Bıyılğı festivaldä Tatarstan älegä qunaq bularaq qına qatnaştı. Qazan yäş tamaşaçılar teatrı baş rejissorı Renat Äyupov Tatarstannıñ kiläse yıldağı festivalgä spektaklen dä täqdim itä alaçağına ışana:
“Bu festival Ordu şähärendä inde dürtençe yıl bara ikän. Bu şähärdä elek narkomaniya probleması bulğan. Menä şularnı beterü öçen şähär xakimiyäte çara uylap tapqan. Bu çara bularaq, älbättä, sänğät arqılı balalarğa taesir yasaw nigezendä menä şuşındıy festival oyıştırğannar.
İke ay elek älege festivalgä üzebezneñ iñ matur spektakllärebezneñ yazmasın cibärdek. Balalar öçen bik küp spektakllär säxnägä quyabız. Maqsatıbız - klassik yäki proza äsärläre ürnägendä balalarğa tärbiyä birü. Bu Musa Cälil äsärläre, Ğabdulla Tuqaynıñ “Şüräle”, “Su anası”, “Peçän bazarı” spektakläre, Ğayaz İsxaqinıñ “Ostazbikä”, “Sönnätçe babay”, “Käläpüşçe qız” spektakläre. Älege spektaklär aşa bez balalarğa nindi tarafta bulırğa tiyeşlege fikeren täqdim itäbez. Kiläse yılda, älbättä, bezneñ bik zur telägebez yänädän menä şuşı Ordu şähärendä spektaklebezne kürsätü.”
Xalıqara teatr festivale belän tanışu öçen Ordu qalasına qunaq bularaq çaqırılğan Qazan yäş tamaşaçılar teatrı baş rejissorı Renat Äyupov belän bergä teatrnıñ äydäp baruçı artistı Marsel Maxmutovnıñ ta Törkiyäneñ Qaradiñgez buyında törek teatr sänğäte häm şulay uq festivaldä qatnaşqan başqa il sänğätçeläre belän tanışu mömkinlege buldı. Marsel äfände añlata:
“Demokratik festival. Ni disäk tä barısı da balalar öçen. Barısı da sänğäti yaqtan uylanılğan, barısı da qamil, minemçä. Törle akterlarnıñ uyınnarın qarıysıñ, alarnı küzätäseñ häm üzeñneñ icatıñnı bäyäliseñ. Bik küp aralaşabız İtaliya artistları belän, Räsäydän qalmıqlar belän. Söyläşergä süzlär bik küp, çönki tema ber: ul icat, teatr, sänğät.”
Ordu qalasında teatr wäkilläre, üzara tanışıp, üz ostalıqların häm täcribälären kürsätkän bulsa, Törkiyä başqalasında isä fän eşlekleläre ğilmi mäğlümatläre, belemnäre belän urtaqlaştı. Ankarada ütkärelgän II Törkiyät tikşerenüläre simpoziumı törki dönyanıñ mäşhür urtaq ğalime Qaşğarlı Mahmud häm anıñ däwerenä bağışlandı. Tatarstannan öç keşe qatnaştı: tanılğan ğalim Mirfatix Zäkiyev belän bergä yäş ğalimälär Güzäliyä Xaciyeva häm Zöbäydä Biktahirova. Zöbäydä tutaş xalıqara konferentsiyälärgä inde iyäläşä başlağan bulsa (Aqşähär qalasında uzdırılğan Xuca Näsretdin cıyılışında da qatnaşqan ide), Güzäliye tutaş Törkiyädä ütkärelgän fänni cıyında äle berençe tapqır qına qatnaşa. Güzäliyä Xacieva tä’sirläre belän urtaqlaşa:
“Törek dönyası ğalimnäre belän bez, älbättä, kitaplar aşa, alarnıñ xezmätläre aşa tanışıp beleşä idek. Bügen inde turıdan-turı üzläre belän tanışu mömkinlege buldı. Bu bezneñ öçen zur forsat inde. Menä şuşı fiker alışu, bigräk tä fän dönyasındağı fiker alışuı forsatına iyä buldıq şuşı simpoziumda qatnaşıp.
Simpozium bik oşadı. Törki tellärdä ir-at isemnäre häm alarda tipologik berlek. Tabiğät kul’tı belän bäyle isemnärneñ niçek itep Mahmut Qaşğarlı süzlegendä çağılışın tikşerdem. Tabiğät kul’tı belän bäyle isemnär bik küp häm alar bezneñ törki xalıqlarnıñ urtaq xäzinäse bulıp tora. Bügenge köndä dä qullanılış tabalar häm alar inde bügenge köndä turıdan-turı kul’t belän bäyle tügel, mäsälän, ay, qoyaş kul’tı belän bäyle tügel, ä barı tik motiv bulıp qına kilalär. Mäsälän, ay kebek matur yäisä qoyaş kebek matur kebek motiv räweşendä kilälär.”
Xalıqara fänni cıyınnarda qatnaşu täcribäsenä iyä bulğan tanılğan ğalim Mirfatix Zäkiyev isä, yäş ğalimnärneñ dä xalıqara fän dairälärendä tanıla başlawnıñ bik uñay häm möhim waqiğa buluına basım yasap, üzeneñ fikerlären häm kiñäşlären dä citkerä:
“Min inde Törkiyädä 1972 yıldan birle kilep dokladlar söyläp yörim. Ğalimnärneñ kübese tanıy, belälär. Min dä alarnı beläm. Urtaq fikerdäge ğalimnär bar häm urtaq fikerdä bulmağannarı bar. Yäşlär äle traditsion yünäleştä iske kitaplarnı uqıp, türklärne dönyağa Ural tawlarınnan ğına, Altay tawlarınnan ğına soñınnan ğına taralğan dip ışanıp yörilär. Kiläçäktä, bälki, äle türklärne bez dä kiñ Awrupa xalıqları kebek borınğı xalıqlar, dip äytä alırbız. Törkilärneñ bik borınğı çorları turında doklad söylädem. Törkilärne traditsion tarix fänendä bezneñ eradan soñ VI, VII, VIII yözlärdä formalaşıp soñınnan ğına cir şarına, Yevraziyägä taralğan, dip yazıp kilälär. Türk süze şulay taralğan, läkin türk süzenä qadär türklärneñ başqa isemnäre bulğan. Menä şul isemnärdän çığıp min türklärneñ xäzer qayda yäşäsälär, dürt meñ yıllar elek şuşında yäşägännär dip, isbatlarğa tırıştım.”
Törkiyädä ütkärelüçe xalıqara cıyınnar monnan arı ölkän buın wäkilläre belän yäş varislarnıñ oçraşıp, fiker alışularına da mömkinlek birä.
“Bu festival Ordu şähärendä inde dürtençe yıl bara ikän. Bu şähärdä elek narkomaniya probleması bulğan. Menä şularnı beterü öçen şähär xakimiyäte çara uylap tapqan. Bu çara bularaq, älbättä, sänğät arqılı balalarğa taesir yasaw nigezendä menä şuşındıy festival oyıştırğannar.
İke ay elek älege festivalgä üzebezneñ iñ matur spektakllärebezneñ yazmasın cibärdek. Balalar öçen bik küp spektakllär säxnägä quyabız. Maqsatıbız - klassik yäki proza äsärläre ürnägendä balalarğa tärbiyä birü. Bu Musa Cälil äsärläre, Ğabdulla Tuqaynıñ “Şüräle”, “Su anası”, “Peçän bazarı” spektakläre, Ğayaz İsxaqinıñ “Ostazbikä”, “Sönnätçe babay”, “Käläpüşçe qız” spektakläre. Älege spektaklär aşa bez balalarğa nindi tarafta bulırğa tiyeşlege fikeren täqdim itäbez. Kiläse yılda, älbättä, bezneñ bik zur telägebez yänädän menä şuşı Ordu şähärendä spektaklebezne kürsätü.”
Xalıqara teatr festivale belän tanışu öçen Ordu qalasına qunaq bularaq çaqırılğan Qazan yäş tamaşaçılar teatrı baş rejissorı Renat Äyupov belän bergä teatrnıñ äydäp baruçı artistı Marsel Maxmutovnıñ ta Törkiyäneñ Qaradiñgez buyında törek teatr sänğäte häm şulay uq festivaldä qatnaşqan başqa il sänğätçeläre belän tanışu mömkinlege buldı. Marsel äfände añlata:
“Demokratik festival. Ni disäk tä barısı da balalar öçen. Barısı da sänğäti yaqtan uylanılğan, barısı da qamil, minemçä. Törle akterlarnıñ uyınnarın qarıysıñ, alarnı küzätäseñ häm üzeñneñ icatıñnı bäyäliseñ. Bik küp aralaşabız İtaliya artistları belän, Räsäydän qalmıqlar belän. Söyläşergä süzlär bik küp, çönki tema ber: ul icat, teatr, sänğät.”
Ordu qalasında teatr wäkilläre, üzara tanışıp, üz ostalıqların häm täcribälären kürsätkän bulsa, Törkiyä başqalasında isä fän eşlekleläre ğilmi mäğlümatläre, belemnäre belän urtaqlaştı. Ankarada ütkärelgän II Törkiyät tikşerenüläre simpoziumı törki dönyanıñ mäşhür urtaq ğalime Qaşğarlı Mahmud häm anıñ däwerenä bağışlandı. Tatarstannan öç keşe qatnaştı: tanılğan ğalim Mirfatix Zäkiyev belän bergä yäş ğalimälär Güzäliyä Xaciyeva häm Zöbäydä Biktahirova. Zöbäydä tutaş xalıqara konferentsiyälärgä inde iyäläşä başlağan bulsa (Aqşähär qalasında uzdırılğan Xuca Näsretdin cıyılışında da qatnaşqan ide), Güzäliye tutaş Törkiyädä ütkärelgän fänni cıyında äle berençe tapqır qına qatnaşa. Güzäliyä Xacieva tä’sirläre belän urtaqlaşa:
“Törek dönyası ğalimnäre belän bez, älbättä, kitaplar aşa, alarnıñ xezmätläre aşa tanışıp beleşä idek. Bügen inde turıdan-turı üzläre belän tanışu mömkinlege buldı. Bu bezneñ öçen zur forsat inde. Menä şuşı fiker alışu, bigräk tä fän dönyasındağı fiker alışuı forsatına iyä buldıq şuşı simpoziumda qatnaşıp.
Simpozium bik oşadı. Törki tellärdä ir-at isemnäre häm alarda tipologik berlek. Tabiğät kul’tı belän bäyle isemnärneñ niçek itep Mahmut Qaşğarlı süzlegendä çağılışın tikşerdem. Tabiğät kul’tı belän bäyle isemnär bik küp häm alar bezneñ törki xalıqlarnıñ urtaq xäzinäse bulıp tora. Bügenge köndä dä qullanılış tabalar häm alar inde bügenge köndä turıdan-turı kul’t belän bäyle tügel, mäsälän, ay, qoyaş kul’tı belän bäyle tügel, ä barı tik motiv bulıp qına kilalär. Mäsälän, ay kebek matur yäisä qoyaş kebek matur kebek motiv räweşendä kilälär.”
Xalıqara fänni cıyınnarda qatnaşu täcribäsenä iyä bulğan tanılğan ğalim Mirfatix Zäkiyev isä, yäş ğalimnärneñ dä xalıqara fän dairälärendä tanıla başlawnıñ bik uñay häm möhim waqiğa buluına basım yasap, üzeneñ fikerlären häm kiñäşlären dä citkerä:
“Min inde Törkiyädä 1972 yıldan birle kilep dokladlar söyläp yörim. Ğalimnärneñ kübese tanıy, belälär. Min dä alarnı beläm. Urtaq fikerdäge ğalimnär bar häm urtaq fikerdä bulmağannarı bar. Yäşlär äle traditsion yünäleştä iske kitaplarnı uqıp, türklärne dönyağa Ural tawlarınnan ğına, Altay tawlarınnan ğına soñınnan ğına taralğan dip ışanıp yörilär. Kiläçäktä, bälki, äle türklärne bez dä kiñ Awrupa xalıqları kebek borınğı xalıqlar, dip äytä alırbız. Törkilärneñ bik borınğı çorları turında doklad söylädem. Törkilärne traditsion tarix fänendä bezneñ eradan soñ VI, VII, VIII yözlärdä formalaşıp soñınnan ğına cir şarına, Yevraziyägä taralğan, dip yazıp kilälär. Türk süze şulay taralğan, läkin türk süzenä qadär türklärneñ başqa isemnäre bulğan. Menä şul isemnärdän çığıp min türklärneñ xäzer qayda yäşäsälär, dürt meñ yıllar elek şuşında yäşägännär dip, isbatlarğa tırıştım.”
Törkiyädä ütkärelüçe xalıqara cıyınnar monnan arı ölkän buın wäkilläre belän yäş varislarnıñ oçraşıp, fiker alışularına da mömkinlek birä.