Soñğı yıllarda "bäxetle qollıq" digän töşençä barlıqqa kilde. Bu tör eşçänlek isä çınbarlıqta ber tamçı da bäxet häm şatlıq kitermi...
Küpmeder waqıt faxişälektä eşlätkännän soñ "xucalar" qızlarnı irekkä cibärergä, öylärenä qaytarırğa süz birä, ämma ber şart belän. Ul şart isä – üz yaqlarına qaytıp faxişälekkä yaña qızlar yallaw, seks qolıqqa yaña köç kiterü. "Bäxetle qollıq" süze isä – alarnıñ faxişä bulıp eşläwen tıyuınnan kilä. Monı da alarğa "xucaları" quşqan. Könbatıştan qaytıp xatın-qız üzeneñ uñışlı eşläwen, bäxetle buluların, aqça alıp qaytuın söyli häm başqalarnı da şunda barırğa ügetli. Riza buluçılar yañadan şul ber çığa almaslıq bocrağa kilep elägä. Berençe qaraşqa bik ğadi toyılğan bu sistema Balkanda häm İtaliädä inde bik yaxşı eşli, häm belgeçlär äytüençä zur tizlek belän dönyanıñ başqa illärenä dä cäyelä. Bu xaqta uzğan atnada Venada cıyılğan BMOnıñ keşe säwdäsenä qarşı köräş forumında äytelde.
Xatın-qızlarnı qol itep totuçılarnıñ bu adımı küplärneñ küñelenä xuş kilä, di belgeçlär. Qızlar seks qollıqtan, mäcbüri faxişälektän qotılırğa tırışunıñ näticäse bik qırıs bulırğa mömkin ikänen belä. Şuña kürä alar küpmeder tüzärgä, başqalarnı şul qurqınıç yulğa etärü aşa bulsa da, öylärenä isän saw qaytunı xup kürä.
Gresiä häm İtaliägä kübräk Rusiä, Ukraina, Moldova, Bolğarstan häm Romaniädän xatın-qızlar kiterelä. Tailandta isä faxişälektä Üzäk Aziä xatın-qızları eşli. Anda elek üzläre dä faxişälektä eşlägän, xäzer "mama-san" dip yörtelgän xatın-qızlar Üzbäkstannan qızlarnı yallıy.
60lap ildä eşlägän, 700läp oyışmanı berläştergän keşe säwdäsenä qarşı global koalisiä başlığı Steve Chalke, basım yasaw häm yanawlarğa qarağanda, ruxın sındıru xatın-qızlarğa kübräk täsir itä, di:
"Bäxetle qollıq" dip bu küreneşne äle genä atadılar. Çınlıqta isä bu inde küptännän birle däwam itä. Qız bala şähärgä kiterelä häm faxişälekkä satıla ikän, nigä ul annan qaçmıy? Ni öçen ul uramğa çığıp oçrağan berençe polisiägä barmıy? Anı tuqtatqan berdän ber äyber – anıñ başındağı uylar, ruxi xäläte."
Yazmışqa buysınu – qayber cämğiätlärdä xatın-qızlarda iñ kiräkle bulğan sıyfat itep tärbiälänä, di belgeçlär. Qızlar yäştän ük irlärneñ xuca, üzläreneñ qol bulularına öyränep üsä.