Äl-Qibla jurnalı - Yosıf Qaraçay: “Kamıl bala tärbiäläw”

Bu atnada bez sezne “Äl-Qibla” dip atalğan tatar- möselmannarnıñ ğailä jurnalı belän tanıştırırbız. Anıñ soñğı çıqqan sanı, iyül sanı. Jurnalnıñ uzğan sannarında “bismillähir-raxmänir-raxim” süzeneñ ğomumi mäğnäse añlatıp ütelsä, bu sannan başlap “Lää İläähä illä Allah” – yäğni Allahtan başqa hiçber ğibädät qılınırğa layıqlı zat yuq” kälimäsen täfsilläwgä küçkännär. Jurnalda bu turıda Mäğnä säxifäsendä Ğabdelnur Hadi üz mäqäläsendä tatar xalqınıñ mäşhür ğalime Rizaetdin ibne Fäxretdinneñ yazmalarınnan Qor’än kitabında bäyän itelgän äl-Baqara süräseneñ 31, 33,38 nçe süräläreneñ añlatmasın kiterä. Mäqälädän özek :

Häm şulay uq Rizaetdin ibne Fäxretdin xäzrätläreneñ “Ğävamigul'- kälim-şärxe” kitabındağı süzläre belän mäqäläsen tämamlıy.Ämma bu turıda mäğlümat birü äle tämamlanmıy, anıñ däwamı jurnalnıñ kiläse sannarında bulaçaq.

“Qiblanı tabar çaq...” dip isemlängän yazma jurnalnı oyıştıruçı häm näşer itüçe Al'bert Sabirnıñ Qazanda açılğan Qol Şärif mäçete açıluınıñ häm biredä “İslam- tınıçlıq dine” şiğere astında bötendönya İslam muzey açıluınıñ tarixi ähämiäte turında. Jurnalda basılğan mäqäläneñ avtorı Qol Şärif mäçeteneñ berençe imam- xatibı Rämil Yunısov belän söyläşüennän ber özek kiteräbez: “Qamıl bala tärbiäläw”-dip isemlängän mäqäläsendä Yosıf Qaraçay “könbatış pedagog-psixologlarınıñ bala tärbiäläw qağidälären hämFreydnıñ köçle yoğıntısı astında üskän 68 nçe yıllar buını wäkilläre ata-analarğa “Balağıznı üz irkenä quyığız, ul ni teläsä şunı eşläsen, anı bitärlämägez, yaratığız ğına” –digän süzlären tänqitläp, xäzerge waqıtta “Balalarığızğa wazifaların añlatığız, ğayıpläre bulsa, cäzağa tartığız”,- digän süzlär işetelgäli”, –dip “Bez möselmannar, da balanı Qorän häm xädislärgä tayanıp tärbiäli belergä tieşlegebezne küptän tügel genä añladıq”,- di. Balağa döres tärbiä birü öçen, ul iñ başta, “Üzegezdän başlağız!,-dip kisätä. Balaçaqnıñ bigräk tä berençe ike yılında bala yaratuğa moxtaclıq kiçerä, mäqälädän özek: Fillipinda.... Balağa Allah, Qor’än, Axirät tormışı, ülem, yäşäyeş turında härdaim mäğlümat biregez, häm härwaqıt süzegez qılğan ğämälläregezdän ayırılmawına iğtibar itegez!,- di.

“Allahqa yullar çiksez” säxifäsendä jurnalnıñ baş möxärrire Fäniä Sabir “Sınawğa duçar itsäm!” dip isemlängän yazmasın bastırğan. Anda ul altı aylıq çağında “çäçäk” awıruınnan ber küze ağıp çıqqan, ä ikençese yarım qaplanğan kileş qalğan Flürä apanıñ ğibrätle yazmışı belän tanıştıra.Flürä apa Tatarstannıñ Ägerce rayonınıñ Rıs awılında tuıp, 27 yäşenä xätle awılda yäşi.Annan soñ Alabuğağa suqırlar cämğiätenä eşkä kilä. Yäştän ük Flürä apanıñ namazğa tartıluı- ğailädäge tärbiädän. Enesen dä yuğaltqan, änisen dä soñğı yulğa ozatuçı Flürä apa, öydä qamır rizıqların da üze peşerä, kibetkä dä üze yöri, göllär dä üsterä, öyen dä çista tota. Allahınıñ İzge Yortında Xac qılırğa da nasıyp bula Flyura apağa. Özek: Ämma ul äle kitap kiştäsennän üzeneñ yartı buyı qädär Qor’än kitabın qulına alıp “Näbä” süräsen uqim äle sezgä,- di. -Niçek öyrändegez?- dim.özekdip tämamlıy yazmasın Fäniä Sabir.

Zöhrä Ğusen Xalıq mädräsäse, -dip isemlängän yazmasında jurnal uquçılarnı Quqmara mädräsäsenä yörep Ğilem aluçılar belän tanıştıra. “Asılıbızğa qaytıp barışlıy” dip isemlängän möselmanlıq turındağı yazma da, Quqmara rayonı xakimiät başlığı Rawil' Raxmatullinnıñ fikerlärennän ğibärät. Ul bolay di: “Gıybadätxanälär elek- elektän sadaqa aqçasına salınğan: bu kürkäm ğädät äle yäşi. Bez dä mäçetne üz köçebez häm iğanäçelär yärdäme belän citkezep kerergä buldıq. Ber ük waqıtta , yullarnı: yullarnı tözekländerü, çişmälärebezne çistartu, yañartu, uyı da bar. Awıl imanlı keşeläre belän yäşärergä, yäşärgä tieş”,-di.

Ufa şähäreneñ İxlas mäçete imam-xatibı Möxämmät xäzrät Ğallämov Qol Şärif mäçeten açu tantanasına Qazanğa kilgäç, qulına eläkkän “äl- Qibla” jurnalı turında:“Jurnalnı qulıma alğaç, uşım kitte- tatar telendä şundıy basma barlığına şatlandım, söyendem.. Möselmannar, zıyalılar, belän oçraşuğa kilsägez, bez bik tä şatlanıp qarşı alır idek.”

Jurnalda tağın bik küp yazmalar belän tanışırğa bula. Möselmança kiem turında Rizaetdin ibne Fäxretdin yazmasınnan özek (Ägrafneñ 32 ayätennän) birelä. Xörmätle radio tıñlawçılar. Bu atnada bez sezne “äl – Qibla” jurnalınıñ soñğı sanı belän tanıştırdıq.

Azatlıq radiosı Mälikä Basıyr Qazan.