"Psychology and Behaviour" jurnalında Taiwanda ütkärelgän ber tikşerü näticäläre turında yazıp çıqqannar.
20-26 yäşendäge 30 maşina yörtüçene 90 minutqa "yasalma rul-simulyator" qarşına utırtqannar. 2 çaqrım "yul" ütkän sayın maşina yörtüçelärneñ reaksiäse tikşerelgän. Yörtüçelär ekranda çıqqan qızıl tamğanı kürep ber töymägä basarğa tieş bulğan.
Tikşerüçelär, ber säğat tä un minutlıq yuldan soñ maşina yörtüçelärneñ reaksiäse 0.3 sekundqa äkrenäygänen sizgän. Säğatenä 100 çaqrım tizlek belän barğan yulda bu waqıt – tormozğa basmıyça 8 metr ütüne añlata.
Maşinada küp yörüçelärgä reaksiälären tizlätü ısulları täqdim itelä.
İğtibarsız keşelär qazağa kübräk oçrıy
"Här unınçı keşe tumıştan iğtibarsız bula. Yäş çaqta andıy balalarnı "tınıçsız" balalar dilär. Üskäç mondıy keşelär yul qazalarına yışraq elägä", - di Çexiädäge Biofeedback İnstitutı citäkçese Jiri Tyl.
Läkin bu problemanı tözätep bula. Maşinada yörüne xäterlätkän trenajerlar yardämendä baş miendä barğan eşçänlekne komputerğa küçerep annan uyın yasap bula.
"Uyında maşina yörtüçe iğtibarın äz genä yuğaltqan mizgeldä qarşı yaqqa çığa. Yulğa bulğan iğtibar däräcäse tizlekkä dä yoğıntı yasıy, " – di ğalim.
Xäzer yulda keşelärneñ xataların häm iğtibarsızlığın maşinalar da küzätä alaçaq. Misal öçen Lexus şirkäteneñ LS 460 maşinasına "PCS" (Personal Communication Services) digän cihaz urnaştırıla.
Radar kebek maxsus bu cihaz maşina yörtüçeneñ xäräkäten, başın niçä tapqır qaysı yaqqa boruın küzätä. Ägär dä yörtüçe qarşındağı berär maşina yä kirtäne kürmäsä yäki başın başqa yaqqa borğan bulsa, älege cihaz yörtüçegä üz signalların cibärä. Ul maşinanı üze äkrenäytergä mömkin. Aña da iğtibar bulmasa bu cihaz yörtüçeneñ qayışların nığraq tartıp maşinanıñ bätenläy tuqtawına kiterä ala.