Bik küp çittä yäşäwçe tatarlar, Tatarstannı üzläreneñ Watanı itep, ä Qazannı üzläreneñ başqalası itep yäşilär. Menä Finländiädä yäşäwçe rässam Xäydär Säyetbattalov belän anıñ tormış iptäşe İlfirä apa da näq şundıylardan. Alarnıñ eşläre Finländiäneñ Altınlı maqtaw bilgese belän büläklänä. Şulay uq 2005 yılda Qazannıñ 1000 yıllığına bağışlanıp çığarılğan “Tatarı v Velikoy Oteçestvennoy voyne i blokade Leningrada” digän kitapqa Xäydär abıy Säetbattalov yasağan 20 suğışta qatnaşuçılar portretı kergän. Ä şulay bulsa da, alar äle eştän tuqtamıy, bıyıl menä tağın alar Qazanda.
Xäydär Säyetbattalov suğışta Leningradnı qamalıştan arındıruda qatnaşqan keşe. Qaytqaç ul suğışta bulğan keşelärneñ räsemnären yasıy başlıy. Şunı äytergä kiräk, Xäydär äfände Mäskäw poligrafiä institutın tämamlağan. Anıñ räsemnäre Leningrad muzeylarında kürgäzmädä qatnaşa. Alar arasında Smolenskiy ölkäsendä yäşägän Yuri Gagarin äniseneñ Anna xanımnıñ, Mönirä Bulatova portretları bar.
Taşkentta tuıp üsep, Ufada belem alğan İlfira xanım belän Xäydär Säyetbattalov Leningrad şähärendä oçraşqannar. Ğailä qorıp, berniçä yıllar uzğannan soñ Xäydär äfändene Finlyändiädäge ataqlı keşeläreneñ räsemnären yasaw öçen Finlandiägä çaqıralar. Xäydär Säyetbattalov Finländiädäge ataqlı keşeläreneñ räsem galereyasen buldıra. Finländiädäge eşläre xaqında Xäydär abıy üze söyli:
“Finländiädä danlıqlı keşeläreneñ portretları bulğan galereyäläre bar. Ul portretlar arasında min yasağan portretlar da bar. 9 könlek baladan alıp, 103 yäşkä qädär bulğan äbineñ portretı, barısı 2000 portret yasadıq. Alarnı quyarğa muzey açtıq .Ul galereyäneñ ozınlığı 200 metr. Anda 200 portret quyılğan ide.”
Häm Xäydär abıy bu eşläre öçen Finländiäneñ Altınlı Maqtaw bilgese belän büläklänälär. Finnär alarğa xörmät yözennän 6 bülmäle fatir da birälär.
Ä Tatarstanğa, Qazanğa säfärläre xaqında Xäydär belän İlfira Säetbattalovlar menä närsä söyläde:
“Bezneñ üzebezneñ babalarıbıznıñ tamırları monda. Bez monda bik tä qäderle tatarlarnıñ portretların yasarğa kildek. Bıyıl “Sankt- Peterburgta 100 tatar” digän isem astında albom çığarırğa äzerlänä. Qazan belän S.-Peterburg şähärläre mädäni yaqlap bik tığız bäyläneştä xezmättäşlek itä. Şul albomğa 100 tatarnıñ portretı kerergä tieş. Alar arasında bezneñ citäkçelärebez dä kerergä tieş. Menä inde 70 portret yasadıq. Äle 30 portret yasası qaldı. Annan soñ bıyıl, oktäber ayında TDGPU 130 yıllığı uzaçaq. Älege köndä bez universitetta küp yıllar buyı xezmät quyğan uqıtuçılarınıñ, möğällimnäreneñ portretların yasıybız."
Xäydär abıy belän İlfira apa üzläreneñ sere belän dä urtaqlaştı. Alar bik ozaq yıllar buyı saqlana torğan qälämnärne Germaniädän qaytara ikän, ä käğäzne İtaliädän. Bu käğäzneñ çüpräk häm mamıqtan yasalıp, bik ozaq yıllar däwamında saqlanuı häm ap-aq qaluı turında äytte Xäydär abıy. Bügen inde olı yäştä bulğan Xäydär abıy qaydan köç häm qüät ala ikän soñ? Bu xaqta ul bolay dide:
“Kön sayın yögeräm, ger kütäräm, häm qullar dereldämäsen öçen , qulda 200 märtäbä espandernı qısıp alam, annan soñ eşkä totınam.”
Bügen Xäydär abıy belän İlfira apa TDGPU kunakxanäseneñ ike bülmäsen arendağa alıp eşli.
Xäydär Säyetbattalov suğışta Leningradnı qamalıştan arındıruda qatnaşqan keşe. Qaytqaç ul suğışta bulğan keşelärneñ räsemnären yasıy başlıy. Şunı äytergä kiräk, Xäydär äfände Mäskäw poligrafiä institutın tämamlağan. Anıñ räsemnäre Leningrad muzeylarında kürgäzmädä qatnaşa. Alar arasında Smolenskiy ölkäsendä yäşägän Yuri Gagarin äniseneñ Anna xanımnıñ, Mönirä Bulatova portretları bar.
Taşkentta tuıp üsep, Ufada belem alğan İlfira xanım belän Xäydär Säyetbattalov Leningrad şähärendä oçraşqannar. Ğailä qorıp, berniçä yıllar uzğannan soñ Xäydär äfändene Finlyändiädäge ataqlı keşeläreneñ räsemnären yasaw öçen Finlandiägä çaqıralar. Xäydär Säyetbattalov Finländiädäge ataqlı keşeläreneñ räsem galereyasen buldıra. Finländiädäge eşläre xaqında Xäydär abıy üze söyli:
“Finländiädä danlıqlı keşeläreneñ portretları bulğan galereyäläre bar. Ul portretlar arasında min yasağan portretlar da bar. 9 könlek baladan alıp, 103 yäşkä qädär bulğan äbineñ portretı, barısı 2000 portret yasadıq. Alarnı quyarğa muzey açtıq .Ul galereyäneñ ozınlığı 200 metr. Anda 200 portret quyılğan ide.”
Häm Xäydär abıy bu eşläre öçen Finländiäneñ Altınlı Maqtaw bilgese belän büläklänälär. Finnär alarğa xörmät yözennän 6 bülmäle fatir da birälär.
Ä Tatarstanğa, Qazanğa säfärläre xaqında Xäydär belän İlfira Säetbattalovlar menä närsä söyläde:
“Bezneñ üzebezneñ babalarıbıznıñ tamırları monda. Bez monda bik tä qäderle tatarlarnıñ portretların yasarğa kildek. Bıyıl “Sankt- Peterburgta 100 tatar” digän isem astında albom çığarırğa äzerlänä. Qazan belän S.-Peterburg şähärläre mädäni yaqlap bik tığız bäyläneştä xezmättäşlek itä. Şul albomğa 100 tatarnıñ portretı kerergä tieş. Alar arasında bezneñ citäkçelärebez dä kerergä tieş. Menä inde 70 portret yasadıq. Äle 30 portret yasası qaldı. Annan soñ bıyıl, oktäber ayında TDGPU 130 yıllığı uzaçaq. Älege köndä bez universitetta küp yıllar buyı xezmät quyğan uqıtuçılarınıñ, möğällimnäreneñ portretların yasıybız."
Xäydär abıy belän İlfira apa üzläreneñ sere belän dä urtaqlaştı. Alar bik ozaq yıllar buyı saqlana torğan qälämnärne Germaniädän qaytara ikän, ä käğäzne İtaliädän. Bu käğäzneñ çüpräk häm mamıqtan yasalıp, bik ozaq yıllar däwamında saqlanuı häm ap-aq qaluı turında äytte Xäydär abıy. Bügen inde olı yäştä bulğan Xäydär abıy qaydan köç häm qüät ala ikän soñ? Bu xaqta ul bolay dide:
“Kön sayın yögeräm, ger kütäräm, häm qullar dereldämäsen öçen , qulda 200 märtäbä espandernı qısıp alam, annan soñ eşkä totınam.”
Bügen Xäydär abıy belän İlfira apa TDGPU kunakxanäseneñ ike bülmäsen arendağa alıp eşli.
Mälikä Basıyr
