Tatarstan beläm Rusiä arasındağı wäkälätlärne büleşü şartnamäse nihayät ğämälgä keräçäk. Çärşämbe kiçendä Rusiä prezidentı Vladimir Putin üze imzalağan älege dokumentı Däwlät Dumasına täqdim itte. Putinğa qädär şartnamäne Mintimer Şäymiev imzalağan ide. İsegezgä töşerep ütäbez. Tatarstan belän federal’ üzäk arasında wäkälätlärne büleşü şartnamäse berençe märtäbä 1994 yılnı tözelgän ide. Läkin Rusiädä alıp barıla torğan xakimiät reforması üzäk belän töbäklärneñ älege kileşü formasın beterde. Xäyer, tatarstan citäkçelege älege fiker belän kileşmiçä menä inde 3 yıl däwamında yaña şartnamäne imzalaw östendä eş alıp bardı. Küp tırışlıq, waqıt, xezmät taläp itkän bu ğämällär nihayät üz cimeşlären kiterde. Tatarstan belän federal’ üzäk arasındağı Şartnamä Rusiä Däwlät Dumasında qaralırğa tieş. Xäyer, respublika xakimiäte şartnamä östendä eş tögällände, Vladimir Putin aña qul quyarğa äzer dip inde cäy axırında uq beldergän ide. Şulay da, Rusiä prezidentı aşıqmadı. Qayber mäğlümätlärgä qarağanda, ul dokumentı 4 noyäber könne genä imzalağan. Şartnamäne buldıru eşläre nik şulay ozaq häm awır baruı turında Tatarstan prezidentı yärdämçese Rafail’ Xäkimov menä nindi fikerdä tora.
Älege şartnamäne yaqlağan keşe Mäskäwdä bik az ide. Vladimir Putin üze tatarstanğa kilgändä, xäzer bernindi dä şartnamälär bulırğa tieş tügel dip. Läkin 3 yıl uzdı, bu arada bez bik qatı ğına eşlädek Yaña şartnamä nigezendä, Tatarstan belän Rusiä xökümäte iqtisadi, ekologik, mädäni häm başqa qayber respublika üzençäleklärenä bäyle ölkälärdä kileşülär tözeläçäk. Rusiä Däwlät Dumasınıñ vitse-spikerı Oleg Morozov süzlärenä qarağanda, yaña şartnamä iskesennän şaqtıy ayırılaçaq. Xäzer kileşü nigezendä federal’ üzäkneñ wäkälätlären alıp bulmayaçaq, di ul. Ä menä Rafail’ Xäkimov isä, yaña şartnamädä dä bez şaqtıy närsäne saqlap qala aldıq, dip sanıy.
Yaña şartnamädä salımnar mäs’äläsenä üzgäreşlär kertelde. Baz salımnarnı xäzer böten Rusiä kebek tülibez. Qalğan küp kenä mäs’älälärdä bez iske şartnamäneñ nigezlären saqlap qala aldıq – çit il belän mönäsäbätlär, tel mäs’älälärendä. Tege dokument ul bit bik butalçıq zamanda qabul itelgän ide. Xäzer isä şartnamäneñ küp kenä matdäläre törle federal’ qanunnarğa kerde. Şuña da, yaña tözelgän şartnamädän alar töşep qaldı. Minemçä, yaña şartnamä barıber kiräk. Häm ul Tatarstanğa ğına tügel, ä federativ Rusiäne saqlaw öçen dä bik ähämiätleTatarstan prezidentı yärdämçese Rafail’ Xäkimov, respublika kebek ük şartnamä nigezendä üzeneñ federal’ üzäk belän mönäsäbätlären yaqın kiläçäktä Çeçen respublikası köyli alaçaq. Xäyer, başqalar da, mäsälän, Başqortstan respublikası, Sverdlaw ölkäse, şundıy uq dokumentnı buldırırğa teläk beldergännär ikän.
Gölnaz İlgizär