Mäskäwdä Dönya gazetaları assosiasiäse cıyını däwam itä. Düşämbe könne cıyınnı açqanda oyışma başlığı Gavin O''Reilly, prezident Vladimir Putinğa möräcäğät itep Rusiä mäğlümat çaralarınıñ xälen naçar dip sürätläde. Elekke sovet illärendä matbuğat häm mäğlümat çaralarınıñ torışı niçek bäyälänä? Bu sorawğa Dönya gazetları assosiasiäseneñ matbuğat irege direktorı Kajsa Tornroth cawap birä.
Cıyınnı açu tantanasıbda Dönya gazetaları assosiasiäse prezidentı Gavin O''Reilly Rusiädä matbuğat irege torışına borçılu belderde. Şulay uq borçılu tudırğan tağın başqa elekke sovet däwlätläre barmı?
Borçu tudırğan il älbättä – Belarus. Bigräk tä mart ayında uzğan prezident saylawlarınnan soñ bäysez matbuğat yabılğaç. Xäzer menä iñ zur yañalıq – ber basmanı Minskidan qualar çönki anıñ möxarrire protest çaraları waqıtında qulğa alınğan. Belarusta şulay uq xalıqara jurnalistlar ezärleklänä. Çernobılneñ 20 yıllığına kilgän Polşa jurnalistların çik buyınnan kire qaytarıp cibärgännär ide. Şulay uq Törkmänstan öçen borçılabız, anda irekle matbuğat bötenläy yuq. Üzbäkstanda da Ändicandağı xällärdän soñ wazğiät naçarlandı.
Dönya gazetaları assosiasiäse Qıtay, Eritrea häm Belarusta mäğlümat çaraların çikläwgä qarşı çıqtı. Şul çaralar turında tulıraq itep söyli alasızmı?
Törle illärdän bulğan möxarrirlär häm gazetaçılardan torğan bezneñ idarä rezolüsiä qabul itte. Ul rezolüsiädä Belarusta bäysez matbuğatnı awızlıqlaw, wazğiätneñ ber dä yaxşığa üzgärmäwe, prezident Lukaşenkanıñ üzenä qarşı täñqit belderä alğan här törle mäğlümat çarasın çikläwenä borçılu beldergän idek.
Soñğı berniçä yılda Görcistan, Ukraina häm Qırğızstanda xalıq baş kütärep xakimiätkä könbatış-yaqlı citäkçelärne kiterde. Matbuğat irege mäsäläsendä bu illärdä nindi dä üzgäreşlär barmı?
Qırğızstanda ömet bar ide, ämma bezneñ soñğı küzätülärgä qarağanda, bäysez matbuğat öçen Qırğızstanda äle ber ni dä üzgärmägän. Ukrainada qayberäwlär, wazğiät üzgärmäde, di. Ämma minemçä anda bolay da mäğlümat çaraları yaxşı eşli ide. Şuña kürä Ukrainada zur üzgäreşlär buldı dip äytä almıybız, çänki anda problema yuq ide. Görcistanda alğa kiteş bar, bäysez basmalar eşli häm alar süz irege xoquqınnan faydalana. Ğömümän alğanda, uñay adımnar yasalğan, ämma qızğanıçqa qarşı elekke sovet illärendä bu adımnarnı ayırım basmalar ğına yasıy, ayırım mäğlümat çaraları ğına, anda eşläwçelärneñ tırışlığı belän irekle bula.
İnternet däwlät kontrole häm çikläwlärgä bik buysınmağan berdän ber mäğlümat çarası bulıp qala. Sezneñçä, bu töbäktä irekle häm bäysez jurnalizm üseşendä internetnıñ role bula alamı?
Bäysez matbuğat häm süz irege öçen internetnıñ role zur bula ala. Ämma yañadan elekke sovet däwtlärendä qaytsaq – anda xalıqnıñ zur öleşeneñ internetnı qullanu mömkinlege yuq. Bulsa da – alar üzlärenä qızıq mäğlümatne qaydan tabırğa belmi. İnternetnıñ potensialı zur, ämma ul töp rolne uynamıy.
Alsu Qormaş
Borçu tudırğan il älbättä – Belarus. Bigräk tä mart ayında uzğan prezident saylawlarınnan soñ bäysez matbuğat yabılğaç. Xäzer menä iñ zur yañalıq – ber basmanı Minskidan qualar çönki anıñ möxarrire protest çaraları waqıtında qulğa alınğan. Belarusta şulay uq xalıqara jurnalistlar ezärleklänä. Çernobılneñ 20 yıllığına kilgän Polşa jurnalistların çik buyınnan kire qaytarıp cibärgännär ide. Şulay uq Törkmänstan öçen borçılabız, anda irekle matbuğat bötenläy yuq. Üzbäkstanda da Ändicandağı xällärdän soñ wazğiät naçarlandı.
Dönya gazetaları assosiasiäse Qıtay, Eritrea häm Belarusta mäğlümat çaraların çikläwgä qarşı çıqtı. Şul çaralar turında tulıraq itep söyli alasızmı?
Törle illärdän bulğan möxarrirlär häm gazetaçılardan torğan bezneñ idarä rezolüsiä qabul itte. Ul rezolüsiädä Belarusta bäysez matbuğatnı awızlıqlaw, wazğiätneñ ber dä yaxşığa üzgärmäwe, prezident Lukaşenkanıñ üzenä qarşı täñqit belderä alğan här törle mäğlümat çarasın çikläwenä borçılu beldergän idek.
Soñğı berniçä yılda Görcistan, Ukraina häm Qırğızstanda xalıq baş kütärep xakimiätkä könbatış-yaqlı citäkçelärne kiterde. Matbuğat irege mäsäläsendä bu illärdä nindi dä üzgäreşlär barmı?
Qırğızstanda ömet bar ide, ämma bezneñ soñğı küzätülärgä qarağanda, bäysez matbuğat öçen Qırğızstanda äle ber ni dä üzgärmägän. Ukrainada qayberäwlär, wazğiät üzgärmäde, di. Ämma minemçä anda bolay da mäğlümat çaraları yaxşı eşli ide. Şuña kürä Ukrainada zur üzgäreşlär buldı dip äytä almıybız, çänki anda problema yuq ide. Görcistanda alğa kiteş bar, bäysez basmalar eşli häm alar süz irege xoquqınnan faydalana. Ğömümän alğanda, uñay adımnar yasalğan, ämma qızğanıçqa qarşı elekke sovet illärendä bu adımnarnı ayırım basmalar ğına yasıy, ayırım mäğlümat çaraları ğına, anda eşläwçelärneñ tırışlığı belän irekle bula.
İnternet däwlät kontrole häm çikläwlärgä bik buysınmağan berdän ber mäğlümat çarası bulıp qala. Sezneñçä, bu töbäktä irekle häm bäysez jurnalizm üseşendä internetnıñ role bula alamı?
Bäysez matbuğat häm süz irege öçen internetnıñ role zur bula ala. Ämma yañadan elekke sovet däwtlärendä qaytsaq – anda xalıqnıñ zur öleşeneñ internetnı qullanu mömkinlege yuq. Bulsa da – alar üzlärenä qızıq mäğlümatne qaydan tabırğa belmi. İnternetnıñ potensialı zur, ämma ul töp rolne uynamıy.
Alsu Qormaş