İyül aylarında Tatarstan prezidentı Mintimer Şäymiev Aqtanış rayonınıñ Puçi awılında xastaxanä açqanda aña Perm ölkäse Barda rayonınnan ber apay süz qata. Tatarstan prezidentına Barda apayı:“Çittäge tatarlarğa yärdäm itsägez ide! Bezneñ yaqlarğa da barıp çığığız äle ” - dip ütenä. Şäymiev ul waqıtta: “Alla boyırsa sentäberdä barıp çığu niäte bar” digän cawap äytä. Sentäber citte Tatarstan prezidentı Perm ölkäsendä. Şäymiev bu yaqlarğa kilgänçe Perm ölkäse gubernatorı belän telefonnan söyläşkän bulğan. Bu söyläşü cäy aylarında bula. Telefonnan söyläşü waqıtında Tatarstan prezidentı: “Sentäberdä sezgä kiläm, Barda rayonına da kerep çığarğa telägem bar”- dip äytä. Ölkä gubernatorı bu xäbärne Perm sabantuyında böten xalıqqa citkerä. Menä inde cäydän birle Barda tatarları Mintimer Şäymievnı kötälär ikän. Bezgä bu xaqta Barda rayonınıñ “Tañ”gazetası baş möxärrire El'mart Urazov äytte. Läkin ul şulay uq bu kilüendä Şäymievnıñ plannarın üzgärtüe xaqında da iskärtte. Tatarstan prezidentı Permdä genä bula, sezneñ rayonğa başqa yulı, noyäber aylarında kilergä mömkin digän xäbär cibärgännär. Ul yaqlarda Şäymiev bulğançı küptän tügel Qazannan häm başqa töbäk- şähärdän qunaqlar kilep Barda rayonında çığıp kilüçe “Tañ” gazetasınıñ 75 yäşlek yubileen bilgeläp ütkännär ide. “Tañ”nıñ yubileenda Qazandağı Perm ölkäse “Yaqtaşlıq” cämğiäte citäkçese, Barda rayonında tuıp üskän Räşit Yagfärov. Bötendönya tatar kongressı wäkilläre, Tatarstan däwlät şurasınnan Rimma Ratnikova, berniçä artistlar qatnaşa. Qazan qunaqları Barda rayonıñ Tanıp digän zur awılnıñ 450 yıllıq yubileenda da bulalar. Menä şulay Perm ölkäsendä yörgändä Räşit Yagfärov cirle xalıqtan küpkenä qızıqlı äyberlär işetä häm üze äytkänçä problemalarğa da tap bula. “Azatlıq” qa ul säyäxät waqıtında kürgän-belgännärennän menä närsälär söyläde:
- Barda töbäge ğomumän alğan waqıtta tatar töbäge bit inde. Elek-elektän, Bolğar däwläte çorında da, şuşı Bolğar däwlätenä kerä torğan cirlär bulğan. Menä şuşı yaqlarda xäzerge waqıtta başqortlaştıru säyäsäte bik qatı köçäyep kitkän. Bezneñ Barda yağında “Yaña ğasır” televideniesen, radiosın qarıylar häm tıñlıylar. Xäzer başqort iptäşlär monda kilgännär dä, menä sez Tatarstan televideniese waqıtın bezgä biregez, Başqortstan kürsätä başlasın dip törle kileşülär yasap yörilär ikän. Annan menä bu tatar tapşıruların başqortlarğa birgän öçen mondağı xalıqqa Başqortstan xökümäte aqça da tülärgä riza imeş. Menä şundıy törle qızıqsındıru çaraları yasap yörilär. Tatar televideniese, radiosı urınına başqortnı quyarğa kiräk dip yörü bu minemçä aqılsızlıq. Quysınnar başqa kanalğa, böten Rusiägä kürensen. Bez bit başqortlar belän tuğandaş xalıq, menä mondıy aqılsız ğämällär belän ike millät arasında qarşılıqlar, rizasızlıqlar tudırmasqa ide bit.
Bez bu xaqta bez “Tañ” gazetası baş möxärrire El'mart Urazovtan da soraşırğa buldıq. Ul: “Bez “Yaña ğasır”nı ber kanalda küpmeder säğät qarap alabız, şunda uq Barda televideniese dä çığa. Bu yaqtan bezdä ber dulqın, ber kanal ğına. Menä xäzer Başqortstannı da kürsätäçäklär, çönki küpmeder waqıt ul kanal buş tora. Monda “Yaña ğasır” betmäs barı ul bulmağanda başqort duslarıbız ğına söylär dip uylıym”- dide. “Başqa tögäl mäğlümätlär äytä almıym, Ufadan bu televidenie buyınça östämä yaña xäbärlär kilüen kötälär äle buğay”- dip tä äytep quydı.
Barda yaqlarındağı işetkän-kürgännäre Räşit Yagfärovnıñ bu ğına tügel äle. Ul süzen bolay dip däwam itte:
- Anda bıyıl cäy könnärendä keşelärneñ söyläwläre buyınça, başqortlar törle-törle etnografik, antropologik ekspeditsiälär oyıştırğannar. Monda inde barsı da xalıqnı başqort itterep isbatlaw öçen eşlänelä. Ziratlarda da qazu eşläre alıp baralar ikän. İmeş anda başqortlar yäşägän, şularnıñ başların ezläw dip añlatalar di cirle xalıqqa. Şul uq rayonnıñ qayber awıllarında keşelärneñ qannarın alıp, DNK dip äytälär inde anı. Nindi millättän ikänen açıqlaw yözennän menä şundıy säyer eş- ğämällär qılıp yörgännär.
Barda jurnalistlarınnan xaqta işetkännär. Läkin tögäl şulay buldı dip äytmilär. “Monı bez imeş-mimeşlär genäder dip uylıybız. Bezneñ monda barsı da äybät, tatarlar başqortlar ber-berse belän dus tatu yäşilär, başqortlar belän yış xezmättäşlek itäbez. Bezneñ bit monda yäşäwçe xalıq arasında başqortlar şaqtıy urın biläp toralar”- didelär. Şulay dip äytsälär dä
Röstäm İsxaqi
