Samar tatar milli xäräkät qarşında ädäbiät söyüçelär tügäräge eşli başlawğa yartı yıl ğına äle. Tügäräk üzeneñ berençe utırışında poeziä ürnäklärenä tuqtalsa, ikençese Ğazinur Moratnıñ “Cäyäwle qoşları”na bağışlanğan ide. Soñğı ber ayda Samar tatarları telenä Fäwziä Bäyrämova şäxese ırğılıp kilep kerde, bigräktä Samarda Fäwziä xanım üzeneñ “Qırıq sırt”, “Tufannan taralğan tatarlar” kitaplarına täqdir itü uzdırğaç. Cämğiättäge millätpärvarlär Tatarstannan küpläp Fäwziä Bäyrämovanıñ kitapların töyäp qayttı. “Qırıq sırt”, “Tufannan taralğan tatarlar”, “Yädernıy arxipelag”, “Bäxet açqıçı”, “Nux päyğämbär köymäse”.
Fäwziä Bäyrämovanıñ qaysı kitabın uqısañ da millät, din, tel yazmışı, cämğiättä döres yäşäw qağidäse, şul uq waqıtta tatarça, möselmança yäşäw ideyäse yata. Samardağı tatar ädäbiäte söyüçelär tügärägeneñ citäkçese Färid Şiriäzdanov Fäwziä Bäyrämova icatına mökibbän zıyalı ir. Üz fikerläre belän Färid äfände Şiriäzdanov urtaqlaşa:
“Fäwziä Bäyrämova äsärlärendäge qıyu fikerlär äzräk şikländersä dä, tatar tarixınıñ tirän qatlamın qayırıp, bäysezlek öçen köräşep köçle dälillär belän açıp surätläwe mine tetränderde. Bez imgätep, mısqıllap yazılğan tarixıbızğa yäştän küngän bulsaq ta mondıy şärä xaqiqätne original' stil'dä, bäğergä ütep kerä torğan äsärlären uqıp soqlandım. Älbättä, tatar tarixında ul Gabdulla Tuqay, Musa Cälil, Batırşa kebek böyek şäxeslär belän ber yuğarılıqta urın alaçaq. Anıñ ixtiar köçenä, gel üzen kimsetkän xalqına çiksez mäxäbbäte dä is kitärlek. Biş ğasır buyına qıynalıp, ülem xälenä citkän batırnı üzeneñ şifalı süze, can cılısı belän tereltep ayaqqa bastırırğa tırışqan şäfqät tutaşın da xäterlätä ul.
“Qırıq sırt” äsärendä tatarnıñ zıyalı däwamın, iñ ädäple, uqımışlı öleşen yuq itärgä tırışqan Şaytan Şaqirlar kebek äşäke zatlarnıñ öskä qalqıp çığuın, alarnıñ qotırınuın, qart mullalarnı, yäş qızlarnı häm bala- çağanı ber bülmädä çişenderep, öslärenä bozlı, xlorlı su sibü turında yazğan cirlären uqığanda buğazğa töer tığıla. Qıyaların tırpaytıp torğan Ural tawların kiçep bulsa da, tatarlar azatlıqqa omtılğan. Ul omtılış äle dä däwam itä. Läkin Şaytan Şaqirlar näsele belän inde dönya tulğan, alar xäkimlek itä.
“Qara bolaq” äsärendä tatarlar sibelep yäşägän Ural tawları tiräsendä, anıñ eçendä atom qoralı yasaw, atom qaldıqların tuplaw surätlänä. Andağı şartlaw näticäsendä Çernobılğa qarağanda 30 märtäbä artıq bulğan radiatsiä ülät bulıp tirä- yaqqa tarala. Başqa xalıqnı küçergändä tatar awılların täcribä ütkärer öçen qaldıralar… KGB kebek monstrdan, anıñ törmä, psixbol'nitsa belän yanawınnan qurıqmıyça, xökümätneñ tatar xalqına qarşı yünälgän genotsid politikasın böten dönyağa oran sala.
Oçraşu waqıtında: “Sezneñ batırlıq qarşında baş iäbez!”-diyugä, ul:”Bezneñ bötenebezgä dä şundıy bulırğa kiräk!”- dip cawap birde. Şundıy keçkenä genä xatınnıñ kükrägendä batır yöräk döberdäp tipkänenä, yöze yaqtılığına häm uyları saflığına xäyran qalasıñ.”
Şamil Bahautdin, Samar