Ğiraq Söğüd Ğäräbstanına könçığıştan terälep tora, iñ berençe bulıp patşalıq iminlegen şul Ğiraq çige buyınnan qayğırta başladı. Şaxzadä Nayaf bin Abduläziz süzlärenä qarağanda, kiläçäktä Söğüd patşalığınıñ könyaq, tönyaq häm könbatış çikläre dä nığıtılaçaq.
BBC xäbär itüençä, tözeleş 12 milliard dollarğa töşäçäk. İminlek nığıtmalarına çittän idarä itelä torğan sensorlar häm cılılıq kameraları kebek yuğarı texnologiäle cihazlar quyılaçaq. Ğiraqta suğışqan söğüd häm başqa ğäräp illäre ğısyançılarınıñ Söğüd Ğäräpstan iminlegenä qurqınıç tudıru ixtimal bar. Londonda urnaşqan tikşerenü institutınıñ belgeçe Neil Partrick, elek Äfğanstanda bulğanı kebek, Ğiraqta xäzer cihadçılar äzerlänü qurqınıçı bar, dip sanıy. Söğüdlär isä, andıy suğışçılarnıñ ber mäldä kire äylänep qaytuına borçıla:
"Quşma Ştatlar köçläre Ğiraqqa kergäç, Söğüd Ğäräpstannan suğışçılarnıñ Ğiraqqa kitäçäge añlaşıla ide. Alay da, sannar yuğarı tügel. Ämma soñğı aralarda Ğiraqtan Söğüd Ğäräpstanğa xäräkätü sizelä başladı. İke il arasındağı ozın çik buyın kontroldä totu bik awır, häm älbättä, Ğiraq yağınnan kontrol nätiäcäsez."
Söğüd räsmiläre İran da töbäktä qurqınıç tudıra dip sanıy. Diwar tözü belän söğüdlär, ilneñ könçığışında yäşägän üz şiğilarınıñ İran belän elemtälären çiklärgä ömetlänä. Könçığışta iñ bay neft yatmaları urnaşqan. Söğüd Ğäräpstanğa ul töbäktä tınıçsızlıq kiräk tügel.
Ğiraq çige buyında eşlär tämamlanğaç, söğüdlär Yemen çiklären nığıtırğa cıyına. Yemendä, mäğlüm bulğança, Äl-Qaida eş itä.
Mondıy aşığıç häm täğäyen çaralarnıñ säbäbe närsädä soñ?
Yaqın Könçığış belgeçe Neil Partrick, soñğı yıllarda Söğüd räsmiläre üz illärendäge suğışçılar, şul sanda Äl-Qaidanıñ üzlärendäge wäkillärenä qarşı näticäle çaralar kürde, dip sanıy:
"Hiç şiksez, wazğiät Ğiraqta suğış başlanğan çorlar belän çağıştırırlıq tügel, höcümnär kimetelde, suğışçılarğa qarşı çaralar kürelde, 2005 häm bıyıl iminlek ölkäsendä zur alğa kiteş bar. Ämma 2006nıñ fivral ayında patşalıqnıñ iñ zur neft qorılması Abqaiqta bulğan xällär zur ähämiätkä iä."
Abqaiqta şartlatqıç tutırılğan ike maşina – nıq saqlanğan neft qorılmasına bärep kerergä tırışqanda, maşina yörtüçeläre atıp üterelgän ide. İke saqçı da häläk buldı, ber maşina şartladı. Höcümnän soñ neft bäyäläre arttı. Bu tağın ber märtäbä – Söğüd Ğäräpstannıñ yomşaq ciren, nindi dä höcüm bula qalsa, xällärneñ möşkel bula alğanın kürsätte.
Alsu Qormaş
BBC xäbär itüençä, tözeleş 12 milliard dollarğa töşäçäk. İminlek nığıtmalarına çittän idarä itelä torğan sensorlar häm cılılıq kameraları kebek yuğarı texnologiäle cihazlar quyılaçaq. Ğiraqta suğışqan söğüd häm başqa ğäräp illäre ğısyançılarınıñ Söğüd Ğäräpstan iminlegenä qurqınıç tudıru ixtimal bar. Londonda urnaşqan tikşerenü institutınıñ belgeçe Neil Partrick, elek Äfğanstanda bulğanı kebek, Ğiraqta xäzer cihadçılar äzerlänü qurqınıçı bar, dip sanıy. Söğüdlär isä, andıy suğışçılarnıñ ber mäldä kire äylänep qaytuına borçıla:
"Quşma Ştatlar köçläre Ğiraqqa kergäç, Söğüd Ğäräpstannan suğışçılarnıñ Ğiraqqa kitäçäge añlaşıla ide. Alay da, sannar yuğarı tügel. Ämma soñğı aralarda Ğiraqtan Söğüd Ğäräpstanğa xäräkätü sizelä başladı. İke il arasındağı ozın çik buyın kontroldä totu bik awır, häm älbättä, Ğiraq yağınnan kontrol nätiäcäsez."
Söğüd räsmiläre İran da töbäktä qurqınıç tudıra dip sanıy. Diwar tözü belän söğüdlär, ilneñ könçığışında yäşägän üz şiğilarınıñ İran belän elemtälären çiklärgä ömetlänä. Könçığışta iñ bay neft yatmaları urnaşqan. Söğüd Ğäräpstanğa ul töbäktä tınıçsızlıq kiräk tügel.
Ğiraq çige buyında eşlär tämamlanğaç, söğüdlär Yemen çiklären nığıtırğa cıyına. Yemendä, mäğlüm bulğança, Äl-Qaida eş itä.
Mondıy aşığıç häm täğäyen çaralarnıñ säbäbe närsädä soñ?
Yaqın Könçığış belgeçe Neil Partrick, soñğı yıllarda Söğüd räsmiläre üz illärendäge suğışçılar, şul sanda Äl-Qaidanıñ üzlärendäge wäkillärenä qarşı näticäle çaralar kürde, dip sanıy:
"Hiç şiksez, wazğiät Ğiraqta suğış başlanğan çorlar belän çağıştırırlıq tügel, höcümnär kimetelde, suğışçılarğa qarşı çaralar kürelde, 2005 häm bıyıl iminlek ölkäsendä zur alğa kiteş bar. Ämma 2006nıñ fivral ayında patşalıqnıñ iñ zur neft qorılması Abqaiqta bulğan xällär zur ähämiätkä iä."
Abqaiqta şartlatqıç tutırılğan ike maşina – nıq saqlanğan neft qorılmasına bärep kerergä tırışqanda, maşina yörtüçeläre atıp üterelgän ide. İke saqçı da häläk buldı, ber maşina şartladı. Höcümnän soñ neft bäyäläre arttı. Bu tağın ber märtäbä – Söğüd Ğäräpstannıñ yomşaq ciren, nindi dä höcüm bula qalsa, xällärneñ möşkel bula alğanın kürsätte.
Alsu Qormaş