Äfğanstannıñ Mazar-i-Şärif şähärendä muzıka därese bara. Yäş qızlar häm xatın-qızlar, barlığı 18 keşe – Nağaşand isemle sänğät gallereyasına cıyılıp cırlarğa, muzıkal instrumentlarda uynarğa öyränä. Şuşı proyektqa 9 meñ dollar açqanı Yevropa Komissiäse bülep birgän. Eşneñ başında torğan Masoma Mazari isemle yäş xatın - 18 talibä – üzläre öçen yaña dönya aça, di:
"Muzıka cannarıbızğa räxätlek birä. Muzıka aşa bez üz qaraşlarıbıznı citkerä alabız. Muzıka ul – tınıçlıq. Ul här keşegä kiräk."
Talibälärneñ iñ yäşe, 14 yäşlek Zohra Amiri, anıñ muzıkanı söyüe – kürşelärenä oşamıy, di:
"Älege waqıtta xatın-qızlarnıñ muzıkağa öyränüe bik çikle, keşelärgä bu oşamıy. Bolar barısı da ildä iminlek häm ireklek bulmağanğa. Ämma kiläçäkkä ömet bar. Alla boersa, kiläçäk yaxşıraq bulır."
Ömet tulı şuşı süzlärne 14 yäşlek Zohra äytä. Alar 2 yıl elek İrannan qaytqan. Taliban çorında Äfğanstanda yäşägän xatın-qızlar isä bu muzıka mäktäbenä äle dä kilmi. Mazar-i-Şäriftä yäşäwçe Gül Sanam öyennän çıqqanda üzen tulısınça qaplağan xicap kiep çığa:
"Xatın-qızlarğa muzıka uqırğa yaramıy. Bez möselmannar, häm muzıkanıñ İslam şäriğate qanunnarına qarşı bulğanın beläbez."
Xatın-qızlarnıñ cırlawı belän islam ruxaniläre dä qänäğät tügel. Şähärneñ cämiğ mäçetendä balalarğa Qorän däresläre birgän mulla Abbas, şähärdä muzıka mäktäbe bulğanın yaratmıy:
"Şäriğat qanunnarı nigezendä, xatın-qız tawışın ir keşe işetergä tieş tügel. Şuña kürä, xatın-qız – muzıkant bula almıy. Şuña kürä – öyränergä dä tırışmasınnar."
Xatın-qızlarnı mäktäptä ike ir uqıtuçısı uqıta. Xälil Baxtari häm Nadair Xarimi, xanımnarnı saksofon häm yapon taqtası – sintezator kebek könbatış instrumentlarınnan başlap, Äfğan moñnarın iñ yaxşı çağıldırğan üz instrumentları – tabla, garmun häm rababta uynarğa öyrätä.
Bolar barısı da, äfğan cämğiätendä xatın-qıznıñ däräcäsen üsterü öçen eşlänä, di programmanı tormışqa aşırırğa yardäm itkän BMO wäkilläre.
Xatın-qıznıñ däräcäse digännän... 1 üktäberdän başlap dönyada iñ tanılğan eçemleklärneñ berse bulğan Pepsi Kola citeşterüçe şirkätneñ prezidentı – xatın-qız, çığışı belän Hindstannan bulğan İndra Nooyi bulaçaq. 50 yäşlek İndra xanım, eşmäkärlek dönyasında iñ yuğarı wazifağa bilgelängän. Pepsi-Kola şirkäte aldında bügenge köndä yaña burıçlar tora. Hindstanda bu eçemlekkä qarşı çığalar, cirle säyäsätçelär anı tıyarğa çaqıra. Pepsi şirkätenä üzenä yaña bazarlar ezlärgä, yaña strategiä uylap tabırğa kiräk bulaçaq. Häm böten bu eşneñ başına xatın-qız bilgelänä. 500 ere amerikan şirkätlärennän 11en xatın-qızlar citäkli. Belgeçlär fikerençä, tärräqiät öçen bu bik az. 94nçe yılda – beräw dä bulmağan.
Alsu Qormaş
"Muzıka cannarıbızğa räxätlek birä. Muzıka aşa bez üz qaraşlarıbıznı citkerä alabız. Muzıka ul – tınıçlıq. Ul här keşegä kiräk."
Talibälärneñ iñ yäşe, 14 yäşlek Zohra Amiri, anıñ muzıkanı söyüe – kürşelärenä oşamıy, di:
"Älege waqıtta xatın-qızlarnıñ muzıkağa öyränüe bik çikle, keşelärgä bu oşamıy. Bolar barısı da ildä iminlek häm ireklek bulmağanğa. Ämma kiläçäkkä ömet bar. Alla boersa, kiläçäk yaxşıraq bulır."
Ömet tulı şuşı süzlärne 14 yäşlek Zohra äytä. Alar 2 yıl elek İrannan qaytqan. Taliban çorında Äfğanstanda yäşägän xatın-qızlar isä bu muzıka mäktäbenä äle dä kilmi. Mazar-i-Şäriftä yäşäwçe Gül Sanam öyennän çıqqanda üzen tulısınça qaplağan xicap kiep çığa:
"Xatın-qızlarğa muzıka uqırğa yaramıy. Bez möselmannar, häm muzıkanıñ İslam şäriğate qanunnarına qarşı bulğanın beläbez."
Xatın-qızlarnıñ cırlawı belän islam ruxaniläre dä qänäğät tügel. Şähärneñ cämiğ mäçetendä balalarğa Qorän däresläre birgän mulla Abbas, şähärdä muzıka mäktäbe bulğanın yaratmıy:
"Şäriğat qanunnarı nigezendä, xatın-qız tawışın ir keşe işetergä tieş tügel. Şuña kürä, xatın-qız – muzıkant bula almıy. Şuña kürä – öyränergä dä tırışmasınnar."
Xatın-qızlarnı mäktäptä ike ir uqıtuçısı uqıta. Xälil Baxtari häm Nadair Xarimi, xanımnarnı saksofon häm yapon taqtası – sintezator kebek könbatış instrumentlarınnan başlap, Äfğan moñnarın iñ yaxşı çağıldırğan üz instrumentları – tabla, garmun häm rababta uynarğa öyrätä.
Bolar barısı da, äfğan cämğiätendä xatın-qıznıñ däräcäsen üsterü öçen eşlänä, di programmanı tormışqa aşırırğa yardäm itkän BMO wäkilläre.
Xatın-qıznıñ däräcäse digännän... 1 üktäberdän başlap dönyada iñ tanılğan eçemleklärneñ berse bulğan Pepsi Kola citeşterüçe şirkätneñ prezidentı – xatın-qız, çığışı belän Hindstannan bulğan İndra Nooyi bulaçaq. 50 yäşlek İndra xanım, eşmäkärlek dönyasında iñ yuğarı wazifağa bilgelängän. Pepsi-Kola şirkäte aldında bügenge köndä yaña burıçlar tora. Hindstanda bu eçemlekkä qarşı çığalar, cirle säyäsätçelär anı tıyarğa çaqıra. Pepsi şirkätenä üzenä yaña bazarlar ezlärgä, yaña strategiä uylap tabırğa kiräk bulaçaq. Häm böten bu eşneñ başına xatın-qız bilgelänä. 500 ere amerikan şirkätlärennän 11en xatın-qızlar citäkli. Belgeçlär fikerençä, tärräqiät öçen bu bik az. 94nçe yılda – beräw dä bulmağan.
Alsu Qormaş