Xalıq iñ küp yörgän McDonalds belän pizza urınnarında möselmannarğa aş saylaw mömkinlege bik çiklängän bula. Amerikanıñ Miçigan ştatı Detroit şähärendä McDonalds reklamasına zur xäreflär belän "bezdä Häläl Chicken McNuggets" bar dip yazıp quyılğan. Qızdırılğan häläl tawıq ite kisäkläre digän süz inde bu. Ul yaqlarda Yaqın Könçığıştan bik küp ğäräp möhacirläre yäşi, häm häläl it satu ideası – restoran tabışın 200%qa arttırğan.
Şul yaqtağı tağın ber şähär Dearborn şähärendäge Amerikan Ğäräp Säwdä Pulatı başlığı Nasser Beydoun süzlärenä qarağanda, menuğa häläl it kertü niäte – möselmannarnıñ kilgän sayın barı tik fishburger – balıq qına alğanı açıqlanğaç barlıqqa kilgän, di:
"Şul ber McDonalds xucası bezgä kilep – seznekelär bik küp balıq aşıy, dip äytte. Bez aña – yuq, alar balıqsız yäşi almağannarı öçen aşamıy anı, başqa äyber bulmağanı öçen, häläl it bulmağanı öçen balıq aşarğa mäcbür alar, didek. Şunnan soñ ul häläl tawıq, başqa häläl rizıqlar eşläp çığara başladı, häm mäxälläneñ mänfäğätläre öçen eşläw anıñ üzenä dä zur fayda kiterä başladı."
Bu idarä törle şirkätlärne möselman möştarilärenä yaqınayta, eşquarlarğa möselmannar belän eş itep aqça eşlärgä öyrätä.
Möselmannarnı eşkä urnaştıru öçen dä amerikan ğäräp säwdä pulatı tırışlıqlar kürä. Dearborn şähärendäge İKEA kibetendä möslimä xezmätkärlär öçen İKEA hicapları uylap tabılğan. Şulay uq bu kibet – möselmannar öylärendä bulıp – alarnıñ nindi östäl-kiştä-yataq yaratqannarın öyränep, şundıylarnı yasap sata başlağan.
Mäğlüm ki, möselmannarnıñ da törlese bula. Dini qanunardan tış här ilneñ här millätneñ üzeneñ mädäni üzençälekläre bula. Amerikadağı möselmannar da – qaysı Yevropadan, qaysı Balkannan, Üzäk Aziä häm Afrikadan, Yaqın Könçığış yäki İndiädän, qara tänlelär, aq tänlelär bula. Dönyadağı iñ zur şirkätlärne üz tawarların möselmannar öçen dä citeşterergä künderergä tırışqan zur ber reklama oyışması, möselmannarnıñ nilär telägänen beler öçen alar belän yözlägän interviewlar yasağan. Anıñ wäkile Marian Salzman, bez möselmannar turında ber ni dä belmibez ikän, dide:
"Bez möselmannarnıñ – AQŞ häm Britaniädä satıp aluçılarnıñ möhim qatlamı ikänen kürdek häm alarnı bik añlap citkermägänebezne añladıq. Alar bötenläy başqa törle aşamlıqlar ala – häläl aşlar ala, äydä başqa törle çistartqıç maddälär qullana, alarnıñ şariğat bankı qanunnarı bar. Bazarnı öyränüçelär bularaq bez çınnan da bu tör möştarilärne öyränü häm alarnıñ mänfäğätlären qayğırtu ixtiyacın toydıq."
Şirkät yasağan açışlarnıñ berse – amerikadağı möselmannar üzläre turında kübräk işetergä, üzlären reklamalarda kübräk kürergä telägäne. Misal öçen yähüdlärneñ "Hanuka bäyräme qotlı bulsın", yäki "Rıştua möbäräk bulsın" digän qotlawlar ğömer-ğömergä satıla, ä menä "Ğäyet qotlı bulsın" digän qotlawlarnı amerikan möselmannarı äle barı tik internetta ğına taba ala. Häläl aşamlıqlar citeşterügä bügen ayırım tuqtalıp tormadıq, xörmätle tıñlawçılar. Näq ber yıl elek Malayziädä uzğan cıyında dönyadağı iñ zur azıq-tölek şirkätläre häläl rizıqlar citeşterü turında fiker alışqan ide. Alarnıñ qayberläre bu yünäleştä uñışlı eşli başladı.
Alsu Qormaş
Şul yaqtağı tağın ber şähär Dearborn şähärendäge Amerikan Ğäräp Säwdä Pulatı başlığı Nasser Beydoun süzlärenä qarağanda, menuğa häläl it kertü niäte – möselmannarnıñ kilgän sayın barı tik fishburger – balıq qına alğanı açıqlanğaç barlıqqa kilgän, di:
"Şul ber McDonalds xucası bezgä kilep – seznekelär bik küp balıq aşıy, dip äytte. Bez aña – yuq, alar balıqsız yäşi almağannarı öçen aşamıy anı, başqa äyber bulmağanı öçen, häläl it bulmağanı öçen balıq aşarğa mäcbür alar, didek. Şunnan soñ ul häläl tawıq, başqa häläl rizıqlar eşläp çığara başladı, häm mäxälläneñ mänfäğätläre öçen eşläw anıñ üzenä dä zur fayda kiterä başladı."
Bu idarä törle şirkätlärne möselman möştarilärenä yaqınayta, eşquarlarğa möselmannar belän eş itep aqça eşlärgä öyrätä.
Möselmannarnı eşkä urnaştıru öçen dä amerikan ğäräp säwdä pulatı tırışlıqlar kürä. Dearborn şähärendäge İKEA kibetendä möslimä xezmätkärlär öçen İKEA hicapları uylap tabılğan. Şulay uq bu kibet – möselmannar öylärendä bulıp – alarnıñ nindi östäl-kiştä-yataq yaratqannarın öyränep, şundıylarnı yasap sata başlağan.
Mäğlüm ki, möselmannarnıñ da törlese bula. Dini qanunardan tış här ilneñ här millätneñ üzeneñ mädäni üzençälekläre bula. Amerikadağı möselmannar da – qaysı Yevropadan, qaysı Balkannan, Üzäk Aziä häm Afrikadan, Yaqın Könçığış yäki İndiädän, qara tänlelär, aq tänlelär bula. Dönyadağı iñ zur şirkätlärne üz tawarların möselmannar öçen dä citeşterergä künderergä tırışqan zur ber reklama oyışması, möselmannarnıñ nilär telägänen beler öçen alar belän yözlägän interviewlar yasağan. Anıñ wäkile Marian Salzman, bez möselmannar turında ber ni dä belmibez ikän, dide:
"Bez möselmannarnıñ – AQŞ häm Britaniädä satıp aluçılarnıñ möhim qatlamı ikänen kürdek häm alarnı bik añlap citkermägänebezne añladıq. Alar bötenläy başqa törle aşamlıqlar ala – häläl aşlar ala, äydä başqa törle çistartqıç maddälär qullana, alarnıñ şariğat bankı qanunnarı bar. Bazarnı öyränüçelär bularaq bez çınnan da bu tör möştarilärne öyränü häm alarnıñ mänfäğätlären qayğırtu ixtiyacın toydıq."
Şirkät yasağan açışlarnıñ berse – amerikadağı möselmannar üzläre turında kübräk işetergä, üzlären reklamalarda kübräk kürergä telägäne. Misal öçen yähüdlärneñ "Hanuka bäyräme qotlı bulsın", yäki "Rıştua möbäräk bulsın" digän qotlawlar ğömer-ğömergä satıla, ä menä "Ğäyet qotlı bulsın" digän qotlawlarnı amerikan möselmannarı äle barı tik internetta ğına taba ala. Häläl aşamlıqlar citeşterügä bügen ayırım tuqtalıp tormadıq, xörmätle tıñlawçılar. Näq ber yıl elek Malayziädä uzğan cıyında dönyadağı iñ zur azıq-tölek şirkätläre häläl rizıqlar citeşterü turında fiker alışqan ide. Alarnıñ qayberläre bu yünäleştä uñışlı eşli başladı.
Alsu Qormaş