Rusiä prezidentı Vladimir Putin 21 mart könne Qıtayğa ike könlek säfären başlıy. Pekin-Mäskäw mönäsäbätläre turında Rusiä citäkçelege här waqıtta bik cılı süzlär äytep kilde, bu säfär dä ike aranı yaqınaytır dip farazlana. Putin Qıtay prezidentı Hu Jintao häm premyer-ministr Wen Jiaboa belän oçraşaçaq, Qıtayda Rusiä yılın açu tantanalarında qatnaşaçaq.
Qayberäwlär Putinnıñ Qıtayğa säfärendä zur säyäsi uyında kebek – AQŞ prezidentı George Bushnıñ ay başında Hindstanğa säfäre kebek adımnı kürä. Dähli belän Waşington arasındağı yaña tör duslıqnı Putin Pekin belän urnaştıtırğa teli, bigräk tä Könbatışta Rusiädäge demokratiä turında şik belderü arta barğan ber çorda...
Hong Kong universitetınıñ Qıtay Tikşerenü institutı başlığı Joseph Chung, bik tögäl – dönya Könçığış-Könbatışqa bülengän salqın suğış çorı bette, häm zur köçlär, bigräk tä Aziä-Tın okean töbägendä, strategik östenlekkä iä bulu öçen – kiresençä, köndäşläre aldında açıq bulırğa teli, dide:
"Qıtay belän Rusiä ber berse belän aralarnı yaqınaytırğa teli. Alar ikese dä bu adımnı – amerikannarnıñ basımın, xalıqara säyäsättäge yoğıntısın çikläwgä qarşı çara dip qabul itä."
Häm süzen däwam itep, ul Bushnıñ Hindstanğa säfäreneñ maqsatı – näq şul ide, dide:
"Hindstan belän Quşma Ştatlar da araların yaxşırtırğa teli. Alar Qıtay üseşeneñ AQŞ yäki Hindstan öçen qurqınıç tudıruın telämi, şulay itep alarnıñ mönäsäbätlären yaxşırtu öçen urtaq mänfäğäte bar."
Ämma Rusiä Hindstan belän xezmättäşlektän baş tartmıy. Waşington Dähligä tınıç maqsatlarda qullanılaçaq atom energiäse kileşüe täqdim itkän könnärdä, Dähli, Mäskäwneñ aña ike atom reaktorı öçen uran yağulığı cibärep toraçağın iğlan itte. Ämma AQŞ ta, Rusiä dä, Hindstannıñ atom qoralın cäyeldermäw turındağı kileşügä qul quymağanına küz yoma kebek.
İnde Putinnıñ Qıtayğa säfärenä qaytsaq, ike aradağı iqtisadi häm säwdä xezmättäşlege dä köntärtibendä toraçaq. Mäskäwdäge Carnegie Üzäge citäkçese urınbasarı Dmitry Trenin, iqtisadi xezmättäşlek üsä, dip belderde:
"90nçı yıllarda Rusiä-Qıtay säwdä küläme 5-6 milliard dollar tiräse bulsa, 2000dä bu san 20 milliardqa mende. Bügenge köndä säwdä küläme 60 milliard dollarğa citer dip xisaplana. Häm şulay itep Qıtay Rusiäneñ iñ zur säwdä partnerına äylänäçäk."
Prezident Putinnıñ Qıtay citäkçeläre belän oçraşuında şulay uq İran mäsäläse dä telgä alınır dip kötelä. Mäğlüm bulğança ike il – İrannıñ atom programması tiräsendäge wazğiätne niçek xäl itü yulları turında ber fikerdä tora. Könbatış illärennän ayırmalı bularaq, Mäskäw belän Pekin, Tähranğa sanksiälär kertügä qarşı çığa. Putinnıñ säfäre barışında da alğa taba urtaq strategiä turında fiker alışu bulır dip farazlana.
Üzäk Aziä turında da söyläşü bulırğa mömkin, Rusiä häm Qıtaynı, Amerika Quşma Ştatlarnıñ töbäktä üz xärbi köçlären totuı borçıy. Uzğan yılda Şanxay Xezmättäşlek Oyışmasında Qıtay häm Rusiäneñ uñışlı eşçänlege näticäsendä Üzbäkstan räsmiläre basım astında üzläreneñ könyağındağı amerikan xärbi bazasın yapqan ide. Rusiä, Qıtay, Qazaxstan, Qırğızstan, Üzbäkstan häm Taciqstan, barlığı 6 äğza kergän bu oyışmanıñ çirattağı cıyını Pekinda yün ayında ütäçäk. Putinnıñ Pekinğa säfäre waqıtında ike il citäkçeläre oyışmanıñ xalıqara täsiren arttıru yulları turında da söyläşer dip kötelä.
alsu qormaş
Hong Kong universitetınıñ Qıtay Tikşerenü institutı başlığı Joseph Chung, bik tögäl – dönya Könçığış-Könbatışqa bülengän salqın suğış çorı bette, häm zur köçlär, bigräk tä Aziä-Tın okean töbägendä, strategik östenlekkä iä bulu öçen – kiresençä, köndäşläre aldında açıq bulırğa teli, dide:
"Qıtay belän Rusiä ber berse belän aralarnı yaqınaytırğa teli. Alar ikese dä bu adımnı – amerikannarnıñ basımın, xalıqara säyäsättäge yoğıntısın çikläwgä qarşı çara dip qabul itä."
Häm süzen däwam itep, ul Bushnıñ Hindstanğa säfäreneñ maqsatı – näq şul ide, dide:
"Hindstan belän Quşma Ştatlar da araların yaxşırtırğa teli. Alar Qıtay üseşeneñ AQŞ yäki Hindstan öçen qurqınıç tudıruın telämi, şulay itep alarnıñ mönäsäbätlären yaxşırtu öçen urtaq mänfäğäte bar."
Ämma Rusiä Hindstan belän xezmättäşlektän baş tartmıy. Waşington Dähligä tınıç maqsatlarda qullanılaçaq atom energiäse kileşüe täqdim itkän könnärdä, Dähli, Mäskäwneñ aña ike atom reaktorı öçen uran yağulığı cibärep toraçağın iğlan itte. Ämma AQŞ ta, Rusiä dä, Hindstannıñ atom qoralın cäyeldermäw turındağı kileşügä qul quymağanına küz yoma kebek.
İnde Putinnıñ Qıtayğa säfärenä qaytsaq, ike aradağı iqtisadi häm säwdä xezmättäşlege dä köntärtibendä toraçaq. Mäskäwdäge Carnegie Üzäge citäkçese urınbasarı Dmitry Trenin, iqtisadi xezmättäşlek üsä, dip belderde:
"90nçı yıllarda Rusiä-Qıtay säwdä küläme 5-6 milliard dollar tiräse bulsa, 2000dä bu san 20 milliardqa mende. Bügenge köndä säwdä küläme 60 milliard dollarğa citer dip xisaplana. Häm şulay itep Qıtay Rusiäneñ iñ zur säwdä partnerına äylänäçäk."
Prezident Putinnıñ Qıtay citäkçeläre belän oçraşuında şulay uq İran mäsäläse dä telgä alınır dip kötelä. Mäğlüm bulğança ike il – İrannıñ atom programması tiräsendäge wazğiätne niçek xäl itü yulları turında ber fikerdä tora. Könbatış illärennän ayırmalı bularaq, Mäskäw belän Pekin, Tähranğa sanksiälär kertügä qarşı çığa. Putinnıñ säfäre barışında da alğa taba urtaq strategiä turında fiker alışu bulır dip farazlana.
Üzäk Aziä turında da söyläşü bulırğa mömkin, Rusiä häm Qıtaynı, Amerika Quşma Ştatlarnıñ töbäktä üz xärbi köçlären totuı borçıy. Uzğan yılda Şanxay Xezmättäşlek Oyışmasında Qıtay häm Rusiäneñ uñışlı eşçänlege näticäsendä Üzbäkstan räsmiläre basım astında üzläreneñ könyağındağı amerikan xärbi bazasın yapqan ide. Rusiä, Qıtay, Qazaxstan, Qırğızstan, Üzbäkstan häm Taciqstan, barlığı 6 äğza kergän bu oyışmanıñ çirattağı cıyını Pekinda yün ayında ütäçäk. Putinnıñ Pekinğa säfäre waqıtında ike il citäkçeläre oyışmanıñ xalıqara täsiren arttıru yulları turında da söyläşer dip kötelä.
alsu qormaş