AQŞ-Rusiä mönäsäbätläre: belgeç fikere

2001neñ yünendä AQŞ prezidentı George Bush, Rusiä prezidentı Vladimir Putin belän Sloveniädä berençe tapqır oçraşqaç, "min anıñ küñel töbenä qaradım da – ışanıçlı bulğanın kürdem" digän ide. 2 atna elek Putin Quşma Ştatlarnı Hitler Germaniäse belän çağıştırdı. Düşämbe 21 may könne Bush, Putin citäklägän Rusiäneñ – demokratik yulda buluın şik astına quydı.
Bush-Putin duslığına närsä buldı?

Putin belän Bush berençe tapqır oçraşqannan birle 6 yılğa yaqın waqıt uzdı. Ul zamannan birle ike il arasındağı mönäsäbätlärdä zur üzgäreşlär buldı, di Waşingtondağı Cato İnstitutı isemle xosusi tikşerenü üzäge belgeçe Ted Carpenter:

"George Bush Vladimir Putinnıñ küñel töbenä qarağan zamannan bez yıraq kittek inde. Küp äyber üzgärde. Rusiä, Yeltsin çorı belän çağıştırğanda kübräk avtoritar däwlätkä äylände. AQŞ räsmilären bu bik borçıy, ämma tağın başqa üzgäreşlär dä buldı."

Başqa üzgäreşlär digännän, bügenge köndä Rusiä – distä yıl elek NATOnıñ berençe tapqır kiñäygän waqıt belän çağıştırğanda qüätleräk. İkençendän, ber miçkä neft 65$ bulğanda, Rusiä elekke bäyälär – ber miçkä 15$ yäki 20$ bulğan çorlar belän çağıştırğanda, küpkä köçleräk, dip sanıy Ted Carpenter. Ämma Rusiäneñ iqtisadi köçe – neft arqasında ğına tügel, di belgeç:

"Rusiäneñ tabiği gaz ütkärgeçlären kontrol itüe – aña Yevropa illärenä qarata zur iqtisadi häm säyäsi köç birä. Rusiäneñ Qıtay belän xezmättäşlege AQŞ köçen bik kimetmäsä dä, hiç yuğı aña qomaçawlıy. Rusiä ozaq yıllar Qıtayğa iñ küp qoral satuçı il bulıp qala. Rusiä Qıtayğa – Taiwan yäki Tın Okeannıñ könbatışında çığa alğan başqa törle nizaqlarda AQŞqa qarşı torırlıq qoral sata. Ämma şunsı qızıq - ul qoral arasında – Rusiä-Qıtay çik buyında çığa alğan nizaqlarda qullanılırlıq qoral yuq."

AQŞ belän Rusiä arasında soñğı aralarda süz atışular buldı. Putin süzläre AQŞnıñ açuın çığardı, Bush – borçılğan kebek kürende. İke citäkçe arasındağı mönäsäbätlärne Cato İnstitutı belgeçe menä niçek bäyäli:

"Bush häm anıñ böten tirä-yağı – AQŞ-Rusiä mönäsäbätlärenä ziyan kitermäskä tırışa. Waşington tağın ber salqın suğış telämi. İkençe yaqtan, AQŞ üz plannarın alğa sörä. NATOnı kiñäytüne däwam itü, raketa qalqanı tözü, Üzäk Aziä däwlätläre belän mönäsäbätlär qoruda Waşington çigenergä telämi. Şulay itep bu bik awır häm çeterekle säyäsät bulırğa oxşağan – Waşington Mäskäw belän yaxşı mönäsäbättä bulırğa teli, ämma artqa çigenergä telämi. Bu ike maqsatqa ber yulı ireşü ciñel bulmayaçaq."

Kiläçäkkä farazlar

Alğa taba AQŞ belän Rusiä arasındağı mönäsbätlär tağın da naçaraya alamı, digän sorawğa Waşingtondağı tikşerenü üzäge belgeçe – borçıluın belderde:

"Mine iñ küp borçığan mäsälälärneñ berse – NATO iminlege turındağı 5nçe maddäneñ – Rusiä belän çiktäş däwlätlärgä – bu oçraqta – Baltıyq buyı däwlätlärenä dä kiñäyüe mäsäläse... Bez axrı bu Rusiä xökümäten borçımas dip uylıybız. Ämma mondıy fiker yörtü – bik qurqınıç.

Ägär dä Putin yäki bulaçaq Rusiä citäkçese citdi töstä moña borçılu beldersä – AQŞ awır wazğiättä qalaçaq. Rusiä belän çik buyındağı keçkenä däwlätne yaqlarğamı – yäisä annan baş tartıp – xalıqara cämäğätçelekneñ ışanıçın yuğaltırğamı. Aqıllı, zur däwlätlär bu tör yätmägä kermilär. Monı AQŞ – Rusiäneñ waqıtlı köçsezlegennän faydalanıp eşläde, ämma minemçä bu – xata bulırğa mömkin."


Ted Carpenter - Waşingtondağı Cato İnstitutı isemle xosusi tikşerenü üzäge belgeçe.

Alsu Qormaş