Bu könnärdä, 2006 yılda berençe tapqır, gäzitlärneñ yaña sannarı çıqtı. Basmalarnıñ küpçelege, yaña yılda uquçıları belän isänläşep, ikençe yartı yıllıqqa yazıluçılar sanı belän tanıştırdı. İñ küp tirajlı tatar gäzite bulıp, «Yuldaş» basması sanala, ä urıs telendäge gäzitlär arasında, berençe urınğa «Vostoçnıy ekspress» basması çıqtı. Ul üzeneñ äbünäçelär sanın tapqırğa artırdı. Gäzit –jurnallarğa yazılu kompaniäse üzenä kürä bäyge kebek. Qaysı gäzit iñ populär, qaysısı iñ däräcäle, qaysısınıñ uquçıları kübräk, şul yazıluçılar sanına qarap çamalap bula. Bu tirajlar turında mäğlümatlar, uruçılarnıñ nindi temalarğa östenlek birüläre turında fiker yörtergä mömkinlek bir. Ber niçä yıl rättän, iñ tirajlı tatar gäzite bulıp «Yuldaş» atnalığı sanala ide. Annan soñ, yazıluçılar sanı belän, ikençe urında, Tatarstan yäşläre bardı. Xäzer dä şul tärtip saqlana, ämma ike gäzit tä, soñğı yıllarda üz tirajların kimette. 70-60 meñnän 50-gä qädär töşte. «Yuldaş» gäziteneñ baş möxärrire äytüenä qarağanda, Tatarstan eçendä bu gäzitkä 44 meñ keñe yazılğan bulsa, tağın 12 meñ dänä – çittäge tatarlarğa kitä. Tulayım alğanda gäzitne 56 meñ keşe aldıra. «Yuldaş» gäzite kübräk küñel açu, mädäni temalarğa östenlek birä, maxsus quşımtalar çığara. Gäzit däwlättän finans yärdäm almıy, gäzitne uquçılarnıñ ixtiaclarına turı kiterep çığarırğa tırışa. «Tatarstan yäşläre» gäzite dä şundıy uq maqsatlarnı üz aldına quya, bu basma da, uquçılarnıñ qızıqsınıp uqıp, üz aqçalarına yazıluına ömet itep biznes qora. «Tatarstan yäşläre»n 51 meñ keşe yazdırğan.
Şulay uq, räsmi matbuğat belän dä xälneñ üzgärüen küräbez. Ale ber 2 yıl elek, räsmi gäzit digändä, qızıqsız, küñelsez, yañalıqnı qabul itmi torğan, gel räsmi mäğlümat bastıra torğan basmalarnı küz aldında totalar ide. Xäzer, wäzgiät üzgärä. İctimaği-säyäsi «Watanım Tatarstan» gäzite mäqälälärne täqdim itü, bizäw, törle töslärne qullanu yağınnan kisken üzgärde. Yaña yılda, gäzit inde bulğan bizäleşen tağı da zamançaraqqa taba üzgärtte. Ämma bu gäzitneñ uquçıları, Tatarstan yäşlärnekek kebek tügel, azraq. Monıñ säbäpläre törle bulırğa mömkin, ämma 19 meñ yazıluçı – fakt bulıp qala. Bu räsmi gäzitneñ urıs telendäge köndäşe «Respublika Tatarstan» gäzite 20 meñlek tiraj belän bara. Bu gäzit tä, törle tösle, zamança bulırğa tırışa. Ber niçä yıl rättän, urıs telle icitimaği säyäsi gäzitlär arasında berençelekne «Vechernaya Kazan» gäzite alıp bardı. Ul däwlättän yärdäm almadı. Räsmi xakimiätlärne, buldırğan qadär külämdä, tänkit itärgä dä batırçılıq itte. Qızıqlı, skandal ise kilgän, oppozitsion yazmalar bastırdı. Şuşındıy yazmalarğa häm oppozition fikerelärgä Tatarstanda ixitiac bar, bu basmağa 40 meñ uquçı yazılğan. Bu xaqta, gäzit, gorur räweştä, 2006nçı yılnıñ berençe sanında xäbär itte. «Vechernaya Kazan» kebek, säyäsi, ictimaği temalarğa yaña ğına barlıqqa kilgän «Vostochniy Ekspress» gäzite yazıp kilde. Bu da, räsmi xakimiätlärdän bäysez basma bulıp sanala. Bu basma ber niçä tapqır xucaların alıştırdı. Başta däwlätneke ide, annan, biznes şirklär qulında buldı. Gäzitneñ soñğı xucası – Efir-media xoldingı. Şuşı media şirkät, irekle mäğlümat, fiker, süz irege idealların tügel, ä kübräk media ölkäsendä biznes qoruğa yöz tota. Xoldingnıñ yärdäme belän, gäzit bötenläy buşlay yazılu kompaniäsen ütkärde. Buşlaw bulğaç, ikelänülär dä, gäzitne öygä aldıra başladı. Xäzer «Vostochnıy ekspress» gäzitenä yazıluçılar sanı, Tatarstanda iñ zur bulıp sanala – 70 meñ. Şuşındıy, buşlaw yazdıru kompaniäse belän, gäzit üzäneneñ tirajın 6-7 tapqırğa arttırdı. Buşlay gäzit yazdırıp, şirkät zur çığımnar tottı. Ämma, älege basmanıñ yazılu öçen cawaplı citäkçese Denis Maksimovnıñ äytüenä qarağanda, mondıy çara gäziteneñ finans xälen qaqşatmağan, gäzit ğädättäge eşen däwam ittä. Xätta alğa taba, bit sanın artırunı küz aldında tota. Başqa çığanaqlar xäbär itkänçä, zur tiraj cıyıp, media xolding reklama birüçelärneñ artuına ömetlänä.
Buşlay yazılu kompaniäsen ütkärügä başqa gäzit citäkçeläre, şiklänep qarıy. Kemder, ozaqqa barmas di, ikençeläre, bezneñ uquçılarnı alıp kitä, dip borçu belderä. Bez soraştırğan basma möxärrirläre, buşlaw yazdıru, xäldän kilmi dip cawap birde.
Şulay itep, yıl näticälärenä qarap, şunı äytä alabız. Uquçılar, tatar häm urıs telle uquçılar da, kübräk, küñel açu, şaqqatıruğa yüz totqan basmalarğa yöz tota. İctimaği-säyäsi gäzitlär da üzeneñ zıyalı, uylanuçan uquçıların yuğaltmıy, ämma alarnıñ sanı yağınnan, ciñelräk ruxlı basmaların qalışa.
Bikä Timerova