Zina qılğan öçen cäza – taşlar atıp üterü. 2002nçe yılda İran, Yevropa Berlege basımı astında, mondıy cäzanı beterüe turında iğlan itkän bulsa da – xatın-qızlarnı taş atıp üterü oçraqları äle dä bar. Xoquq yaqlawçılar İran xakimiätläre häm parlamentqa bu cäzanı tuqtatırğa çaqırıp möräcäğät itte.
İrenä tuğrı bulmağan xatınnı çoqırğa kükrägenä qadär kümep quyalar, zina qılğan ir keşene – bile turısında ğına qaldıralar da – öslärenä taşlar ata başlıylar. İrandağı şäriğat qanunı nigezendä zina qıluçılarğa şundıy cäza qaralğan. Xoquqçı Eham Fahimi däwam itä:
"Alarnı çoqırğa utırtıp öslären käfengä törälär. Qanun şulay quşa. Annarı, ber qayçan da cinäyät qılmağan keşelär kilep, öslärenä taş ata."
Qanunda taşlarnıñ zurlığı da bilgelängän. Taş – 1-2 atudan keşe ülä torğan zur da bulmasın, şul uq waqıtta bik waq ta bulmasın. İrannan kilgän xäbärlärgä qarağanda, may ayında könçığış İrandağı Maşhad şähärendä ike keşe taş atıp üterelgän. Kimendä 8 xatın-qıznı şundıy uq cäza kötkäne mäğlüm. Xatın-qızlar xoquqların yaqlawçı Mäğbübä Abbas-ğalizade, tögäl mäğlümat yuq, çönki räsmilär monı yäşerä, dip belderde:
"Xäzer mondıy eşlär cämäğätçelek aldında qılınmıy. Säbäben belmim, bälki xalıqara basım häm xalıq fikere arqasındadır. Taşlar atu xäzer törmä işek allarında ğına bula axrı. 3-4 yıl elek törmädä utırğan ber keşe söylägän ide, işek aldına alıp çıqqan ber xatın-qıznı başqa xatın-qız totqınnar taş atıp ütergänen ul üz täräzäsennän kürgän."
Uzğan atnada Brüsseldä İran parlamentı äğzası Elham Aminzadä, taşlar atıp üterü İranda inde yuq, dip beldergän ide. Anıñ bu süzlären şunda uq İrannıñ mäğlümat çaraları qabatlap tapşırdı. Ämma xoquq yaqlawçılar – keşelärne taş atıp cäzalaw oçraqların terkäp baruları turında belderä. Aqrın häm awır ülemgä xökem itelgän 9 xatın-qız häm 2 ir keşe turında xäbär itelä. Alarnıñ berse, Şamameh Malek Ğorbani. Anıñ tuğannarı yün ayında xatınnı üz öyendä çit ir keşe belän kürgän. Amnesty İnternational oyışması mäğlümatlärenä qarağanda, xatınnıñ ber tuğan abıyları häm ire başta şul ir keşene ütergän, annarı xatınnı pıçaq belän qadağan. Bügenge köndä ul törmädä utıra, aña zina qıluda ğäyepläw belderelgän. Taş atıp cäzalaw kebek xökem qararı – älegä kiçekterelgän. Amnesty İnternational xäbär itüençä, tağın ber xatın-qız, Aşraf Kalhoriğa bilgelängän şundıy uq xökem qararı da kiçekterelgän.
Xoquq yaqlawıçlar, mondıy cäzanı İranda tulısınça tuqtatu öçen üz eşlären däwam itergä cıyına. Ber nindi cinäyät tä – taş atıp üterü kebek awır cäzağa tormıy, dip belderä alar.
Alsu Qormaş
"Alarnı çoqırğa utırtıp öslären käfengä törälär. Qanun şulay quşa. Annarı, ber qayçan da cinäyät qılmağan keşelär kilep, öslärenä taş ata."
Qanunda taşlarnıñ zurlığı da bilgelängän. Taş – 1-2 atudan keşe ülä torğan zur da bulmasın, şul uq waqıtta bik waq ta bulmasın. İrannan kilgän xäbärlärgä qarağanda, may ayında könçığış İrandağı Maşhad şähärendä ike keşe taş atıp üterelgän. Kimendä 8 xatın-qıznı şundıy uq cäza kötkäne mäğlüm. Xatın-qızlar xoquqların yaqlawçı Mäğbübä Abbas-ğalizade, tögäl mäğlümat yuq, çönki räsmilär monı yäşerä, dip belderde:
"Xäzer mondıy eşlär cämäğätçelek aldında qılınmıy. Säbäben belmim, bälki xalıqara basım häm xalıq fikere arqasındadır. Taşlar atu xäzer törmä işek allarında ğına bula axrı. 3-4 yıl elek törmädä utırğan ber keşe söylägän ide, işek aldına alıp çıqqan ber xatın-qıznı başqa xatın-qız totqınnar taş atıp ütergänen ul üz täräzäsennän kürgän."
Uzğan atnada Brüsseldä İran parlamentı äğzası Elham Aminzadä, taşlar atıp üterü İranda inde yuq, dip beldergän ide. Anıñ bu süzlären şunda uq İrannıñ mäğlümat çaraları qabatlap tapşırdı. Ämma xoquq yaqlawçılar – keşelärne taş atıp cäzalaw oçraqların terkäp baruları turında belderä. Aqrın häm awır ülemgä xökem itelgän 9 xatın-qız häm 2 ir keşe turında xäbär itelä. Alarnıñ berse, Şamameh Malek Ğorbani. Anıñ tuğannarı yün ayında xatınnı üz öyendä çit ir keşe belän kürgän. Amnesty İnternational oyışması mäğlümatlärenä qarağanda, xatınnıñ ber tuğan abıyları häm ire başta şul ir keşene ütergän, annarı xatınnı pıçaq belän qadağan. Bügenge köndä ul törmädä utıra, aña zina qıluda ğäyepläw belderelgän. Taş atıp cäzalaw kebek xökem qararı – älegä kiçekterelgän. Amnesty İnternational xäbär itüençä, tağın ber xatın-qız, Aşraf Kalhoriğa bilgelängän şundıy uq xökem qararı da kiçekterelgän.
Xoquq yaqlawıçlar, mondıy cäzanı İranda tulısınça tuqtatu öçen üz eşlären däwam itergä cıyına. Ber nindi cinäyät tä – taş atıp üterü kebek awır cäzağa tormıy, dip belderä alar.
Alsu Qormaş