Mazar-e-Şäriftä xatın-qızlar säwdä itkän kibetlärdä quldan eşlängän bizänü äyberläre, kosmetika häm kiem satıla. Yıllarça xatın-qızlar cämäğätçelek urınnarında da kürenmägännän soñ – kibetkä kerep xatın-qızdan närsäder satıp alu – Äfğanstannıñ bu yaqları öçen ğäcäyep küreneş.. Bazarda üzeneñ keçkenä genä kibeten totqan Bibi Roghya, başta alarnıñ satu itü niäten bik xuplamasalar da, ğömümän alğanda, proyektqa qarşı çıqmadılar, di:
"Bälki xalıqnıñ 10%tı bezneñ säwdä itüebez belän qanäğät tügelder, ämma 90% - bezne xupladı. Bigräk tä xatın-qızlar bik şat buluların belderde, xatın-qızlar satqan zur ber bazar bulsın ide dip teläde."
Qayber xanımnar – tawarlarnı xatın-qızdan satıp alunı qulayraq kürä. İrlär dä xatın-qızlarnıñ kibet açuın xuplap qarşı aldı:
"Menä bu ike kibetne kürep min bik quanam. Bu bik yaxşı adım. Ägär dä bu – xatın-qızlarnıñ tormışın ciñeläytsä, mondıy kibetlär kübräk bulır dip ömetlänäbez."
Täñqit tä buldı, ämma – eşkä kirtä salırlıq qadär tügel. Mäçettä imam Ähmäd Şah Ansari, xatın-qızlarğa möselmança kienmiçä xalıq cıyığan cirdä kürenergä yaramıy, dip belderde:
"Bügenge köndä xatın-qızlar äle kibetlär açırğa tieş tügel. Şäriğat qanunı nigezendä eşmäkärlek belän şöğellängän xatın-qızlar häm irlär möselmança kienergä tieş. Ämma bügenge şartlarda xatın-qızlar äle üz kibetlären aça almıy."
Ämma xatın-qızlar eşläre ministrlığı räsmiläre xatın-qızlarğa finans bäysezlek yawlarğa häm eş başlarğa yardämne tuqtatırğa cıyınmıy. Ministrlıqnıñ cämäğätçelek belän bäyläneşlär öçen cawaplı wäkile Kärimä Salek, aldağı aylarda yaña kibetlär açılaçaq, dip belderde:
"Mazarda xatın-qızlarnıñ moña röxsäte bar. Bamyanda da şundıy kibetlär bar. Böten Bamyan xanımnarı – xatın-qızlar säwdä itkän kibetlärgä yöri. Mondıy kibetlärne bez 34 vilayättä açarğa telibez. Bez, Qabulda kebek xatın-qızlarnıñ üz kibetlären açuın telibez, anda bazarda xucaları xanımnar bulğan 20läp kibet bar. "
Xanımnar şulay uq, alarğa qarata ğailädä bulğan köç qullanuğa qarşı köräştä dä alğa kiteş bulır dip ışana:
"Ğailäneñ finans xäle ni qadär yaxşıraq bulsa, anda köç qullanu şul qadär azraq bulaçaq. Aqçası citmäsä ğailädä kierenkelek häm köç qullanu bula, xatın-qızlar xoquqları bozıla."
İlneñ böten töbäklärendä wazğiät ber törle tügel. Mazar-e-Şärifta xanımnar üz ireklärennän kübräk faydalana ala. Ministrlıq wäkile, bu proyekt Äfğanstannıñ başqa vilayätlärendä dä eşli başlar digän ömet belderde:
"Waqıtlı xökümät urnaşqannan birle, xatın-qızlar öçen aqrınlap tormış yaxşıra, bez köç belän ber ni dä üzgärtä almıybız. Barı tik ber vilayättä xällärneñ yaxşıruın kürgän xatın-qızlar kürşe vilayättä dä tormışnı üzgärtergä tırışaçaq."
Küplär – xatın-qızlar tormışınıñ yaxşıruı – iminlektän tora, dip ışana...
Fivral ayında xatın-qızlar säxifäsendä sezne törle illärdä yäşäwçe eşquar-xanımnar belän oçraşular kötä... här atnanıñ sişämbesendä, Azatlıq dulqınnarında!
Alsu Qormaş
"Bälki xalıqnıñ 10%tı bezneñ säwdä itüebez belän qanäğät tügelder, ämma 90% - bezne xupladı. Bigräk tä xatın-qızlar bik şat buluların belderde, xatın-qızlar satqan zur ber bazar bulsın ide dip teläde."
Qayber xanımnar – tawarlarnı xatın-qızdan satıp alunı qulayraq kürä. İrlär dä xatın-qızlarnıñ kibet açuın xuplap qarşı aldı:
"Menä bu ike kibetne kürep min bik quanam. Bu bik yaxşı adım. Ägär dä bu – xatın-qızlarnıñ tormışın ciñeläytsä, mondıy kibetlär kübräk bulır dip ömetlänäbez."
Täñqit tä buldı, ämma – eşkä kirtä salırlıq qadär tügel. Mäçettä imam Ähmäd Şah Ansari, xatın-qızlarğa möselmança kienmiçä xalıq cıyığan cirdä kürenergä yaramıy, dip belderde:
"Bügenge köndä xatın-qızlar äle kibetlär açırğa tieş tügel. Şäriğat qanunı nigezendä eşmäkärlek belän şöğellängän xatın-qızlar häm irlär möselmança kienergä tieş. Ämma bügenge şartlarda xatın-qızlar äle üz kibetlären aça almıy."
Ämma xatın-qızlar eşläre ministrlığı räsmiläre xatın-qızlarğa finans bäysezlek yawlarğa häm eş başlarğa yardämne tuqtatırğa cıyınmıy. Ministrlıqnıñ cämäğätçelek belän bäyläneşlär öçen cawaplı wäkile Kärimä Salek, aldağı aylarda yaña kibetlär açılaçaq, dip belderde:
"Mazarda xatın-qızlarnıñ moña röxsäte bar. Bamyanda da şundıy kibetlär bar. Böten Bamyan xanımnarı – xatın-qızlar säwdä itkän kibetlärgä yöri. Mondıy kibetlärne bez 34 vilayättä açarğa telibez. Bez, Qabulda kebek xatın-qızlarnıñ üz kibetlären açuın telibez, anda bazarda xucaları xanımnar bulğan 20läp kibet bar. "
Xanımnar şulay uq, alarğa qarata ğailädä bulğan köç qullanuğa qarşı köräştä dä alğa kiteş bulır dip ışana:
"Ğailäneñ finans xäle ni qadär yaxşıraq bulsa, anda köç qullanu şul qadär azraq bulaçaq. Aqçası citmäsä ğailädä kierenkelek häm köç qullanu bula, xatın-qızlar xoquqları bozıla."
İlneñ böten töbäklärendä wazğiät ber törle tügel. Mazar-e-Şärifta xanımnar üz ireklärennän kübräk faydalana ala. Ministrlıq wäkile, bu proyekt Äfğanstannıñ başqa vilayätlärendä dä eşli başlar digän ömet belderde:
"Waqıtlı xökümät urnaşqannan birle, xatın-qızlar öçen aqrınlap tormış yaxşıra, bez köç belän ber ni dä üzgärtä almıybız. Barı tik ber vilayättä xällärneñ yaxşıruın kürgän xatın-qızlar kürşe vilayättä dä tormışnı üzgärtergä tırışaçaq."
Küplär – xatın-qızlar tormışınıñ yaxşıruı – iminlektän tora, dip ışana...
Fivral ayında xatın-qızlar säxifäsendä sezne törle illärdä yäşäwçe eşquar-xanımnar belän oçraşular kötä... här atnanıñ sişämbesendä, Azatlıq dulqınnarında!
Alsu Qormaş