Rusiädä xäzer keşe xoquqlar rus pravoslav çirkäwe dä yaqlayaçaq. Häm bu eştä ul böten yaxşı maqsatlı köçlär belän xezmättäşlek itärgä äzer. Bu xaqta şuşı könnärdä genä Mäskäwdä uzğan X rus xalqı qorıltayında söyläşende. Qorıltayda Tatarstannan da wäkil - Qazandağı Bogoyavlenie çirkäwe proiteriyı Oleg ataqay Sokolov qatnaştı. Bügen ul Azatlıq radiosı tıñlawçılarına cıyın, anda qaralğan mäs’älälär, üzeneñ yasağan çığışı xaqında söyli. Nigä Rus xalqı cıyınında töp mäs’älä bulıp keşe xoquqların yaqlaw teması tordı, digän sorawğa Oleg ataqay menä nindi cawap birde.
Minemçä, bu mäs’älä inde küptän xäl itelügä moxtac ide. Bez keşe xoquqları, tüzemlelek turında bik küp söylibez, läkin älege xoquqlarnı tormışqa aşıru yulındağı problemalarnı kürmibez. Mitropolit Kirill döres äytä, keşe xoquqları ildä, xalıqta qabul itelgän äxlaq belän täñgäl kilergä tieş. Berençe çiratta rus xalqı inde älbättä, çönki süz rus xalqı qorıltayında bardı bit. Läkin bez Rusiädäge başqa traditsion dinnärgä dä uñay qarıybız. Bezneñ problemalarıbız urtaq. Yış qına xalıqara däräcädä iğlan itelgän xoquqlar menä şuşı dinnärneñ äxlağı belän turı kilmiİşetkänegezçä, pravoslav din ähelläre yış qına dönya küläm qabul itelgän keşe xoquqları qimmätläre bezgä turı kilmi, dip sanıy häm keşe xoquqları xalıq, ğailä, yaqınnar, barlıq keşelek mänfäğätläre belän täñgäl kilergä tieş, digän fikerdä tora.
Qorıltayda şulay uq keşelek dönyası törle sivilizatsiälär bäreleşe aldında tora digän fikerlär dä yañğıradı. Oleg ataqay Sokolov süzlärençä, bu oçraqta sivilizatsiälär bäreleşe tügel, ä alarnıñ xezmättäşlege turında süz alıp barırğa kiräk.
Berençe çiratta yevropalı, xristian häm aziäle, islam mädäniätläreneñ xezmättäşlege kiräk. Bez alarnıñ bäreleşlären buldırmasqa tieş tä inde. Ä sivilizatsiälär arasında nizağ mömkinçelekläre bar, bez monı Fransiä misalında da küräbez. Mondıy nizağlarnı buldırmaw yulları bar, minemçä. Bezdä - Rusiädä, Tatarstanda andıy bäreleşlärdän qurqırğa säbäplär yuq, läkin dönyada mondıy nizağlarnı buldırmas öçen tırışırğa kiräkOleg ataqay Sokolov qorıltaynıñ ber seksiäsendä üze dä çığış yasağan häm anda pravoslav çirkäweneñ keşe xoquqları mäs’äläsen kütärüen xuplağan. Şulay uq ul, ber täqdim belän dä çıqqan.
Min inde küptännän Rusiä könen 12 yünnän 21 sentäbergä küçerä turında uylanam. Çönki 12 yün – ul Rusiäneñ suverenitetı turındağı deklaratsiä qabul itelgän kön, dimäk inde Sovetlar berlege taratıla başlağan kön. Ä sovetlar berle ul şul uq Rusiäneñ ber iseme genä indeBu Oleg ataqay Sokolov fikerläre buldı.
Şulay itep, Mäskäwdä uzğan rus xalqınıñ bötendönya qorıltayında keşe xoquqları mäs’äläse tikşerelde häm älege ölkädä pravoslav çirkäw dä qatnaşırğa tieş digän fiker yaqlandı. Qayber keşe xoquqların yaqlawçılar çirkäw älege eşne başqara alırmı, dip şiklänsä dä, cıyında töp çığış yasağan mitropolit Kirill çirkäw keşe xoquqların bik uñışlı yaqlıy alaçaq, dip sanıy. Häm Rusiädä bu eşlärgä üzlärenä tap töşergän dip sanalğan keşe xoquqların yaqlawçı törle oyışmalar urınına çirkäwne cälep itärgä çaqıra.
Gölnaz İlgizär