Çınnan da, näq şul pänceşämbe könne, döresräge kiçke säğät 11dә berniçä avtobusqa utırğan Başqortstan tatarları Qazanğa kilep, Bötendönya Tatar kongressı başqarma komitetı wäkilläre häm biredä yäşäwçe yaqtaşları tanışları belän bergä tamaq yalğap, milli cır - şiğerlär tıñlağannan soñ az ğına çerem itep, irtänge säğät 5 ük torıp yulğa cıyındılar. Alarnıñ Tübän Novgorodqa Mäskäwgä baruları, Başqortstan tatarlarınıñ milli- mädäni möxtäriäte turında törle mäğlümat çaraları xäbär tarattı inde. Başqortstan agentlıqları älege säfärne tiskäre häm kisken tänqitläp, möxtäriät oyıştırıp yörüçelärne 15-20 ekstremist dip atadılar. 150läp zıyalı tatar - uqıtuçılar, jurnalistlar, şağirlär, iqtisatçılar, eşquarlar, awıl xezmätkärläre, din eşlekläre turında dälil kiterep tormıyça şundıy bäyä birüneñ säbäbe säyäsät belän bäyle bulırğa tieş. Ufadan Mäskäwgä baruçı tatar delegatları çınnan da Qazanğa kerep 4-5 säğät yal ittelär , ämma aldan äytelgänçä Qazan sanatoriäsendä tügel,ä milli-mädäni üzäktä.
Mosafirlarnı qarşılarğa dip şunda kiçke säğät 7 cıyılğan yaqtaşları avtobuslarnı kötkändä waqıtnı yuqqa uzdırmadılar. Yaqtaşlıq cämğıäte tözep, tuğan yaqtağı millättäşlärgä yärdäm itü turında söyläşte allar. Yazuçı Zäki Zäynullin ğädättägeçä tatar xoquqları öçen kiskenräk häm köçleräk köräşergä täqdim itte. Şağirä Näcibä Safina yaqtaşlarınıñ qorıltay ütkärergä Mäskäwgä baruların xurlıq dip sanıy. Başqortstanda röxsät itmäsälär, kilsennär dä monda Qazanda ütkärsennär dip belderde Näcibä xanım.
Ul Mäskäw märxämätenä ışanmıy, ä Tatarstannıñ däwlät orğannarı bu çarada qatnaşmadı häm şähär xakimiäte miting ütkärergä röxsät birsä dä, bu oçraqta mitinglarda qatnaşu urınsız dip sanadı. Rusiäneñ “İctimaği oyışmalar turında” qanunı buyınça däwlät orğannarı ictimaği oyışmalar eşenä qısılmıy, alarğa färman birmi. Tatarstanda iñ abruylı milli oyışmalar üzläreneñ zakonğa yaraşlı eşlären üz ixtiarı belän başqara. Bu oçraqta da räsmi orğannar saqlıq kürsätä ikän, alarnıñ üz mantıyğı, üz mänfäğätläre. Niçek inde Tatarstannıñ räsmi oyışması kürşe respublikada yäşäwçe tatarlarnı çiktä tuqtatıp, başqa yaqqa borıp cibärä alsın? Däwlät çinovnikları milli oyışmağa zakonsız kürsätmä birä almıy. Kiresençä, Tatarstan tatar mänfäğätlären yaqlawçı teläsä nindi mädäni, fänni oyışmağa yärdäm itärgä tırışa äle. Ägär dä Ufadan Mäskäwgä baru yulında iñ caylı, iñ turı marşrut Tatarstan, Qazan aşa ütä ikän, niçek öçen 150 Ufa tatarı Rusiä başqalasına başqa yaqtan urap barırğa tieş? Yulda tuqtap, duslar, tanış-qardäşlär belän çäy eçü nindi qanunğa qarşı kilä? Qısqası, ber millät keşeläreneñ üzläre yäşägän däwlättä yulda oçraşuına tiskäre säyäsi mäğnä saluçılar totrıqlı xoquqi däwlättä yäşi almıy. İñ möhime, bu keşelärne mäğlümat alu, taratu xoquqınnan mäxrüm itä.
Şul säbäptän bez Başqortstan tatarlarınıñ şimbä irtäsendä Mäskäwneñ Kosmos qunaqxanäse aldında piketqa alıp çıqqan şiğärlären sezgä citkerergä tieş. Menä alar:
"Başqortstan tatarları tigezlek taläp itä!" "Господин Рахимов, верните нам наш язык!" "В Башкирии грубо нарушаются права человека!" "Мы хотим жить в правовой республике!" "Мы не изгои родной земли!" "Мы хотим диктатуры закона в Башкортостане!" "Фальсификация перепеси населения в Башкирии – это государственное преступление!" "Господин Рахимов, прекратите унижать татар!" "Татары Башкортостана вынуждены проводить съезд в Москве!" Владимир Владимирович, верните Рахимова в правовое поле России!" "Рахимов, верните нефтекомплекс Башкирии народу!" "Господин Кириенко, Вы в долгу перед татарами Башкирии!"
Mäskäwdä uramğa alıp çığılğan bu şiğärlär distä yarımnan kim tügel. Alarnı tulı tekstın sez Azatlıq radiosınıñ säxifäsendä, rus telendä, latin imlası belän yazılğan räweştä uqıy alasız.
Mäskäwdä ütkän älege çara millät ara bäxäs tügel, ä säyäsi köräş bilgese. Başqort milli xäräkät liderlarınıñ berse Ayrat Dinmöxämmätovnıñ çığışı monı dälilli. Anıñ tatar häm başqortlarnıñ urtaq probleması - qorıltayların üz cirlärendä ütkärä almawları turında äytte. Bu çığış ayırım tınlawğa layıqlı. Ğomumän bu qorıltaynıñ eçtälege tiränten öyränelsä, säyäsi tormışta wäzğıätneñ üzgärgänen añlarğa mömkin. Asadullaev yortında ber genä dä Tatarstan mäğlümat çaraları wäkile bulmaw, Tatar kongressınnan qunaq bularaq çaqırılğan ike wäkilneñ qatnaşuı, Tatarstannan dumağa saylanğan deputatlarnıñ, Berdäm Rusiä firqäsendäge Tatarstan wäkilläreneñ yaqın barmawı räsmi organnarnıñ saqlığın kürsätsä dä, bu saqlıqnıñ näticäse sizelmi. Qorıltayda töp doklad yasağan Ruşan Ğällämov Başqortstan tatarları Ufağa tügel, Qazanğa tügel ä barı Mäskäwgä ömetlänä dide. Milli respublikalarnıñ abruyın töşerä, kiläçägen çikli torğan mondıy näticä, mondıy käyeflär Mäskäwdä ütkän şuşı qorıltayda ayanıç xise uyatuçı häm siskänderüçe närsä buldı. Dimäk, Başqortstan tatarları problemaların, andağı milli oyışmalarnıñ fikerlären, teläklären respublikanıñ üzendä xäl itä almıyça Mäskäwgä citkerü Rusiädäge milli respublikalarnı, millätlärne bik awır xälgä quyarğa mömkin.
Ä qalğanı - 3-4 kön buyı avtobuslarda meñ yarım çaqrımdağı Mäskäwgä baru, anda ixlas häm tınıç, şaqtıy qıyu fikerle cıyılış ütkärü xäzerge zaman demokratiäseneñ bik qızıqlı ber mizgele bulıp kürenä.
Başqortstan matbuğatında bu avtobuslarnıñ tatarstan aşa ütüe turında sörän salsalar da, avtonomiä qorıltayı delegatlarınıñ Ufağa yulı şulay uq Qazan aşa yatuın äytmi bulmıy. Şimbä kiçke säğät 8dә Mäskäwdän çığıp kitkän avtobuslar yäkşämbe, irtänge säğät 10narda Qazanğa kilep kerde. Anda şulay uq räsmi söyläşülär, wäkillär tügel, ä aşxanädä tamaq yalğap alu, annarı cırlıy-cırlıy avtobuslarğa utırıp kitü xäterdä qaldı. Ramil Bignov häm anıñ ike yärdämçese qazanda tağın 1-2 säğätkä qalıp, Mäskäwdäge xällär belän qızıqsınğan jurnalistlarğa mäğlümatlar birde. Moña qädär äle gazetalarda, Tatarstan elektron mäğlümat çaralarında Ufadan Mäskäwgä barıp qorıltay ütkärü turında xäbär bulmadı. Tögälräk häm kübräk xäbär kiräklege küzgä taşlana. Räsmi Qazannıñ moña kürsätmäse yäki nindi dä bulsa añlatması xäzergä yuq. Tatarstan citäkçeläre bu könnärdä xakimiät reforması häm toraq-kommunal'' xucalıq eşlären belän genä qızıqsına.
Rimzil Wäli, Qazan
Mosafirlarnı qarşılarğa dip şunda kiçke säğät 7 cıyılğan yaqtaşları avtobuslarnı kötkändä waqıtnı yuqqa uzdırmadılar. Yaqtaşlıq cämğıäte tözep, tuğan yaqtağı millättäşlärgä yärdäm itü turında söyläşte allar. Yazuçı Zäki Zäynullin ğädättägeçä tatar xoquqları öçen kiskenräk häm köçleräk köräşergä täqdim itte. Şağirä Näcibä Safina yaqtaşlarınıñ qorıltay ütkärergä Mäskäwgä baruların xurlıq dip sanıy. Başqortstanda röxsät itmäsälär, kilsennär dä monda Qazanda ütkärsennär dip belderde Näcibä xanım.
Ul Mäskäw märxämätenä ışanmıy, ä Tatarstannıñ däwlät orğannarı bu çarada qatnaşmadı häm şähär xakimiäte miting ütkärergä röxsät birsä dä, bu oçraqta mitinglarda qatnaşu urınsız dip sanadı. Rusiäneñ “İctimaği oyışmalar turında” qanunı buyınça däwlät orğannarı ictimaği oyışmalar eşenä qısılmıy, alarğa färman birmi. Tatarstanda iñ abruylı milli oyışmalar üzläreneñ zakonğa yaraşlı eşlären üz ixtiarı belän başqara. Bu oçraqta da räsmi orğannar saqlıq kürsätä ikän, alarnıñ üz mantıyğı, üz mänfäğätläre. Niçek inde Tatarstannıñ räsmi oyışması kürşe respublikada yäşäwçe tatarlarnı çiktä tuqtatıp, başqa yaqqa borıp cibärä alsın? Däwlät çinovnikları milli oyışmağa zakonsız kürsätmä birä almıy. Kiresençä, Tatarstan tatar mänfäğätlären yaqlawçı teläsä nindi mädäni, fänni oyışmağa yärdäm itärgä tırışa äle. Ägär dä Ufadan Mäskäwgä baru yulında iñ caylı, iñ turı marşrut Tatarstan, Qazan aşa ütä ikän, niçek öçen 150 Ufa tatarı Rusiä başqalasına başqa yaqtan urap barırğa tieş? Yulda tuqtap, duslar, tanış-qardäşlär belän çäy eçü nindi qanunğa qarşı kilä? Qısqası, ber millät keşeläreneñ üzläre yäşägän däwlättä yulda oçraşuına tiskäre säyäsi mäğnä saluçılar totrıqlı xoquqi däwlättä yäşi almıy. İñ möhime, bu keşelärne mäğlümat alu, taratu xoquqınnan mäxrüm itä.
Şul säbäptän bez Başqortstan tatarlarınıñ şimbä irtäsendä Mäskäwneñ Kosmos qunaqxanäse aldında piketqa alıp çıqqan şiğärlären sezgä citkerergä tieş. Menä alar:
"Başqortstan tatarları tigezlek taläp itä!" "Господин Рахимов, верните нам наш язык!" "В Башкирии грубо нарушаются права человека!" "Мы хотим жить в правовой республике!" "Мы не изгои родной земли!" "Мы хотим диктатуры закона в Башкортостане!" "Фальсификация перепеси населения в Башкирии – это государственное преступление!" "Господин Рахимов, прекратите унижать татар!" "Татары Башкортостана вынуждены проводить съезд в Москве!" Владимир Владимирович, верните Рахимова в правовое поле России!" "Рахимов, верните нефтекомплекс Башкирии народу!" "Господин Кириенко, Вы в долгу перед татарами Башкирии!"
Mäskäwdä uramğa alıp çığılğan bu şiğärlär distä yarımnan kim tügel. Alarnı tulı tekstın sez Azatlıq radiosınıñ säxifäsendä, rus telendä, latin imlası belän yazılğan räweştä uqıy alasız.
Mäskäwdä ütkän älege çara millät ara bäxäs tügel, ä säyäsi köräş bilgese. Başqort milli xäräkät liderlarınıñ berse Ayrat Dinmöxämmätovnıñ çığışı monı dälilli. Anıñ tatar häm başqortlarnıñ urtaq probleması - qorıltayların üz cirlärendä ütkärä almawları turında äytte. Bu çığış ayırım tınlawğa layıqlı. Ğomumän bu qorıltaynıñ eçtälege tiränten öyränelsä, säyäsi tormışta wäzğıätneñ üzgärgänen añlarğa mömkin. Asadullaev yortında ber genä dä Tatarstan mäğlümat çaraları wäkile bulmaw, Tatar kongressınnan qunaq bularaq çaqırılğan ike wäkilneñ qatnaşuı, Tatarstannan dumağa saylanğan deputatlarnıñ, Berdäm Rusiä firqäsendäge Tatarstan wäkilläreneñ yaqın barmawı räsmi organnarnıñ saqlığın kürsätsä dä, bu saqlıqnıñ näticäse sizelmi. Qorıltayda töp doklad yasağan Ruşan Ğällämov Başqortstan tatarları Ufağa tügel, Qazanğa tügel ä barı Mäskäwgä ömetlänä dide. Milli respublikalarnıñ abruyın töşerä, kiläçägen çikli torğan mondıy näticä, mondıy käyeflär Mäskäwdä ütkän şuşı qorıltayda ayanıç xise uyatuçı häm siskänderüçe närsä buldı. Dimäk, Başqortstan tatarları problemaların, andağı milli oyışmalarnıñ fikerlären, teläklären respublikanıñ üzendä xäl itä almıyça Mäskäwgä citkerü Rusiädäge milli respublikalarnı, millätlärne bik awır xälgä quyarğa mömkin.
Ä qalğanı - 3-4 kön buyı avtobuslarda meñ yarım çaqrımdağı Mäskäwgä baru, anda ixlas häm tınıç, şaqtıy qıyu fikerle cıyılış ütkärü xäzerge zaman demokratiäseneñ bik qızıqlı ber mizgele bulıp kürenä.
Başqortstan matbuğatında bu avtobuslarnıñ tatarstan aşa ütüe turında sörän salsalar da, avtonomiä qorıltayı delegatlarınıñ Ufağa yulı şulay uq Qazan aşa yatuın äytmi bulmıy. Şimbä kiçke säğät 8dә Mäskäwdän çığıp kitkän avtobuslar yäkşämbe, irtänge säğät 10narda Qazanğa kilep kerde. Anda şulay uq räsmi söyläşülär, wäkillär tügel, ä aşxanädä tamaq yalğap alu, annarı cırlıy-cırlıy avtobuslarğa utırıp kitü xäterdä qaldı. Ramil Bignov häm anıñ ike yärdämçese qazanda tağın 1-2 säğätkä qalıp, Mäskäwdäge xällär belän qızıqsınğan jurnalistlarğa mäğlümatlar birde. Moña qädär äle gazetalarda, Tatarstan elektron mäğlümat çaralarında Ufadan Mäskäwgä barıp qorıltay ütkärü turında xäbär bulmadı. Tögälräk häm kübräk xäbär kiräklege küzgä taşlana. Räsmi Qazannıñ moña kürsätmäse yäki nindi dä bulsa añlatması xäzergä yuq. Tatarstan citäkçeläre bu könnärdä xakimiät reforması häm toraq-kommunal'' xucalıq eşlären belän genä qızıqsına.
Rimzil Wäli, Qazan