Accessibility links

Кайнар хәбәр

NATOnıñ Äğzalıqqa ireşü planı - närsä ul?


NATOnıñ Buxarest oçraşuında Ukraina häm Gruziä üzlärenä Äğzalıqqa ireşü planı täqdim iteler dip kötä. Şul plan aşa alar yaqın yä yıraq kiläçäktä NATOda tulı äğza bulırğa omtıla.

İnglizçä Membership Action Plan, qısqaça MAP dip atalğan şuşı plan tulı äğzalıqnı hiç kenä garantiälämäsä dä, aña ireşüdä möhim ber adım sanala. Älegä qädär MAPta qatnaşqan här il yä NATOğa inde quşıldı, yä quşılırğa tora.

Berençe märtäbä Äğzalıqqa ireşü planı 1999-nçı yılda eşlände - ul caqta Tönyaq Atlantik saqlanu paktı üzenä 3 elekke kommunistik ilne, Çexiä, Polşa häm Macarstannı aldı, ä menä qalğan 9-ına - Albaniä, Bolğarstan, Estoniä, Latvia, Litva, Romaniä, Makedoniä, Slovakiä häm Sloveniägä näq menä MAP täqdim itelde.

Yäğni alar üzlären NATO äğzası bulırlıq xälgä kiterergä tieş ide. Äğzalıqqa ireşü planı şuşı saqlanu berlegenä quşılırğa telägän illär öçen "törle kiñäşlär, yardäm, ğämäli yaqlaw programı" bulıp tora.

Yewropadağı iminlek ölkäsendäge belgeç Alastair Cameron "MAP ul ilneñ xärbi reformalar ölkäsendä dä, ğomumän demokratik wä säyäsi üseştä dä nindi täräqqiätkä ireşüen kürsätkän törle kriteriälär cıyılması", di.

Cıyıp äytkändä, xärbi ölkädäge reformalar xärbi sektornı NATO standartlarına kütärü, qorallı köçlärne demokratik kontrolgä alu, yäğni ğäskärne möstäqil ber säyäsi köç buludan arındırunı añlata.

NATOdağı äğza illär bar milli wä cir bäxäslären tınıç yullar aşa xäl itärgä, üzläreneñ keşe xoquqların häm qanun xakimiäten tanuın kürsätergä, sotsial ğädellek häm iqtisadi ireklekne yaqlarğa tieş.

Yaña ber ilneñ NATOğa quşıluı şulay itep ğadi arifmetik berläşüne tügel, ä nindider urtaq ber standartlar, urtaq qimmätlär, urtaq qaraşlar nigezendä berläşüne añlata.

Nämzät illärne şulay itep aldan uq NATO garantiälägän iminlekne gadi qullanuçı bularaq tügel, ul iminlekne ğämälgä quyuçı itep äzerlilär. Ägär dä yaña äğza uñışlı, faydalı, effektiv berektäş bulırğa teli ikän, ul saqlanu berlegendä distä yıllar däwamında urnaşqan prinsiplarnı qabul itärgä tieş bulaçaq.

Äğzalıqqa ireşü planı ğomumi standartlar, kriteriälär cıyılması bulsa da, här ilgä ul anıñ üzençäleklärenä qarap äzerlänä. MAPnı 1999-nçı yılda alğan 10 ildän 8-e inde NATOğa quşıldı, Albaniä häm Makedoniä çaqırunı şuşı könnärdä Buxarestta alır dip kötelä.

Alar belän bergä Xorvatiä dä bula ala, aña Äğzalıqqa ireşü planı 2002-nçe yılda täqdim itelgän ide.

MAP asılda NATO tarafınnan teläsä qayçan birelä ala, anıñ öçen Buxaresttağı tösle zur cıyın ütkärü kiräk tügel. Şuña da, ägär dä Ukraina häm Gruziägä andıy plan xäzer täqdim itelmäsä, bu äle bernärsäne dä añlatmıy, äğzalıqqa äzerlek alarğa soñraq ta birelä ala.
XS
SM
MD
LG