Uzıp baruçı atnada Watanım Tatarstan gäcitendä ber qızıqlı yazma dönya kürde. Fiker rubrikası qısalarında basılğan älege şaqtıy külämle mäqälä, ul gäcitneñ ike sanında urnaştırılğan, Cinayätçe ciñgän cirdä... dip atala, anıñ avtorı – Zölfät Xäkim. Avtor süzlärenä qarağanda, älege mäqälädä 2005 yılnıñ azağında däwlät xakimiäte, ictimaği oyışmalar, xoquq saqlaw organnarı citäkçeläre qatnaşlığında xoquq bozularnı kisätügä bağışlanğan oçraşudan soñ tuğan fikerlär urın alğan. Yazmada Zölfät Xäkim bügenge tormış, xäzerge yäşäyeş turında uylana.
Avtor süzne cinayätçelek problemasınnan başlıy. Anıñ fikerençä, Rusiädä älege problema bik ozaq waqıt xäl itälmäyäçäk. Nik disäñ, Rusiä imperiäse bik zur bulğan waqıttan birle, andağı cinayätçelär Sebergä cibärelä barğan. Waqıt uqu belän imperiä keçeräyä barğan, ä Seber haman da Rusiä sostavında qala birä. Korrupsiä xaqında da bik açınıp yaza Zölfät Xäkim. Anıñ belän köräşne ul xakimiätlärneñ yuğarı eşelonnarınnan uq başlarğa kiräklege turında äytä. Bügenge xakimiät turında avtor menä niçek dip yaza.
Äkiäti gölbaqçalı kiläçäkkä xalıqnı öndägän KPSS äğzäläre üzläreneñ partiäse quyğan maqsatqa ireşmädelär. Aptırağaç, şul uq keşelär perestroykanı başladılar, näticälärdä bulğanın da tiz arada cimerep taşladılar. Şular uq SSSRnı tarqattı häm şular uq demokratlarğa äwerelde. İnde ni ğäcäp, alar yaña partiägä – Berdäm Rusiägä uqmaştılarĞomumän, yazmanıñ töp öleşe Rusiädäge xakimiät dairälär, ildäge tärtiplär – çinovniklarnıñ çäçäk atuı, rişwätçelek, cinayätçelek, yäş buınnı tärbiäläw turında. Rusiäne avtor çinovniklar ciñgän il, dip sanıy. Alar däwlätne totar, anı saqlaw öçen kiräk, di ul. Cinayätçe ciñgän cirdä... digän mäqäläsendä Zölfät Xäkim milli problemalarnı da urap ütmi, älbättä. Tatar xalqınıñ problemalarına çinovniklarnıñ mönäsäbäte xaqında da avtornıñ fikeren tıñlap kitik.
Tatar xalqı turında süz qatqaç yäki milli mäs’älälär buyınça xäräkät başlansa, şunduq nindi dä bulsa çinovniklar kilep tığıla häm küpmeder waqıt uzğaç anıñ qomaçawlawı açıqlana. Millät öçen köräşergä anıñ ixtiacı da, teläge dä yuqÜzeneñ yazmasında Zölfät Xakim Tatarstan, anıñ problemaları, respublika citäkçelegen dä urap ütmi häm şaqtıy qıyu fikerlär yañğırata.
Bezneñ prezidentıbız nindi genä aqıllı häm üzebezneke bulmasın, bügenge köndä çın vlast’ 90 yıllarda kommunisttan demokratqa äwerelgän keşelär häm şular belän bergälektä ilne talawçı banditlar qulında. Mintimer Şäymiev tä bu sistemanı üzgärtä almıy. Anıñ da köçläre, mömkinlekläre çamalı. Qızğanıç, anı alıştırırday tatar ofıqta kürenmiMäqäläseneñ däwamında Zölfät Xäkim Tatarstan prezidentı, respublikadağı säyäsi xällärgä dä tuqtala.
Cämğiättä dinneñ torışı, andağı problemalar çittä qalmağan. Zölfät Xäkim bezneñ imamnarıbıznıñ xalıqtan yıraqtaraq buluı, alarnıñ nadanraq, tökäbbärräk buluları borçıy. Tatar xalqı belän ruxanilar arasında tabiğıy elemtä, ahäñdäşlek yuq, dip sanıy ul.
Üzeneñ külämle häm qızıqlı, möhim fikerlärgä bay bulğan mäqäläsen Zölfät Xäkim citäkçelärgä möräcäğät belän tämamlıy.
Sport saraylarına, küperlärgä xalıq söyenä, läkin tarixqa küz salğaç küräbez, xätta ällä nindi promışlennost’ gigantların tözegän citäkçelärne dä bügen bik siräk iskä alalar. Minemçä, mäğrifätkä, mäktäplärgä, uqıtuçılarğa yärdäm itep tarixta ez qaldırırğa mömkin. Çönki zamana yäşäyeşendäge waqiğalar yılyazmasın ruxiät dönyası keşeläre yazıp qaldıraWatanım Tatarstan gäcitendä Zölfät Xakimneñ menä şundıy mäqäläse dönya kürde bu atnada. İşetkänegezçä, anda şaqtıy qıyu fikerlär yazılğan. Älege mäqäläneñ nindider oppozitsion basmada tügel, ä räsmi sanalğan Watanım Tatarstanda basıluı da ayıruça qızıqlı.
Tağın şunı da äytep kitäse kilä. Küptän tügel genä Söyembikä jurnalında Rinat Möxämmädievnıñ Kirebetkän qız dip isemlängän xikäyäse basıldı. Anda uzğan yılda Tailandta bulğan faciğälä waqiğalar tasfirlana. Ul waqıtta Rinat Möxämmädievnıñ ğailäse belän yal itkän bulğan ikän anda. Häm qızı Zöläyxanıñ sizemlege, anıñ kirelänep su yanında uq urnaşqan binağa urnaşmawı, dulqın kiterep bärgän waqıtta otel bülmäsennän çığarmawı turında täfsilläp yaza yazuçı üzeneñ mäqäläsendä. Xäyer, yazmanıñ teması ğına iğtibarğa layıq tügel monda. Şunısı qızıq, bu mäqälä Rinat Möxämmädievnıñ Tatarstan matbuğatında soñğı yıllarda, oppozitsiägä kitkännän soñ basılğan berençe yazması.
Gölnaz İlgizär