciñelüen canatarlar awır kiçersä dä, bügen Zidanğa bıyılğı berençelekneñ "altın tup" büläge birelüe turındağı xäbär – Fransiäneñ küñelenä cılılıq östäde. Bigräk tä yaratqan Zizuları üskän Marselneñ La Castellane digän bistäsendä futbol söyüçelär anıñ öçen cannarın birergä äzer:
"Bez inde olılar bulsaq ta bez barıbız Zidannıñ balaları kebek, ul bezneñ futbol atası, häm bez aña barı tik uñışlar telibez... "
Futbol çiklärne tanımıy, dönya berençelegen qaramağan il qalmağandır. Misal öçen bügen İzrail premyer-ministrı Ehüd Olmert matbuğat oçraşuın futboldan bulğan täsirläre belän urtaqlaşudan başladı:
"İtalyan futbolçılarınıñ ostalığı, bigräk tä penalty atuları mine şaqqatırdı. Soñğı dönya berençelekläre belän çağıştırğanda alar çınnan da üskän. Ämma tağın da kübräk şaqqatırğanı Zinedine Zidannıñ Materazzi kükrägenä başı belän kiterep bärüe. Anısı uyınnıñ iñ küñelsez mizgele ide."
Ciñü yaxşı äyber ämma bu atnada uq İtaliäneñ futbol klublarında rişwätçelek tikşerelä.
İtaliädän qala berençelekne qunaq itkän Germaniä dä zur ciñü yawladı dip äytergä kiräk. Oyışqanlıq, polisiäneñ näticäle eşläwe arqasında ber ay buyına ber nindi terror ğämäle, tärtipsezlek bulmadı. İminlek çaraları çınnan da bik qırıs bulsa da, dönya berençelegenä kilgän turistlar, wazğiätneñ bik tınıç häm yal itergä räxät bulğanın äyte.
Britannar ğadättä Germaniägä şiklänep qarıy, bu äle ikençe dönya suğışınnan qalğan qalıplaşqan qaraş. Xattä alar da, almannarnıñ qunaqçıllığına yuğarı bäyä birde. Germaniä prezidentı Horst Koehler da ğorurlığın yäşerä almadı:
"Bik küp çit il keşeläre häm bezne televizrodan qarawçılar Germaniäneñ bäxetle, üz üzenä ışanğan qunaqçıl il buluın kürde."
Xäkimnärneñ eşe genä bıyıl küp soraw tudırdı, bıyılğı berençelektä qızıl kartalar bik küp birelde, yağni futbol qırınnan uyınçılar quıldı.
Zidanğa birelgän "altın tup" 1982nçe yıldan birle , dönya berençelegendä iñ yaxşı uynağan futbolçığa birelä torğan büläk. Bıyıl, finalnıñ şulay tämamlanuına qaramastan, Xalıqara Futbol Assosiasiäse büläkne Zidanğa birergä bulğan. Uzğan berençelektä, 2002nçe yılda Koreada "altın tupnı" alman qapqaçısı Oliver Khan alğan ide. Qapqaçılarnıñ tağın üz büläkläre dä bar ul Yaşin büläge dip atala, aña elekkege tanılğan sovet qapqaçısı Lev Yaşin iseme birelgän.
Kiläse dönya futbol berençelege 2010 yılda Könyaq Afrikada bulaçaq.
Alsu Qormaş