Ber yıl elek Şveitsariäneñ Davos şähärendä ütä torğan Dönya iqitsadı forumında Gruziäneñ Täräqqiät häm Üzgäreş Waqıfı tözelüe turında iğlan itelde. Korrupsiägä qarşı suğış iğlan itkän Gruziäneñ yaña xäkümätenä yärdäm itü maqsatı belän tözelgän bu waqıf 2004neñ Martında eşli başladı. Citäkçese Konstantin Kublaşvili, prezident Mixail Saakaşvili Yustitsiä ministrı bulıp eşlägändä, anıñ urınbasarı bulğan keşe. Waqıfnıñ eşçänlegen 6 keşedän torğan şura küzätä. Bu keşelärne dä Saakaşvili bilgeli. Başqa şöğellärennän tış, waqıf däwlät räsmilärenä, şul isäptän, prezident, premier-ministr, parlament räisenä östämä xezmät xaqı tüli. Kublaşvili Azatlıq xäbärçesenä äytüençä, bu östämälärneñ maqsatı – çinovniklarnı qanunsız çığanaqlar ezläwdän bizderü:
Audio (Konstantin Kublaşvili)
"Yaña xökümät eşkä yaña, yäş keşelär ala başlağaç şundıy awırlıq tudı: räsmilärneñ urtaça eş xaqı ayına 75tän alıp 150 dollar çaması ide. Tübän eş xaqları Gruziädä korrupsiäneñ töp säbäbe ide. Xalıqara oyışmalar Gruziäneñ yaña xökümätenä berençe awır yıllarında yärdäm itergä kileşte."
Bu kileşü nigezendä xalıqara oyışmalar 3 yıl däwerendä, Gruziäneñ üz qaznası tulğançı, däwlät räsmilärenä eş xaqları tüli. Kublaşvili süzlärençä, uzğan 2004 yılda 120 meñläp räsmigä barlığı 14 million dollar çaması aqça birelgän. Äytik, prezidentqa şuşı waqıftan ay sayın meñ-yarım dollar östämä aqça tülängän.
Waqıfnıñ ximäyäçeläre – Berläşkän Millätlärneñ Täräqqiät programması, amerikan milliarderı George Sorosnıñ Açıq Cämğiät İnstitutı häm Şvetsiäneñ SİDA digän Xäyerçelekkä qarşı köräşü idaräse. Berençe ikese berär million dollar, SİDA – million euro birgän. Qalğan aqçanı törle xäyriä oyışmaları, ayırım şäxeslär birgän.
Kublaşvili süzlärençä 2005 yılda büdjet kereme näticäsendä, eş xaqlarınıñ 65 protsentı ğına waqıftan tülänäçäk, qalğan 35 protsentı, şul isäptän iñ yuğarı räsmilär xezmät xaqların inde büdjettan alaçaq.
Xäyer, Gruziädä bu waqıfnı tänqitläwçelär dä citärlek. Elekke parlament räise, oppozitsiädäge Traditsionalistlar partiäse citäkçese Akaki Asatiani, Sorosnıñ ğalimnärgä, sotsial programmalarğa aqça birüen ixtiram itäm, läkin ministrlarnıñ ber şäxestän eş xaqı aluın añlap bulmıy di. Anıñ fikerençä, bu waqıf, korrupsiägä qarşı dip uylanğan bulsa da, tiskäre näticä birä ala:
Audio (Akaki Asatiani)
"Bu waqıfnıñ ber kiräge dä yuq ide. Bu däwlät korrupsiän legalläşterü mömkinlege. Büdjet bar, kerem-çığımnar.. bar närsäne açıq eşlärgä kiräk ide."
Yuğarı eş xaqlarınıñ rişwätçelektän däwa bulmağanın waqıf citäkçese Kublaşvili üze dä tanıy. Alay da bu rişwätçelekne kimetergä yärdäm iter dip ışana. Ämmä, tarixta näq kiresen sürätlägän misallar bar. 80nçe yıllarda Fransiä ğalime Jean-Claude Waquet XVII ğasırda Florence''tağı korrupsiä xällären tikşerep şundıy näticä yasadı: urlaşular belän tübän eş xaqları arasında turıdan-turı bäyläneş yuq, urlaşqan räsmilärneñ eş xaqları küp oçraqlarda ber dä tübän bulmağan.
-Ali Gilmi
Audio (Konstantin Kublaşvili)
"Yaña xökümät eşkä yaña, yäş keşelär ala başlağaç şundıy awırlıq tudı: räsmilärneñ urtaça eş xaqı ayına 75tän alıp 150 dollar çaması ide. Tübän eş xaqları Gruziädä korrupsiäneñ töp säbäbe ide. Xalıqara oyışmalar Gruziäneñ yaña xökümätenä berençe awır yıllarında yärdäm itergä kileşte."
Bu kileşü nigezendä xalıqara oyışmalar 3 yıl däwerendä, Gruziäneñ üz qaznası tulğançı, däwlät räsmilärenä eş xaqları tüli. Kublaşvili süzlärençä, uzğan 2004 yılda 120 meñläp räsmigä barlığı 14 million dollar çaması aqça birelgän. Äytik, prezidentqa şuşı waqıftan ay sayın meñ-yarım dollar östämä aqça tülängän.
Waqıfnıñ ximäyäçeläre – Berläşkän Millätlärneñ Täräqqiät programması, amerikan milliarderı George Sorosnıñ Açıq Cämğiät İnstitutı häm Şvetsiäneñ SİDA digän Xäyerçelekkä qarşı köräşü idaräse. Berençe ikese berär million dollar, SİDA – million euro birgän. Qalğan aqçanı törle xäyriä oyışmaları, ayırım şäxeslär birgän.
Kublaşvili süzlärençä 2005 yılda büdjet kereme näticäsendä, eş xaqlarınıñ 65 protsentı ğına waqıftan tülänäçäk, qalğan 35 protsentı, şul isäptän iñ yuğarı räsmilär xezmät xaqların inde büdjettan alaçaq.
Xäyer, Gruziädä bu waqıfnı tänqitläwçelär dä citärlek. Elekke parlament räise, oppozitsiädäge Traditsionalistlar partiäse citäkçese Akaki Asatiani, Sorosnıñ ğalimnärgä, sotsial programmalarğa aqça birüen ixtiram itäm, läkin ministrlarnıñ ber şäxestän eş xaqı aluın añlap bulmıy di. Anıñ fikerençä, bu waqıf, korrupsiägä qarşı dip uylanğan bulsa da, tiskäre näticä birä ala:
Audio (Akaki Asatiani)
"Bu waqıfnıñ ber kiräge dä yuq ide. Bu däwlät korrupsiän legalläşterü mömkinlege. Büdjet bar, kerem-çığımnar.. bar närsäne açıq eşlärgä kiräk ide."
Yuğarı eş xaqlarınıñ rişwätçelektän däwa bulmağanın waqıf citäkçese Kublaşvili üze dä tanıy. Alay da bu rişwätçelekne kimetergä yärdäm iter dip ışana. Ämmä, tarixta näq kiresen sürätlägän misallar bar. 80nçe yıllarda Fransiä ğalime Jean-Claude Waquet XVII ğasırda Florence''tağı korrupsiä xällären tikşerep şundıy näticä yasadı: urlaşular belän tübän eş xaqları arasında turıdan-turı bäyläneş yuq, urlaşqan räsmilärneñ eş xaqları küp oçraqlarda ber dä tübän bulmağan.
-Ali Gilmi