“Global'läşü şartlarında tatar telen saqlaw probleması” – digän isem astında atalğan seksiä, tügäräk östäl ber qarağanda Tatar yäşläre forumına törle töbäklärdän kilgän yäşlärgä qızıqlı bulırğa oxşağan ide. Häm şulay buldı da kebek. Başqa törkemnärdän ayırmalı bularaq monda söyläşü tulısı belän diärlek tatar telendä bardı. Berniçä tatarça añlamağan delegatqa “Üzebez” yaña buın xäräkäteneñ koordinatorı Rezeda Safiullina, Tatarstan däwlät şurası deputatları Razil Wäliev belän Robert Miñnullin häm başqa tel belgeçläreneñ äytelgän fikerlären qısqaça rus telendä añlattı. Tatar teleneñ kiläçäge xaqında barğan tügäräk östäldä, seksiädä tege yäki bu tel belgeçenä, delegatqa, qatnaşuçığa süzne Rezeda Safiullina birep bardı. Berençe bulıp süz şağir, Tatarstan däwlät şurasınıñ prezidium äğzası Razil Wäliev qa birelde. Ul süzen “Qazan” milli-mädäni üzägeneñ aktlar zalına cıyılğan delegatlarnı millätneñ, tatar teleneñ kiläçäge öçen qayğırğan, borçılğan qızlar-yegetlär cıyılğandır dip ışanam digän tonda başlap cibärde. Tatarstannıñ möstäqillege, bäysezlege turında däwlät suverenlığı iğlan itkän waqıtta, “Tatarstanda nindi tel däwlät tele bulırğa tieşle ?”- digän sorawğa törle yaqlarnıñ fikerläre belän tanıştırdı. Ul waqıtta kemder rus tele genä, kemder tatar tele genä, ä kemnärder ike tel buluı caylı dip çığuları xaqında da qısqaça iskä töşerep kitte. Berazdan ul söylämen bolayraq däwam itte:
- Däwläteñ bulmağan kileş, tatar telen däwlät tele däräcäsenä kütärü ikelätä-öçlätä awır. Min hiçkenä dä Tatarstan Rossiädän ayırılıp yäşi başlar dip ömetlänmim. Bu mömkin dä närsä tügel. Läkin şuña da qaramastan bezneñ şuşı şartlarda da eşlise eşlärebez, eşlärgä mömkin bulğan eşlärebez citärlek. Bez inde tatar xalqın ber basqıçqa kütärdek, ikençe-öçençe basqıçqa kütärü sezneñ östä qala. Sez yäşlär başqa möhittä, demokratik çorda üsäsez, şuña kürä mömkinlekläregez, aqılığız da beznekennän aldınğıraq dip uylıym.
Qazannıñ milli mäğärif buyınça citäkçe urınbasarı Marat Lotfullin forumnıñ delegatları yoqımsırap utıruın kürgäç, äytkän fikerläre kölemserärgä mäcbür itte:
- Yäşlärneñ kiläçäk turında uylıysıları kilmi, alarnıñ uyları başqa närsä turında. Millät, kiläçäk turında 40ка citkäç, balalar tuğaç qına uylıy başlıysıñ. Tatar telenä kilgändä, berençe çiratta tatar xalqınıñ tarixın belergä kiräk, annan inde telen kamilläşterä barasıñ.
Tatarstan däwlät şurası deputatı, şağir Robert Miñnullin tıñlap utırdı-utırdı da bolay dip quydı:
- Bu abzıylarığız belän bez tel turında 15 yıl buyı söylibez. Söyli-söyli tellärebezgä ällä närsälär çığıp betä buğay inde.
Tügäräk östäldä şulay uq tel belgeçe Kim Miñnullin häm başqa tatar teleneñ üzençäleklären belgän qunaqlar söyläde. Delegatlar alarğa sorawlar birde. Sorawlarda häm cawaplarda tatar teleneñ yazmışı, törle uqu yortlarında quyılışı, çit töbäklärdäge xäle xaqında işetterdelär. Rezeda Safiullina citdi keşelär söylägäç yäş delegatlarnı uyatıp cibärergä teläpter inde. “Kem üzen tatar dip sanıy, kem üzeneñ balası, onığı tatarça söyläşäçäk dip ışana”- digän sorawlar birep qulların kütärtte. Zaldağı kütärelgän qullarğa qarağanda global'läşü şartlarında tatar telen saqlap qalu ömetle kürende.
Röstäm İsxaqi
