Möslimälär häm möselman kieme teması Yevropa illäre öçen genä aktual tügel. Tatarstannan ber törkem möslimälär mäxkämälär aşa pasportqa räsemgä töşkändä yawlıqların salmaw xoquqın yawlağanı äle dä xäterdä. Şul eşneñ üzägendä torğan Tatarstan möslimäläre berlege citäkçese Älmira xanım İdiätullina bügen genä Azatlıq radiosına menä närsälär belderde:
"Bezgä menä şuşı yawlıqnıñ ädäp-ähläq yağın añlatırğa kiräk. Äybätläp, täfsilläp, keşelär küñelenä citkererlek itep. Şuşı mäsäläneneñ Azatlıqta kütärelüe bik äybät. Mäskäwdä päräncä yabıp, ğäräplärgä oşarğa tırışıym äle, ğäräp yegetlärenä bälki kiyäwgä çığarmım, dip ömetlänälär ikän – ömetlänmäsennär. Üzebezneñ cämğiätebezne tazartıyq. Ädäp-ähläqqa qaytarıyq."
Yawlıq häm xicab mäsäläse här waqıtta – ilenä häm säyäsätkä qarap üzgärä töşte. Sovet çorında Äfğanstanda zur şähärlärdä xatın-qızlar yözlären, başların açıp berençe tapqır mäktäpkä yöri başlasa, 1996nçı yılda xakimiät Taliban qulına küçkäç xatınnar – burqa digän kiem kide, ansı aşa xanımnar dönyanı çeltär aşa ğına kürä ala. 2001nçe yılda amerikan ğaskärläre kilgäç tä äfğan xatın-qızları burqaların salırğa aşıqmadı.
Rusiäneñ möftilär şurası räise Rawil xäzrät Ğäynetdin:
"Bez bik yaxşı beläbez ğäräp dönyasında xatın-qızlarnıñ niçek kiengänen. Häm bik yaxşı beläbez xicap kigän keşedän dä närsä kötergä mömkin ikänen. Ägär bez üzebezneñ milli kiemnärebezne tanıtsaq, milli añıbıznı üstersäk, ägär dä bez däräcäbezne häm zatlılığıbıznı tanıtsaq – bez möselman bularaq ber kemnän dä kim bulmayaçaqbız. Çönki iman digän mäğnä barı tik yözne tomalaw häm xicap kiügä genä qaytıp qalmıy."
Yevropa illärendä yawlıqlı xatınnarnıñ mäktäplärdä, räsmi dairälärdä eşläw mömkinlege bik çiklängän bulsa, qayber möselman illärendä yawlıq – böten işeklärne aça torğan ber bilge. Notre Dame universitetında İslam fänen uqıtqan Asma xanım Afsaruddin, Newsweek jurnalına birgän äñgämäsendä Qahiräne misal itep kitergän. Mısır başqalasında xatın-qızlar irlär belän bergä eşli häm irlär arasında yawlıq bäyläw kiresençä eştä kübräk mömkinleklär tudıra, di İslam uqıtuçısı. İreklekkä ireşü yulları törle bula ala.
Mäskäwneñ Baş iyü tawındağı mäçettä möäzin wazifasın ütäwçe Renat xäzrät Äläütdinov – yäş belgeçlär fikerlären citkerä:
"Qorändä xatın-qızlarğa matur bitlären yabıp yörergä dip yazılmağan. Kiresençä, päyğämbär äytkän bit: keşe üldeme ikän – kümegez tizläp, burıçqa kergän ikän – burıçnı tülä tizläp, ölgerdeñ ikän – öylän, irgä çıq tizläp, digän. Xäzer qızlar yözen dä yabıp yörsä inde, maturlığın qaydan beläbez inde anıñ? Min uylıym söyläşergä dä kiräk, tanışırğa da kiräk, oçraşırğa da kiräk, bez ğäräplär tügel, bezdä başqaça."
17 dikaber yäkşämbe könne Qazanda möslimälär bäygese ütäçäk. Çaranı Tatarstan möslimäläre berlege häm möselman kiem kibete oyıştıra. Möslimälär matur itep kienü, bala qaraw, aş peşerü ostalıqların, şulay uq eşkä urnaşu kebek bäygelärdä qatnaşaçaq. 19 dikaber Azatlıq dulqınnarında şul çara turında tulıraq mäğlümat bulaçaq.
Alsu Qormaş
"Bezgä menä şuşı yawlıqnıñ ädäp-ähläq yağın añlatırğa kiräk. Äybätläp, täfsilläp, keşelär küñelenä citkererlek itep. Şuşı mäsäläneneñ Azatlıqta kütärelüe bik äybät. Mäskäwdä päräncä yabıp, ğäräplärgä oşarğa tırışıym äle, ğäräp yegetlärenä bälki kiyäwgä çığarmım, dip ömetlänälär ikän – ömetlänmäsennär. Üzebezneñ cämğiätebezne tazartıyq. Ädäp-ähläqqa qaytarıyq."
Yawlıq häm xicab mäsäläse här waqıtta – ilenä häm säyäsätkä qarap üzgärä töşte. Sovet çorında Äfğanstanda zur şähärlärdä xatın-qızlar yözlären, başların açıp berençe tapqır mäktäpkä yöri başlasa, 1996nçı yılda xakimiät Taliban qulına küçkäç xatınnar – burqa digän kiem kide, ansı aşa xanımnar dönyanı çeltär aşa ğına kürä ala. 2001nçe yılda amerikan ğaskärläre kilgäç tä äfğan xatın-qızları burqaların salırğa aşıqmadı.
Rusiäneñ möftilär şurası räise Rawil xäzrät Ğäynetdin:
"Bez bik yaxşı beläbez ğäräp dönyasında xatın-qızlarnıñ niçek kiengänen. Häm bik yaxşı beläbez xicap kigän keşedän dä närsä kötergä mömkin ikänen. Ägär bez üzebezneñ milli kiemnärebezne tanıtsaq, milli añıbıznı üstersäk, ägär dä bez däräcäbezne häm zatlılığıbıznı tanıtsaq – bez möselman bularaq ber kemnän dä kim bulmayaçaqbız. Çönki iman digän mäğnä barı tik yözne tomalaw häm xicap kiügä genä qaytıp qalmıy."
Yevropa illärendä yawlıqlı xatınnarnıñ mäktäplärdä, räsmi dairälärdä eşläw mömkinlege bik çiklängän bulsa, qayber möselman illärendä yawlıq – böten işeklärne aça torğan ber bilge. Notre Dame universitetında İslam fänen uqıtqan Asma xanım Afsaruddin, Newsweek jurnalına birgän äñgämäsendä Qahiräne misal itep kitergän. Mısır başqalasında xatın-qızlar irlär belän bergä eşli häm irlär arasında yawlıq bäyläw kiresençä eştä kübräk mömkinleklär tudıra, di İslam uqıtuçısı. İreklekkä ireşü yulları törle bula ala.
Mäskäwneñ Baş iyü tawındağı mäçettä möäzin wazifasın ütäwçe Renat xäzrät Äläütdinov – yäş belgeçlär fikerlären citkerä:
"Qorändä xatın-qızlarğa matur bitlären yabıp yörergä dip yazılmağan. Kiresençä, päyğämbär äytkän bit: keşe üldeme ikän – kümegez tizläp, burıçqa kergän ikän – burıçnı tülä tizläp, ölgerdeñ ikän – öylän, irgä çıq tizläp, digän. Xäzer qızlar yözen dä yabıp yörsä inde, maturlığın qaydan beläbez inde anıñ? Min uylıym söyläşergä dä kiräk, tanışırğa da kiräk, oçraşırğa da kiräk, bez ğäräplär tügel, bezdä başqaça."
17 dikaber yäkşämbe könne Qazanda möslimälär bäygese ütäçäk. Çaranı Tatarstan möslimäläre berlege häm möselman kiem kibete oyıştıra. Möslimälär matur itep kienü, bala qaraw, aş peşerü ostalıqların, şulay uq eşkä urnaşu kebek bäygelärdä qatnaşaçaq. 19 dikaber Azatlıq dulqınnarında şul çara turında tulıraq mäğlümat bulaçaq.
Alsu Qormaş