Сәлам, дуслар! Сегодня мы с вами будем изучать цвета на татарском языке, узнаем, как выделить цвета на яркие, насыщенные, бледные тона и научимся делать комплименты татарча. Әйдә, киттекме? Киттек!
Для начала вспомним основные цвета на татарском языке, их мы изучали в курсе татарского для начинающих:
БУ ТЕМАГА: Урок восемь: төсләр (цвета)Послушайте и найдите следующие цвета на картинке. Повторяйте за нами.
Your browser doesn’t support HTML5
Төсләр
Мы знаем, что помимо основных цветов есть и вспомогательные, как бирюзовый, малиновый, оливковый и др. Как они будут по-татарски?
- Карасу кызыл, чия төсле – вишнёвый (цвет)
- Фирүзә төсле – бирюзовый (цвет)
- Куе кызыл – бордовый
- Коңгырт-кара – карий
- Аксыл зәңгәр, зәңгәрсу – лазурный
- Аксыл шәмәхә, миләүшә төсле – лиловый
- Ачык сары – лимонный
- Зәңгәр күк, күкчәчәк төсе – васильковый (цвет)
- Алтын, алтынсыман – золотистый
- Яшькелт, зөбәрҗәт – изумрудный
- Кура җиләге төсе – малиновый
- Саргылт яшел, зәйтүн төсендәге – оливковый
- Көмеш, көмешсыман – серебристый
- Аксыл көрән – бежевый
- Яшькелт-соры – хаки
А для закрепления новой лексики предлагаем прослушать следующий диалог, а после ответить на вопросы:
Сүзлек: төсләр
туйдым – надоело (мне)
арыдым – устал(а) я
сайладың – выбрал (ты)
гадәти булмаган – необычный
гадәти – обычный
гадәттә – обычно
ДИАЛОГ "ЭКСТРАОРДИНАР ТӨС КИРӘК МИҢА"
- Альбина: Гомәр, сине машина алган диләр. Дөресме?
- Гомәр: Әйе, алдым. Шундый шәп, өр-яңа. Әле салоннан гына чыкты.
- Альбина: Күрсәт инде. Карыйк.
- Гомәр: Әнә, тәрәзәдән кара. Иң матуры минеке.
- Альбина: Монда барысы да матур.
- Гомәр: Иң матур төслесе.
- Альбина: Минем өчен иң матур төслесе чия төсендәгесе.
- Гомәр: Юк инде, кура җиләге төсле иң матуры.
- Альбина: Ә? Ник кура җиләге төслене сайладың?
- Гомәр: Мин көмеш, алтын, кара, ак, зәңгәр төсләрдән туйдым. Гадәти булмаган, экстраординар төс кирәк миңа.
- Альбина: Мин сине аңламыйм, ничек инде? Гадәттә хатын-кызларга сыек-яшел, аксыл-шәмәхә, фирүзә төсле, кура җиләге төсле машиналар ошый.
- Гомәр: Хатын-кызларга кара төс тә ошый. Шуннан?
- Альбина: Безнең фикерләр төрле. Ярар, үзең беләсеңдер.
Your browser doesn’t support HTML5
Машина төсе
А сейчас попробуйте ответить на следующие вопросы:
- Гомәр кура җиләге төсле машина сайлаганмы?
- Гомәр өчен гадәти булмаган төс ул нинди төс?
- Сезнең өчен гадәти булмаган төс ул нинди төс?
- Сезнең өчен гадәти төс ул нинди төс?
КОНТРАСТ ЦВЕТОВ НА ТАТАРСКОМ ЯЗЫКЕ
“Ой, тут есть такое классное белоснежное платье!....” Сария именно так хотела начать свой разговор по телефону на татарском языке, но... Но она не знает как сказать “белоснежное”? Поможем ей!
Итак, контраст цветов можно передать при помощи добавлении таких слов как:
- если про насыщенные, темные оттенки “куе”. Например: куе кызыл Ferrari – темно-красный Ferrari, куе зәңгәр линзалар – темно синие линзы.
А ниже представленные “блатные” цвета, которые также определяют насыщенность. Не будем углубляться в правило превосходной степени, как они образуются бла-бла-бла.... Просто запомните, они вам пригодятся!
- ап-ак – белоснежный
- кап-кара – насыщенно черный
- ямь-яшел – насыщенно зеленый
- кып-кызыл – насыщенно красный
- сап-сары – насыщенно желтый
- зәп-зәңгәр – насыщенно синий
А если речь идёт про яркие цвета - “ачык”. Например: ачык зәңгәр төстәге джемпер – джемпер ярко синего цвета, ачык кызгылт-сары яулык – платок ярко оранжевого цвета.
Ну? И? Как же Сария начнет свой разговор? Правильно! “Ой, монда шундый шәп ап-ак күлмәк бар!..” Закрепим и пойдем дальше!
Татарча әйтегез:
- Я хочу машину насыщенно желтого цвета. – ?
- А тебе нравится ярко розовый цвет? – ?
- Омар одел темно-зеленое пальто. – ?
- Джулия любит бледные цвета. – ?
- У тебя есть белоснежный костюм. – ?
ДИАЛОГ “Шопоголиклар Сәрия һәм Айна”
- Айна: Сәрия, син иртәгә эшлисеңме?
- Сәрия: Юк, ник алай?
- Айна: Әйдә иртәгә шоппингка?
- Сәрия: О, әйдә! Миңа сумка, итек һәм кулга берәр нәрсә кирәк иде. Мин бит яңа куртка алдым.
- Айна: Ой, миңа да күп әйбер кирәк: яңа, матур күлмәк, аяк киеме, эшләпә аласым килә.
- Сәрия: Эшләпә? Нәрсәгә сиңа эшләпә?
- Айна: Хәзер кара, соры, зәп-зәңгәр төстәге эшләпәләр модада бит.
- Сәрия: Үләм икән!
- Айна: Менә шулай! Син инстаграмда бьюти блоггерларны карамыйсың мәллә?
- Сәрия: Юк. Минем вакытым юк инстаграмда утырырга.
- Айна: Миңа аларны карарга бик ошый, менә синең күзләрең коңгырт-кара төстә. Син беләсеңме сиңа нинди төс килешә?
Your browser doesn’t support HTML5
Шопоголиклар
Ну как вам диалог двух подруг? Которая из них модница? А как вы поняли выражение "Сиңа нинди төс килешә?" Разберем более подробно в продолжении нашего урока.
СИҢА НИНДИ ТӨС КИЛЕШӘ?
Что означает слово "килешә"? Слово "килешә" переводится на русский язык как “идет/подходит”. Например, Сиңа сары төс килешә. – Тебе идет желтый цвет. Миңа кызыл иннек килешәме? – Мне идет красная помада?
А если наоброт? То добавляем –ми как мы уже с вами учили “килешми” – “не идет, не подходит”. Например: Рамзан, бу аяк киеме сиңа килешми! Сал! – Рамзан, это обувь тебе не идет! Снимай! Гафу ит инде, ләкин бу чалбар сиңа гомумән килешми! – Ты, конечно, прости, но эти брюки тебе вообще не идут!
МОНОЛОГ: "КАПСУЛА ГАРДЕРОБЫ ЯРАТУЧЫ РӘМИС"
"Миңа капсула гардеробы ошый. Рәхәт ич! Берничә кием һәм берничә төс. Көн саен "Нәрсә кияргә икән?" дип уйларга кирәкми. Мәсәлән минем гардеробта: ике кара чалбар, сыек зәңгәр джинса чалбар, бер куе зәңгәр һәм бер яшькелт-соры футболка, ап-ак, куе шәмәхә һәм сыек ал төстәге өч күлмәк, бер кардиган, аяк киеме, кеда һәм ун пар ак юка оекбаш. Эшкә атнага ике тапкыр (два раза) джинса чалбар белән футболка һәм өч тапкыр (три раза) кара чалбар белән күлмәк киям. "Бигрәк ямьсез киенәсең" дип әйтмиләр, димәк, ошый."
Your browser doesn’t support HTML5
Рәмиснең киеме
Ответьте на вопросы:
- Рәмискә Капсула гардеробы ошыймы?
- Рәмиснең гардеробында яшькелт-соры төсендәге күлмәк бар, шулаймы?
- Рәмис нинди төстәге чалбар кия?
- Рәмиснең күлмәкләре (рубашки) нинди төстә?
ТАТАРЧА БЕР-ИКЕ КОМПЛИМЕНТ
Оценка со стороны, а еще и положительная! Как приятно, не правда ли? Давайте научимся делать комплименты на татарском языке. Ничего сложного нет, вам понадобится выше изученное слово "килешә", небольшой словарный запас и конечно же искренности.
- Сиңа бу төс шундый килешә! – Тебе так идет этот цвет!
- Сез бик зәвыклы кеше! – Вы человек со вкусом!
- Матурлыкны күрә беләсез! – Вы умеете видеть красоту!
- Бигрәк яхшы кеше дә инде син! – Какой же ты хороший человек!
- Сез һаман элеккечә! – Вы все(я) такой(ая) же!
- Син бүген шундый сихри! – Ты сегодня такой(ая) загадочная!
- Синең әниең шундый зирәк хатын! – Твоя мама такая мудрая женщина!
ОСОБОЕ ОТНОШЕНИЕ К ЛОШАДЯМ
Данная рубрика несет в себе познавательную информацию. Почему говорят, что татары любят лошадей? Всё потому, что издревле лошадь для татарского народа имела большое значение. Это отразилась и на национальной кухне, любовь к конине у татар заложена генетически. Чем же лошадь была полезна? 1) транспорт, 2) обороноспособность, 3) лечебный кумыс, из конского молока, 4) конский жир использовался как мазь против болезней, ожогов, 5) аркан, защитные приспособления для воинов – из конского волоса. Ну и конечно, праздник плуга – Сабантуй не проходил без конных скачек, состязаний. Так вот, сочетание окраса кожи, волосяного покрова корпуса, гривы и хвоста в языке нашло отражение в определенных цветовых наименованиях. В каких же? Давайте познакомимся поближе.
Масти лошади – Ат төсләре
- Кара – вороный
- Туры – гнедой
- Җирән – рыжий
- Кола – буланый
- Ала-кола – пегий
- Коба – бледно-бурый
- Ипподромда җирән бик матур ат бар иде. – На ипподроме была очень красивая рыжая лошадь.
- Илдар коба төсле ат алырга хыяллана. – Илдар мечтает купить лошадь бледно-бурой масти.
ПОСЛОВИЦЫ И ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ
Акка кара белән язылган. – Черным по белому написано (понятно)
Кызыл кар яугач. – Когда рак на горе свистнет (никогда или очень редко)
Сабыр төбе сары алтын. – Дословный перевод: на дне терпения находится желтое золото. Мы не нашли эквивалент этой пословице в русском языке. Пословицы о терпении и покорности на татарском языке происходят от устаноявшегося веками уклада жизни, религиозных и культурных традиций.
*****
Ну что же, на этом наш урок подошел к концу. Надеемся, что вам понравился урок, и полученные знания будут полезными.
Также вспомним видео, которое мы подготовили про цвета:
Your browser doesn’t support HTML5
Видеоурок: цвета на татарском
Сейчас же предлагаем вам небольшой тест для самопроверки:
Это курс "Разговорный татарский для продолжающих". Если вы только начинаете изучать татарский, то вам поможет наш курс "Татарский для начинающих".
Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Так же мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е.
Встретимся на следующем занятии. Сау булыгыз!