2010 елның 14-25 октябрь көннәрендә Русиядә халык санын алу үтә. 2002 елда үткән җанисәп шактый күп сораулар тудырган иде. Кайбер төбәкләрдә, беренче чиратта Башкортстанда, татарлар саны махсус киметелгән, дигән фикерләр әйтелде. Азатлык форумнарына килгән фикерләргә караганда, быелгы җанисәп тә киеренке булырга тора. Татарлар саны янә киметелмәсме, дигән борчулар әйтелә.

Менә шуларны искә алып без Русиядәге татарларны төбәкләп барлап карарга булдык. Сезнең игътибарга "Русия төбәкләрендә татарлар саны" дигән җәдвәл тәкъдим итәбез. Анда 1989 һәм 2002 еллардагы җанисәп нәтиҗәләре китерелә. Шул ике җанисәп арасында татарларның һәр төбәктә күпмегә артканы яисә кимегәне саналган.

1. Бу җәдвәлдән күренгәнчә, татарлар кимегән төбәкләр бер Башкортстан белән генә чикләнми. Мисал өчен, Чиләбе өлкәсендә алар -8,7%, Свердловски өлкәсендә -8,5%, Пермь өлкәсендә -9,2%-ка кимегән. Кемерово, Иркутски өлкәләрендә, Красноярски, Приморье, Хабаровски крайларында, Коми, Саха республикаларында кимү процентлары тагы да зуррак. Моның сәбәбе нәрсәдә?

2. Уң яктагы икенче җәдвәлдә татарларның соңгы җиде (!) җанисәптә саны китерелгән. Аннан күренгәнчә, татарлар Русиядә һәр дистә ел саен 5-16% артып барган. Ләкин соңгы (2002) җанисәптә генә алар ни бары 0.20% (!) арткан. Моның сәбәбе нәрсәдә?

Бу җәдвәлләргә карап, мондый сорауларны күп бирергә була. Сезне дә фикер алышырга чакырабыз. Иң кызыклы фикерләрне монда теркәп барырбыз. Рәхим итегез!

Русия төбәкләрендә татарлар саны

(1989 һәм 2002 ел җанисәп нәтиҗәләре)

*Төбәкләр ()**	1989 ел җанисәбе	2002 ел җанисәбе	aрту / кимү (саннарда)	арту / кимү (%-ларда)

1. Татарстан	1 765 404	2 000 116	234 712	13,30%
2. Башкортстан	1 120 702	990 702	-130 000	-11,60%
3. Чиләбе өлкәсе	224 605	205 087	-19 518	-8,69%
4. Ульяновски өлкәсе	159 093	168 766	9 673	6,08%
5. Свердловски өлкәсе	183 781	168 143	-15 638	-8,50%
6. Мәскәү шәһәре	157 376	166 083	8 707	5,53%
7. Оренбург өлкәсе	158 564	165 967	7 403	4,67%
8. Пермь өлкәсе	150 460	136 597	-13 863	-9,21%
9. Самара өлкәсе	115 280	127 931	12 651	10,97%
10. Удмуртия	110 347	109 218	-1 129	-1,02%
11. Ханты-Манси	97 689	107 637	9 948	10,18%
12. Төмән өлкәсе (**)	103 303	106 981	3 678	3,56%
13. Пенза өлкәсе	81 307	86 805	5 498	6,76%
14. Әстерхан өлкәсе	71 655	70 590	-1 065	-1,49%
15. Сарытау өлкәсе	52 867	57 577	4 710	8,90%
16. Мәскәү өлкәсе	51 059	52 851	1 792	3,50%
17. Кемерово өлкәсе	63 116	51 030	-12 086	-19,15%
18. Түбән Новгород өлкәсе	58 603	50 609	-7 994	-13,64%
19. Омски өлкәсе	49 784	47 796	-1 988	-3,99%
20. Мордовия	47 328	46 261	-1 067	-2,25%
21. Красноярски крае	54 052	44 382	-9 670	-17,89%
22. Киров өлкәсе	45 666	43 415	-2 251	-4,92%
23. Мари Иле	43 747	43 377	-370	-0,85%
24.Чуашстан	35 689	36 379	690	1,93%
25. Санкт-Петербург	43 997	35 553	-8 444	-19,20%
26. Иркутски өлкәсе	39 609	31 068	-8 541	-21,56%
27. Волгоград өлкәсе	25 973	28 641	2 668	10,27%
28. Новосибирски өлкәсе	29 428	27 874	-1 554	-5,28%
29. Ямал-Ненец округы	26 431	27 734	1 303	4,93%
30. Краснодар крае (***)	17 213	25 589	8 376	48,66%
31. Курган өлкәсе	22 567	20 899	-1 668	-7,39%
32. Томски өлкәсе	20 812	20 145	-667	-3,20%
33. Ростов өлкәсе	17 132	17 866	734	4,28%
34. Коми республикасы	25 980	15 680	-10 300	-39,65%
35. Приморье крае	20 211	14 549	-5 662	-28,01%
36. Ставрополь крае	12 951	12 988	37	0,29%
37. Хабаровски крае	17 591	10 972	-6 619	-37,63%
38. Саха-Якутия	17 415	10 768	-6 647	-38,17%

Бар Русиядә	5 543 371	5 554 601	11 230	0,20%

(*) Татарлар саны 10 меңнән дә ким булмаган төбәкләр алынды

(**) Ханты-Манси (107 637) һәм Ямал-Ненец округы (27 734) кермәгән

(***) 1989 елда кырымтатарлары белән бергә санап 34 443 булган

Җанисәп кәгазе

Милләтегез "Ваша национальная принадлежность" дигән (7нче) бүлектәге шакмак эченә языла. Соңнан янәшәдә шул милләтнең дүрт урынлы коды куела.

Русиядә татарлар саны

1926 ел	3 214 043
1937 ел	3 610 718	+396 675	+12.34%
1959 ел	4 074 669	+463 951	+12.85%
1970 ел	4 757 913	+683 244	+16.77%
1979 ел	5 016 087	+258 174	+5.43%
1989 ел	5 543 371	+527 284	+10.51%
2002 ел	5 554 601	+11 230	+0.20%

1989 белән 2002 еллар арасында аерма -- 0.20% -- юк дәрәҗәсендә!

Русиядә милләтләр саны

(2002 ел җанисәп нәтиҗәләре)

1. Рус	115 889 107	79,83%
2. Татар	5 554 601	3,83%
3. Украин	2 942 961	2,03%
4. Башкорт	1 673 389	1,15%
5. Чуваш	1 637 094	1,13%
6. Милләтен атамаучылар	1 460 751	1,01%
7. Чечен	1 360 253	0,94%
8. Әрмән	1 130 491	0,78%
9. Мордва	843 350	0,58%
10. Авар	814 473	0,56%
11. Беларус	807 970	0,56%
12. Казакъ	653 962	0,45%
13. Удмурт	636 906	0,44%
14. Азәри	621 840	0,43%
15. Мари	604 298	0,42%
16. Алман	597 212	0,41%
17. Кабарда	519 958	0,36%
18. Осетин	514 875	0,35%
19. Даргин	510 156	0,35%
20. Бурят	445 175	0,31%
21. Якут	443 852	0,31%
22. Кумык	422 409	0,29%
23. Ингуш	413 016	0,28%
24. Лезгин	411 535	0,28%
25. Коми	293 406	0,20%
26. Тува	243 442	0,17%
27. Яхүд	229 938	0,16%
28. Грузин	197 934	0,14%
29. Карачай	192 182	0,13%
30. Чегән	182 766	0,13%
31. Калмык	173 996	0,12%
32. Молдаван	172 330	0,12%
33. Лак	156 545	0,11%
34. Кореялы	148 556	0,10%
35. Табасаран	131 785	0,09%
36. Адыгей	128 528	0,09%
37. Коми-пермяк	125 235	0,09%
38. Узбәк	122 916	0,08%
39. Таҗик	120 136	0,08%
40. Балкар	108 426	0,07%
41. Грек	97 827	0,07%
42. Карел	93 344	0,06%
43. Төрек	92 415	0,06%
44. Нугай	90 666	0,06%
45. Хакас	75 622	0,05%
46. Поляк	73 001	0,05%
47. Алтай	67 239	0,05%
48. Чәркәс	60 517	0,04%
49. Литва	45 569	0,03%
50. Башка милләтләр	42 980	0,03%