2006nçı yılda eşlägän 3 milliardqa yaqın keşeneñ yartısı – xatın-qızlar bulğan. Bu – Genevada urnaşqan Xalıqara Xezmät Oyışması mäğlümate. Xatın-qızlar belän irlär eşläp tapqan aqçağa kilgändä, tigezlek yuq. Eşläwçe irlär häm xatınnar arasında – däräcä, eştä iminlek häm belem mäsälälärendä äle dä upqın bar, di oyışma wäkile Dorothea Schmidt:
"Uñay xäbärlär bar, ämma upqınnı beterü äle yıraq. Dönyanıñ qaysıber poçmaqlarında xatın-qızlarnıñ eş şartları äle dä bik naçar. Häm problema – alarnıñ ir-atlar belän ber tigez eşläp azraq aqça aluında ğına tügel. Ğailä belän eşlägändä xatın-qızlar qaywaqıt bötenläy aqça almıy."
Uñay xäbärlär digännän, aqça küp tülängän daimi eşlärdä torğan sayın kübräk xatın-qızlarnı kürep bula. 10 yıl elek misal öçen, xatın-qızlar kübräk üz käsepläre belän şöğellängän bulğan, ä bu – mäğlüm bulğança här waqıt aqça kiterä torğan eş tügel. Ämma Schmidt süzlärençä, bu küreneş älegä alğa kitkän illärendä genä küzätelä.
"Dönyada eşläwçe xatın-qızlarnıñ yartısı – xezmät xaqı alıp daimi eştä eşli. Bu inde alğa taba zur adım. Ämma bu – alğa kitkän illärgä genä xas küreneş. Könyaq Aziä häm Afrika illärendä dä xällär yaxşıra, ämma äle dä daimi aqça alıp eşläwçelär az."
Rusiädä iñ awır iñ cawaplı eşlärdä xatın-qızlar da eşli. Jurnalist Şämsiä Cihangorova fikerençä, mondıy xälne xatın-qızlar üzläre genä saylamağan, cämğiät şuña etärgän:
"Bezdä bit ir-atlar xäzer yomşaq qına itep äytkändä ir-yegetleklären yuğaltıp beterdelär. Min küz aldıma kiteräm, xatın-qızlar ciñelleräk eşlärdä eşlärlär ide, käyefen cibärmiçä genä, qiäfäten tözätep öylärenä qaytıp kerergä riza bulırlar ide. Ägär dä bez bügen xatın-qıznı ul cawaplı eşlärdän azat itäbez disäk, anı xatın-qızlıqqa qaytarabız, tormışın ciñeläyätäbez disäk – bezneñ ilebez ğömümän yäşäyeştän, üseştän tuqtap qalaçaq. İñ cawaplı urınnarda bezneñ xatın-qızlar utıra. Xäzer citäkçelär xatın-qızlarnı alırğa telämäsälär dä, eşkä alırğa mäcbürlär, çönki alar eşkä cawaplıraq (qarıy)."
Şağirä häm jurnalist Şämsiä Cihangirova, Söyembikä jurnalınıñ baş möxarrire Firaya Bädretdinova Azatlıqnıñ Qazan studiäsendä tügäräk östäl söyläşüenä çaqırılğan. Xatın-qızlar xäle häm cämğiättäge role turında söyläşüne 10 mart yäkşämbe könne Azatlıq dulqınnarında tıñlağız.
Alsu Qormaş
"Uñay xäbärlär bar, ämma upqınnı beterü äle yıraq. Dönyanıñ qaysıber poçmaqlarında xatın-qızlarnıñ eş şartları äle dä bik naçar. Häm problema – alarnıñ ir-atlar belän ber tigez eşläp azraq aqça aluında ğına tügel. Ğailä belän eşlägändä xatın-qızlar qaywaqıt bötenläy aqça almıy."
Uñay xäbärlär digännän, aqça küp tülängän daimi eşlärdä torğan sayın kübräk xatın-qızlarnı kürep bula. 10 yıl elek misal öçen, xatın-qızlar kübräk üz käsepläre belän şöğellängän bulğan, ä bu – mäğlüm bulğança här waqıt aqça kiterä torğan eş tügel. Ämma Schmidt süzlärençä, bu küreneş älegä alğa kitkän illärendä genä küzätelä.
"Dönyada eşläwçe xatın-qızlarnıñ yartısı – xezmät xaqı alıp daimi eştä eşli. Bu inde alğa taba zur adım. Ämma bu – alğa kitkän illärgä genä xas küreneş. Könyaq Aziä häm Afrika illärendä dä xällär yaxşıra, ämma äle dä daimi aqça alıp eşläwçelär az."
Rusiädä iñ awır iñ cawaplı eşlärdä xatın-qızlar da eşli. Jurnalist Şämsiä Cihangorova fikerençä, mondıy xälne xatın-qızlar üzläre genä saylamağan, cämğiät şuña etärgän:
"Bezdä bit ir-atlar xäzer yomşaq qına itep äytkändä ir-yegetleklären yuğaltıp beterdelär. Min küz aldıma kiteräm, xatın-qızlar ciñelleräk eşlärdä eşlärlär ide, käyefen cibärmiçä genä, qiäfäten tözätep öylärenä qaytıp kerergä riza bulırlar ide. Ägär dä bez bügen xatın-qıznı ul cawaplı eşlärdän azat itäbez disäk, anı xatın-qızlıqqa qaytarabız, tormışın ciñeläyätäbez disäk – bezneñ ilebez ğömümän yäşäyeştän, üseştän tuqtap qalaçaq. İñ cawaplı urınnarda bezneñ xatın-qızlar utıra. Xäzer citäkçelär xatın-qızlarnı alırğa telämäsälär dä, eşkä alırğa mäcbürlär, çönki alar eşkä cawaplıraq (qarıy)."
Şağirä häm jurnalist Şämsiä Cihangirova, Söyembikä jurnalınıñ baş möxarrire Firaya Bädretdinova Azatlıqnıñ Qazan studiäsendä tügäräk östäl söyläşüenä çaqırılğan. Xatın-qızlar xäle häm cämğiättäge role turında söyläşüne 10 mart yäkşämbe könne Azatlıq dulqınnarında tıñlağız.
Alsu Qormaş