Tolqin Qoraev – Londondağı Suğış häm Tınıçlıq institutı, berük waqıtta İran radiosınıñ Üzbäk bülege xäbärçese, zamanında Azatlıq radiosına eşlägän jurnalist – xuliganlıqta ğäyeplänep 10 kön törmädä utırıp, sişämbedä genä irekkä çığarılğan ide. İke kön ütügä, anı qabat totqarlağannar. Säbäpläre älegä bilgesez. Keşe xoquqların yaqlawıçlar monı Ändican xällären yaqtırtqan bäysez jurnalistlarnı ezärlekläw kampaniäse dip sanıy. Maynıñ 13ndä Ändicandağı çualışlar waqıtında, xärbilär demonstrantlarğa ut açu näticäsendä yözlägän keşe häläk bulğan sanala.
Çärşämbedä Yevropada iminlek häm xezmättäşlek oyışması Üzbäkstanda, bu xällärdän soñ, Rusiä häm Könbatış mäglümät çaralarınıñ ezärleklänü oçraqları terkälgän xisap iğlan itte. Ul Mäskäwdäge ekstremal jurnalsitika üzäge belän berlektä äzerlängän. Monnan aldaraq üzäk Ändican xalläre turında 30 bitlek üz xisabın iğlan itkän ide. Üzäkneñ citäkçese Oleg Panfilov radiobızğa bolarnı söyläde:
"Berençedän, 13 May Ändican xällärennän soñ jurnalist xoquqlarınıñ ni däräcädä bozıluın kürsätergä telädek. İkençedän, Üzbäkstan qanunnarı häm konstitutsiäneñ bozıluın – anda bit süz ireklege, keşelärneñ bäysez mäglümät alu xoquqları täemin itelgän."
Oleg Panfilov süzlärençä, xisapnı äzerläw ciñel bulmağan:
"Berençedän, telefon elemtäse bik naçar ide, bigäräk tä berençe könnärdä. İkençedän, küp kenä jurnalistlar, bigräk tä üzbäklär, bezneñ belän söyläşergä qurıqtı. Alarğa yanawlar bulğan, iminlek xezmätläre berniçäseneñ tuğannarı, balaları turında mäglümätlär yazıp alğan."
Xisaplarnıñ ikese dä Ändican waqiğaların yaqtırtuğa häm Taşkentnıñ bu krizis waqıtında media belän niçek eş itüenä bağışlanğan. İkesendä dä, üzbäk xökümäte bu waqiğalarnı yaqtırtunı tomalağan, jurnalistlarnı, mäglümät çaraların ezärleklägän digän näticä yasala. Menä berniçä mäglümät.
Maynıñ 13ndä cirle İnternet provaiderları Rusiä internet säxifälärenä kerüne tomalağan, şul isäptän, Ferghana.Ru, Lenta.Ru kebek aldınğı mäglümäti portallarğa. İnternt-kafelarda bäysez säxifälärgä kergän öçen 10 meñ üzbäk somı, yä isä 10 dollar külämendä ştraf salınğan. Bu isä porno säxifälärgä kergän öçen ştraftan ike tapqır kübräk.
Çit il kanalların kürsätkän kabel televideniese yabılğan.
Maynıñ 15ndä çit il jurnalistları Ändicannan quılğan. Tolqin Qoraev kebek qayber cirleläre soñraq törmägä utırtılğan.
Ul arada räsmi mäglmät çaraları Ändican xällärenä üz qaraşın birgän, çit il mäglümät çaraların tänqitlägän propaganda kampaniäsen başlağan. Çit il mäglümät çaralarına eşlägän üzbäk jurnalistların, şul isäptän Azatlıq radiosınıñ üzbäk bülege xäbärçelären qaralaw, "üz xalqın häm watanın satqan keşelär" dip tamğalaw kampaniäse başlanğan.
Taşkenttağı bäysez media belgeçe Ğalimardan Annaev:
"Räsmi mäglümät çaraları belderüençä, mäglümätne bozıp kürsätüneñ zamança texnologiäse belän qorallanğan çit il jurnalistları, niçek teli, şulay tapşırğannar. Yarıy, alar söylägännär yalğan bulsın di, Üzbäk xökümätenä yala yağılğan di. Alaysa, ni öçen soñ räsmi mäglümät çaraları, üzläre äytüençä, Maynıñ 13ndä Ändicanda bulğan terrorçılar, islam ekstremistlarınıñ sürätlären kürsätmilär?"
Ğalimardan Annaev süzlärençä, räsmi media çit il mediasına mäglümät köräşen ottırğan, çönki ul Ändican xällärenä üz qaraşın isbatlaw öçen dälillär kiterä almıy.
Bu fiker belän Oleg Panfilov ta kileşä. Üzbäk räsmiläre, bu ısulların zäğif buluın belä torıp, alarnı qullana:
"Bu ğädäti xäl, İslam Kärimov sovet çorınnan soñğı berençe prezidentlarnıñ berse. Anıñ fiker yörtüe dä sovetça. Alar, çit il mäglümät çaraların faş itkän berniçä mäqälä bastırsañ, xalıq tınıçlanır dip uylıylar. Läkin xäzer başqa zamanalar, üzbäk räsmiläre mäglümätne niçek kenä yäşerergä tırışmasın, xalıq anı barıber belä."
Mäskäwdäge ekstremal jurnalsitika üzäge citäkçese Oleg Panfilov fikerençä, üzbäk räsmiläre mäglümät çaraların qısu ğädäten tiz genä üzgärtmäs sıman. Tolqin Qoraevnıñ totqarlanuı moña dälil bulıp tora.
-Ali Gilmi
Çärşämbedä Yevropada iminlek häm xezmättäşlek oyışması Üzbäkstanda, bu xällärdän soñ, Rusiä häm Könbatış mäglümät çaralarınıñ ezärleklänü oçraqları terkälgän xisap iğlan itte. Ul Mäskäwdäge ekstremal jurnalsitika üzäge belän berlektä äzerlängän. Monnan aldaraq üzäk Ändican xalläre turında 30 bitlek üz xisabın iğlan itkän ide. Üzäkneñ citäkçese Oleg Panfilov radiobızğa bolarnı söyläde:
"Berençedän, 13 May Ändican xällärennän soñ jurnalist xoquqlarınıñ ni däräcädä bozıluın kürsätergä telädek. İkençedän, Üzbäkstan qanunnarı häm konstitutsiäneñ bozıluın – anda bit süz ireklege, keşelärneñ bäysez mäglümät alu xoquqları täemin itelgän."
Oleg Panfilov süzlärençä, xisapnı äzerläw ciñel bulmağan:
"Berençedän, telefon elemtäse bik naçar ide, bigäräk tä berençe könnärdä. İkençedän, küp kenä jurnalistlar, bigräk tä üzbäklär, bezneñ belän söyläşergä qurıqtı. Alarğa yanawlar bulğan, iminlek xezmätläre berniçäseneñ tuğannarı, balaları turında mäglümätlär yazıp alğan."
Xisaplarnıñ ikese dä Ändican waqiğaların yaqtırtuğa häm Taşkentnıñ bu krizis waqıtında media belän niçek eş itüenä bağışlanğan. İkesendä dä, üzbäk xökümäte bu waqiğalarnı yaqtırtunı tomalağan, jurnalistlarnı, mäglümät çaraların ezärleklägän digän näticä yasala. Menä berniçä mäglümät.
Maynıñ 13ndä cirle İnternet provaiderları Rusiä internet säxifälärenä kerüne tomalağan, şul isäptän, Ferghana.Ru, Lenta.Ru kebek aldınğı mäglümäti portallarğa. İnternt-kafelarda bäysez säxifälärgä kergän öçen 10 meñ üzbäk somı, yä isä 10 dollar külämendä ştraf salınğan. Bu isä porno säxifälärgä kergän öçen ştraftan ike tapqır kübräk.
Çit il kanalların kürsätkän kabel televideniese yabılğan.
Maynıñ 15ndä çit il jurnalistları Ändicannan quılğan. Tolqin Qoraev kebek qayber cirleläre soñraq törmägä utırtılğan.
Ul arada räsmi mäglmät çaraları Ändican xällärenä üz qaraşın birgän, çit il mäglümät çaraların tänqitlägän propaganda kampaniäsen başlağan. Çit il mäglümät çaralarına eşlägän üzbäk jurnalistların, şul isäptän Azatlıq radiosınıñ üzbäk bülege xäbärçelären qaralaw, "üz xalqın häm watanın satqan keşelär" dip tamğalaw kampaniäse başlanğan.
Taşkenttağı bäysez media belgeçe Ğalimardan Annaev:
"Räsmi mäglümät çaraları belderüençä, mäglümätne bozıp kürsätüneñ zamança texnologiäse belän qorallanğan çit il jurnalistları, niçek teli, şulay tapşırğannar. Yarıy, alar söylägännär yalğan bulsın di, Üzbäk xökümätenä yala yağılğan di. Alaysa, ni öçen soñ räsmi mäglümät çaraları, üzläre äytüençä, Maynıñ 13ndä Ändicanda bulğan terrorçılar, islam ekstremistlarınıñ sürätlären kürsätmilär?"
Ğalimardan Annaev süzlärençä, räsmi media çit il mediasına mäglümät köräşen ottırğan, çönki ul Ändican xällärenä üz qaraşın isbatlaw öçen dälillär kiterä almıy.
Bu fiker belän Oleg Panfilov ta kileşä. Üzbäk räsmiläre, bu ısulların zäğif buluın belä torıp, alarnı qullana:
"Bu ğädäti xäl, İslam Kärimov sovet çorınnan soñğı berençe prezidentlarnıñ berse. Anıñ fiker yörtüe dä sovetça. Alar, çit il mäglümät çaraların faş itkän berniçä mäqälä bastırsañ, xalıq tınıçlanır dip uylıylar. Läkin xäzer başqa zamanalar, üzbäk räsmiläre mäglümätne niçek kenä yäşerergä tırışmasın, xalıq anı barıber belä."
Mäskäwdäge ekstremal jurnalsitika üzäge citäkçese Oleg Panfilov fikerençä, üzbäk räsmiläre mäglümät çaraların qısu ğädäten tiz genä üzgärtmäs sıman. Tolqin Qoraevnıñ totqarlanuı moña dälil bulıp tora.
-Ali Gilmi