Üzäk Aziädä bala töşerü ğadäte äle dä bar

Bu illärdä ğailä planlaştıruda – yöklelekne buldırmas öçen törle çaralar kürü turında mäğlümat küp bulsa da xatın-qızlar arasında telämägän oçraqta baladan anı töşerep qotılu ğadäte äle dä bar. Monıñ säbäbe närsädä?

"Min yıraq awılda yäşim, xäzer awıllarda da yökle qalmas öçen nişlärgä kiräklege turında küp belälär, söylilär, darular, inä qadawlar, törle çaralar täqdim itelä. Monı härkem belä häm här keşe üze telägänen saylap ala ala," di Üzbäkstannıñ Ändican vilayätendä yäşäp şäfqat tutaşı bulıp eşläwçe Säğädät xanım.

Kürşe Taciqstanda 80nnän artıq medetsina üzäge xatın-qızlarğa yökle qalmaw ısulların öyrätä, buşqa daru häm prezervativlar tarata. Düşänbedäge şundıy üzäk başlığı Guljahon Tumanova, mondıy eşçänlek ul – xökümät säyäsäteneñ ber öleşe, dide. Xalıq arasında – mondıy üzäklär ğailälärneñ kübräk bala tudıruına qarşı digän ğibärä yöri. Çınbarlıqta isä, tabiplar – yökleleklär arasında xatın-qız organizmı citärlek yal itsen dip kenä alarnıñ sälämätlegen qayğırta, di üzäk başlığı Tumanova.

Elekke zamannarda Üzäk Aziädä ğailädä kimendä 4 bala bulğan. Sovet çorında bala qaraw öçen alınğan yal bik ozın ide, balalarğa, bigräk tä küp balalı ğailälärgä törle taşlamalar bula torğan ide.

Xäzer isä mäğlümat çaraları xatın-qızlarnıñ sälämätlege turında kübräk söyli. Ber ber artlı bala tapqan xatınnar az qanlılıqtan cafa çigä, alar citärlek vitamin alıp ölgermi, aqçasızlıq häm eşsezlek arqasında alarnıñ aşaw yağı da taqır bula.

Küp balalıq tradisiäse dä xäzer üzgärä bara. Üzbäkstannıñ räsmi statistikasına qarağabda – awıl cirendä dä ber ğailädä 3 baladan artıq tapmıylar, di. Şähärdä isä xatın-qızlar iñ kübe 2 bala teli. Elek Üzbäkstanda 7-10 bala üsterü ğadäti xäl ide.

Taciqstandağı xatın-qızlar öçen medetsina üzäge başlığı Guljahon Tumanova süzlärenä qarağanda, xatın-qızlar arasında bala töşerüneñ kiñ taralğan buluı - borçu uyata.
Ğäyre räsmi sannarğa qarağanda Qazaxstanda yıl sayın 130 meñläp xatın-qız bala töşerä. Almatınıñ berençe xastaxanäse tabibı Raygül Rısbai-qızı süzlärenä qarağanda, alar arasında – yöklelekne buldırmaw çaraları turında belmägän häm monı yäşerergä telägän yäş qızlar küp.

"Ğadättä biregä andıy qızların äniläre alıp kilä. Beläsezder, qazax ğailälärendä äni keşelär qızlarınıñ bu xälen olılardan, ätilärennän, tuğannarınnan yäşerer öçen mömkin bulğannıñ barısın da eşli, çönki alarnıñ reaksiäse bik tä qurqınıç bulırğa mömkin. Läkin bala töşerü – qıznıñ sälämätlege öçen tağın da qurqınıçraq buluı mömkin, anıñ bit kiläçäktä bala tabası bar. Älbättä, mäğlümatle bulu kiräk," – di tabip.

Bala töşerü ul – baladan qotılu ğına tügel, di Düşänbedäge medetsina üzäge başlığı. Bala töşerü ul xatın-qıznıñ sälämätlegenä zur ziyan. Guljahon Tumanova mäsälägä başqa yaqtan qararğa täqdim itä

"Küp ğailädä qayçan niçä bala bulasın – ir keşe xäl itä. Şuña kürä üzebezneñ üzäklärdä bez irlär belän dä söyläşülär alıp barabız. Balalarnı planlaştıru – ğailä xälenä yaxşı yoğıntı yasıyaçağın añlatabız. Şulay uq bez alar xatınnarı öçen telämägän çaqta balağa uzmas çaralar turında söyläşäbez," - di Tumanova.

Üzäk Aziä illärendä ğailä planlaştıru häm bala tuuını kontrol itü programmalarına şulay uq din äxelläre dä qatnaşa. Alar da xalıq arasında xatın-qızlar sälämätlege turında añlatu eşläre alıp bara.