Tacigül xanım, elek Tärkmänstanda tatarlar bar ide, Sovetlar Berlege tarqalğannan birle bez alar turında ber ni belmibez. Xäzer alarnıñ xäle niçek?
Törkmänstanda tatarlar bar, ämma alarnıñ tawışı, törkmän xalqınıñ tawışı kebek bik işetelmi, alarnıñ xäle dä awır. Säbäbe... tormış könnän kön awırlaşqan sayın Törkmänstandağı tatarlarnıñ xäle dä awırlaşa bara. Belem alu, sälämätlek saqlaw, sosial ölkädä awırlıqlar bar.
Tatarlar Törkmänstannıñ berniçä vilayätendä tuplanıp yäşi, ayırım alğanda Daşauz, Lebap vilayätlärendä. Alar bar, alar küp. Elekke yıllarda bulğan migrasiä näticäsendä tatarlar küp kilde. Alar Törkmänstannıñ telen, ğöref-ğadätlären xörmät itep yäşi, şul uq waqıtta üzläreneñ tatar bulğanın da kürsätä belä ide. Ämma xäzerge rejim Törkmänstandağı xalıqlarğa, ni tatarlarğa, ni törkmännärgä üzlären tanıtırğa irek birmi. Alar Törkmänstannıñ tormışına qatnaşa, ämma inde äytkänemçä tatarlarğa üzañnarın üsterergä mömkinlek birelmi.
Sezneñçä iñ zur awırlıq bügenge köndä närsädä?
Xalıq yardäm sorap qaya barırğa belmi. Törkmänstanda ber närsä dä eşlämi. Böten oyışmalar şäxes kultı öçen genä eşli. Nindi genä problema bulmasın, sosial, mädäni, mäğärif problemaları bulsın – ägär dä sin närsäder naçar dip äytsäñ – şunda uq xalıq doşmanına äylänäseñ.
Ğadi xalıq ni dä bulsa eşli alamı?
Çittän ber keşe dä ğadi xalıqqa ireklek häm demokratiä kiterep birmiäçäk. Ğadi xalıq monı här keşe üz urınında añlarğa tieş, işek aldında bulsın, eş cirendä bulsın, kibettä, transportta, xakimiättä – xoquqlar çiklänä ikän, alar bu xaqta äytergä tieş.
Ğailädä balalar belän eşlärgä kiräk, ata-analar alarğa añlatırğa tieş. Xäzer Niyazov rejimında tuıp tärbiä alğan yaña ber buın balalar üsep kilä. Alar bit küpme äyberne belmi. Ul buın – yuğalğan buın. Bu Törkmänstan xalqı häm böten dönya öçen zur faciğa. Kşe tänendä qaydadır şeş üsä7 başlıy ikän, anı däwalarğa kiräk bulğan bulğan kebek, biredä dä – çaralar kürergä kiräk, yuqsa wazğiät humanitar faciğağa äylänäçäk.
Xalıq ni däräcädä üz xoquqlarınıñ çiklängänen, awır yäşägänen añlıy?
Törkmänstan xalqı bik sabır. Alay da här öydä Stalin çorındağı kebek kuxnyağa biklänep söyläşülär bar. Läkin xakimiätlär xalıqnı şul qadär qurqıtıp betergän. Qurqu xise ildä genä tügel, Törkmänstannan çittä dä bik sizelä. Çitkä kitüçelär dä närsäder äytergä qurqa, çönki ezärleklänüdän qurqa. Ber ni dä söylämiçä alar üz xällären tağın da awırlaştıra.
Alsu Qormaş
Törkmänstanda tatarlar bar, ämma alarnıñ tawışı, törkmän xalqınıñ tawışı kebek bik işetelmi, alarnıñ xäle dä awır. Säbäbe... tormış könnän kön awırlaşqan sayın Törkmänstandağı tatarlarnıñ xäle dä awırlaşa bara. Belem alu, sälämätlek saqlaw, sosial ölkädä awırlıqlar bar.
Tatarlar Törkmänstannıñ berniçä vilayätendä tuplanıp yäşi, ayırım alğanda Daşauz, Lebap vilayätlärendä. Alar bar, alar küp. Elekke yıllarda bulğan migrasiä näticäsendä tatarlar küp kilde. Alar Törkmänstannıñ telen, ğöref-ğadätlären xörmät itep yäşi, şul uq waqıtta üzläreneñ tatar bulğanın da kürsätä belä ide. Ämma xäzerge rejim Törkmänstandağı xalıqlarğa, ni tatarlarğa, ni törkmännärgä üzlären tanıtırğa irek birmi. Alar Törkmänstannıñ tormışına qatnaşa, ämma inde äytkänemçä tatarlarğa üzañnarın üsterergä mömkinlek birelmi.
Sezneñçä iñ zur awırlıq bügenge köndä närsädä?
Xalıq yardäm sorap qaya barırğa belmi. Törkmänstanda ber närsä dä eşlämi. Böten oyışmalar şäxes kultı öçen genä eşli. Nindi genä problema bulmasın, sosial, mädäni, mäğärif problemaları bulsın – ägär dä sin närsäder naçar dip äytsäñ – şunda uq xalıq doşmanına äylänäseñ.
Ğadi xalıq ni dä bulsa eşli alamı?
Çittän ber keşe dä ğadi xalıqqa ireklek häm demokratiä kiterep birmiäçäk. Ğadi xalıq monı här keşe üz urınında añlarğa tieş, işek aldında bulsın, eş cirendä bulsın, kibettä, transportta, xakimiättä – xoquqlar çiklänä ikän, alar bu xaqta äytergä tieş.
Ğailädä balalar belän eşlärgä kiräk, ata-analar alarğa añlatırğa tieş. Xäzer Niyazov rejimında tuıp tärbiä alğan yaña ber buın balalar üsep kilä. Alar bit küpme äyberne belmi. Ul buın – yuğalğan buın. Bu Törkmänstan xalqı häm böten dönya öçen zur faciğa. Kşe tänendä qaydadır şeş üsä7 başlıy ikän, anı däwalarğa kiräk bulğan bulğan kebek, biredä dä – çaralar kürergä kiräk, yuqsa wazğiät humanitar faciğağa äylänäçäk.
Xalıq ni däräcädä üz xoquqlarınıñ çiklängänen, awır yäşägänen añlıy?
Törkmänstan xalqı bik sabır. Alay da här öydä Stalin çorındağı kebek kuxnyağa biklänep söyläşülär bar. Läkin xakimiätlär xalıqnı şul qadär qurqıtıp betergän. Qurqu xise ildä genä tügel, Törkmänstannan çittä dä bik sizelä. Çitkä kitüçelär dä närsäder äytergä qurqa, çönki ezärleklänüdän qurqa. Ber ni dä söylämiçä alar üz xällären tağın da awırlaştıra.
Alsu Qormaş