Mäğlüm bulğança, yün ayında Rusiäneñ 80nnän artıq töbägennän tarixi häykällärne saqlaw belgeçläre Qazanğa cıyılaçaq. Qazanda meñ yıllıqqa äzerlek barışında bik küp borıñğı binalar cimerelde. Belgeçlär fikerençä, häykällärne saqlap citkermäw – böten borıñğı şähärlärneñ probleması. Soñğı 5 yılda Mäskäwdä meñnän artıq tarixi bina yuqqa çıqqan. Mäskäw Arxitekturasın Saqlaw häm Yevropa Mirasın Saqlaw oyışmaları berlektä äzerlägän xisapta – tarixi häykällärne saqlaw turında bügen uylıy başlarğa kiräk, yuqsa irtägä inde soñ bulaçaq, dielgän.
Ber ara tözeleş, tuzan häm pıçraqqa batqan urınnan Mäskäwdä bik tiz genä säwdä häm küñel açu üzäge, qıybatlı fatirlar yäki Yevropadağı iñ biek manara päyda bulırğa mömkin. Xalıq moña künekkän. Belgeçlär genä – niçä ğasır tarixı bulğan borıñğı şähär üz yözen yuğalta bara dip borçıla.
Yevropa Mirasın Saqlaw Oyışması wäkile Adam Wilkinson, Mäskäwdä kön sayın tarixi urın yuqqa çığa bara, dip belderde:
"Bügenge köndä Mäskäwdä wazğiät qotoçqıç. Säbäplär berniçä, ämma iñ zurısı – saranlıq häm bitaraflıq. Keşelärneñ saranlığı, räsmilärneñ bitaraflığı. Wazğiätne üzgärtep bula häm anı üzgärtergä kiräk. Eşkä döres yünäleşne säyäsätçelär birergä tieş."
Mäskäw merı Yuri Lujkov başqaladağı tözeleşne xuplıy, Mäskäw zamança şähärgä äylänä bara häm investorlarnı cälep itä, di Lujkov. Lujkov çorında Mäskäwneñ mäşhür Rossia häm Mäskäw qunaqxanäläre cimerelde. Qızıl mäydandağı 19nçı ğasırdan qalğan yortlar tawış-tınsız yuqqa çıqtı. Bügenge köndä başqala üzägendä distälägän tarixi bina yäşel cätmägä äyländerep alınğan. Räsmilär – bu binalar tözekländereläçäk, di. Arxitektorlar isä – binalar cimereler, alar urınına şuña oxşaş zamança bina tözeler, dip borçıla.
Yündä Rusiäneñ 80nän artıq töbägennän häykällärne saqlaw belgeçläre Qazanğa cıyılaçaq. Meñ yıllığı aldınnan Qazan da zur ber tözeleş şawqımında yäşäde. Tözeleş äle dä däwam itä. Qazan Kirmäne tiräse, şähärneñ üzäge, tatar bistäse tanımaslıq xälgä kilde. Tarixi ähämiätkä iä bulğan bik küp urınnar yuqqa çıqtı. 90nçı yıllar başınnan birle Rusiägä, şul sanda Qazanğa da yörgän amerikan arxitektorı, fotorässam William Brumfield, başqalanıñ meñ yıllığı aldınnan bezgä birgän äñgämäsendä, häykällärne saqlaw probleması – böten borıñğı şähärlärgä xas, digän ide. Amerikan arxitektorı belän – tarixi häykällärne saqlawğa şähärdä yäşägän här keşedän alıp – yuğarı räsmilärgä qadär üz öleşen kertä ala dip kileşkän idek. Mäskäw Mirası yuqqa çığa dip çañ qaqqan keşelär dä – yaña xisap räsmilärne ni dä bulsa eşläwgä etärer, dip ömetlänä. Räsemnär häm añlatmalar urnaştırılğan 128 bitlek bu xisap Rusiä prezidentı, Mäskäw şähär başlığı häm Mäskäwneñ baş arxitektorına cibärelde.
Alsu Qormaş
Yevropa Mirasın Saqlaw Oyışması wäkile Adam Wilkinson, Mäskäwdä kön sayın tarixi urın yuqqa çığa bara, dip belderde:
"Bügenge köndä Mäskäwdä wazğiät qotoçqıç. Säbäplär berniçä, ämma iñ zurısı – saranlıq häm bitaraflıq. Keşelärneñ saranlığı, räsmilärneñ bitaraflığı. Wazğiätne üzgärtep bula häm anı üzgärtergä kiräk. Eşkä döres yünäleşne säyäsätçelär birergä tieş."
Mäskäw merı Yuri Lujkov başqaladağı tözeleşne xuplıy, Mäskäw zamança şähärgä äylänä bara häm investorlarnı cälep itä, di Lujkov. Lujkov çorında Mäskäwneñ mäşhür Rossia häm Mäskäw qunaqxanäläre cimerelde. Qızıl mäydandağı 19nçı ğasırdan qalğan yortlar tawış-tınsız yuqqa çıqtı. Bügenge köndä başqala üzägendä distälägän tarixi bina yäşel cätmägä äyländerep alınğan. Räsmilär – bu binalar tözekländereläçäk, di. Arxitektorlar isä – binalar cimereler, alar urınına şuña oxşaş zamança bina tözeler, dip borçıla.
Yündä Rusiäneñ 80nän artıq töbägennän häykällärne saqlaw belgeçläre Qazanğa cıyılaçaq. Meñ yıllığı aldınnan Qazan da zur ber tözeleş şawqımında yäşäde. Tözeleş äle dä däwam itä. Qazan Kirmäne tiräse, şähärneñ üzäge, tatar bistäse tanımaslıq xälgä kilde. Tarixi ähämiätkä iä bulğan bik küp urınnar yuqqa çıqtı. 90nçı yıllar başınnan birle Rusiägä, şul sanda Qazanğa da yörgän amerikan arxitektorı, fotorässam William Brumfield, başqalanıñ meñ yıllığı aldınnan bezgä birgän äñgämäsendä, häykällärne saqlaw probleması – böten borıñğı şähärlärgä xas, digän ide. Amerikan arxitektorı belän – tarixi häykällärne saqlawğa şähärdä yäşägän här keşedän alıp – yuğarı räsmilärgä qadär üz öleşen kertä ala dip kileşkän idek. Mäskäw Mirası yuqqa çığa dip çañ qaqqan keşelär dä – yaña xisap räsmilärne ni dä bulsa eşläwgä etärer, dip ömetlänä. Räsemnär häm añlatmalar urnaştırılğan 128 bitlek bu xisap Rusiä prezidentı, Mäskäw şähär başlığı häm Mäskäwneñ baş arxitektorına cibärelde.
Alsu Qormaş