Tatarstannıñ xezmät, mäşğüllek häm sosial yaqlaw ministrlığı mäğlümatlärenä qarağanda, respublikada 300 meñläp invalid keşe isäplänä. Alarnıñ 100 meñe eşli ala dip sanala. Ämma çınbarlıqta eşläwçelär sanı 50 meñnän artmıy.
"İnvalidlarnıñ eşläw häm eşkä urnaşu mömkinlege çiklängän, bu bik qızğanıç, älbättä," – di ministrlıqnıñ eş belän tämin itü häm maxsus programmalar bülege başlığı Daniä Ğaliullina.
Zifa Sadrievağa 52 yäş. 15 yıl inde ul üzäk nerv sisteması awıruınnan cafa çigä, anıñ ayaqları totmıy. Eşne aña Qazan poligrafiä kombinatınnan öyenä kiterälär häm kire alıp kitälär. Kombinat öçen Zifa xanım papka-qatırğılar yasıy. 3 meñ qatırğı öçen aña 900-1000 sum tülänä. Zifa xanım eşkä dip çığıp yöri almıy, ämma eş ezläwçe başqa tanışları turında ul, kvotalar bulsa da – alarğa eş birelmi, di.
"Eşkä yullama birälär, anda tärbiäçe, kümerçe, santexniklar kiräk. İrlär eşe küp anda. Läkin invalid keşe santexnik bulıp eşli ala meni inde? Eşli almıy bit inde," – dide Zifa Sadrieva.
2007 yıldan birle Tatarstanda "invalidlarğa kvotalar birü turında" qanun eşläp kilä. Anda mömkinleklär çiklängän keşelärgä eş urınnarı bülep birü häm yañaların tudıru turında äytelgän. Qanunnı ğamälgä aşıru awır bara. Eş birüçelärgä invalidlarnı eşkä alu "qıybatqa" töşä, di Daniä Ğaliullina.
İnvalidlarnı eşkä alırğa teläk beldergän şirkät üzendä – mömkinlekläre çiklängän keşelärgä eş şartları tudırırğa tieş bula. Küzläre kürmäwçelärgä ber törle şartlar kiräk bulsa, yöri almağannarğa başqa törle şartlar kiräk. Suqırlar yäki işetmäwçelär öçen ayırım komputerlar bula.
İnvalidlarnı eşkä alğan şirkätlärgä elek bulğan salım taşlamaları xäzer beterelgän. Läkin xökümättän här invalid öçen aqça tülänä. Bu aqça yaqınça yılına 8 meñ sum çaması bula. (2300 sumlıq minimal xezmät xaqı 24gä tapqırlana, annarı yıldağı 12 ayğa bülenä häm minimal eş waqıtı – 7 ayğa tapqırlana) Bu aqça ber eş urını öçen birelä.
"Bu qanunnı ütämäwçelärgä aqçalata cäza da bilgelängän, ämma alar şul qadär keçkenä ki, eş birüçe ştraf tüläwne xup kürä, küp şirkätlär şulay aqça tüläp qotıla," – di Daniä Ğaliullina.
Şulay uq şirkätlärdä ber ük eş, ber ük norma öçen invalidlarğa sälämät keşelärdän azraq aqça tüläw oçraqları da bula ikän. Bu xaqta bezgä inde 15 yıl invalidlıqta bulğan Zifa Sadrieva söyläde. Gärçä invalidlar kiresençä üz eşlärenä cawaplıraq qarasa da.
Şulay itep, invalidlarnı eşkä urnaştırunı köylärgä tırışqan Tatarstan qanunı (Rusiädä mondıy qanun yuq), qanunnıñ ğamälgä aşırıluın küzätergä tieş bulğan xezmät, mäşğüllek häm sosial yaqlaw ministrlığı ber yaqta – eşkä urnaşa almağan, yuq aqçağa üz könnären üzläre kürergä mäcbür bulğan invalidlar isä – ikençe yaqta qala.
Bezneñ äñgämädän soñ ministrlıq wäkile Daniä Ğaliullina, invalidlarğa eş birüçe şirkätlär belän oçraşular bulaçağın, alar belän añlatu eşläreneñ alıp barılaçağın äytte.