Accessibility links

Кайнар хәбәр

İrannıñ atom programması: Tähran yänä dönya cämäğätçelege tüzemlegen sınıy


İran düşämbedä üzeneñ atom yağulığı ölkäsendäge tikşerenü eşlären yañartaçağın xäbär itte. Moña qädär ul alarnı üze ük tuqtatıp torğan ide. Yewropa Berlege, şul tikşerenülärne yañartu Tähran belän alıp barılğan atom söyläşülärenä tiskäre tä''sir yasayaçaq dip kisätsä dä, İranğa inde atom qorılmaları işeklärendäge möherlärne alu öçen Xalıqara atom energiäse idaräsennän wäkillär kilde.

Üzendäge atom tikşerenülären yañartaçağın İran aldan uq beldergän ide inde, düşämbedä ul bu eşkä kereşüen iğlan itte. Xökümät wäkile Göläm Xäsäyen İlham:

"Bu tikşerenülär qanunnı bozmıy, alarnı tuqtatıp toru bezneñ ixtiari eşebez ide. Atom yağulığı ölkäsendäge şul tikşerenülärne yañartaçağıbız xaqında bez aldan uq Xalıqara atom energiäse idaräsenä äytep quydıq, häm alar şul idarä wäkilläre küzätüe astında bügen yañartıla da", di İran xökümäte wäkile.

Venada urnaşqan Xalıqara atom energiäse idaräsenä İran üz niäte xaqında, tikşerenülärneñ nindi buluına açıqlıp kertmi genä uzğan atnada xäbär itkän ide. İdarä añardan añlatmalar sorasa da, İran wäkilläre şuşı mäs''älägä bağışlanğan maxsus utırışta kürenmäde. Stockholmdağı Xalıqara solıx institutında eşläwçe Shannon Kile fikerençä, üzendäge atom yağulığı tikşerenülären yañartıp Tähran dönyanıñ moña nindi möğämälä kürsätüen sınap qararğa teli:

"Monıñ qızığı şunda, İran berqayçan da yañartaçaq şul tikşerenülärneñ nidän ğibarät buluın añlatmadı, şuña kürä min İran çınnan da şundıy qararğa kilde mikän dip uylıym. Ul küpmeder däräcädä xalıqara cämäğätçelek moña nindi möğämälä kürsätä aluın tikşerä ala häm şulay tınıç qına üzendä tulı uran bayıtu programmasına ireşügä taba atlıy", di atom qoralların cäyeldermäw belgeçe Shannon Kile.

İran üz atom programmasın fäqät tınıç maqsatlarda ğına eşläwen belderä. Ämma Könbatışta, bigräk tä Quşma Ştatlarda, moña zur şik belän qarıylar. Washington İrannı mıştım ğına atom bombasın eşläp yatuda ğäyepli häm Tährannıñ atom programması mäs''äläsen inde Berläşkän Millätlärneñ İminlek Şurası qaramağına çığarırğa, İranğa qarşı xalıqara çikläwlär kertergä kiräk, dip sanıy.

İrannıñ atom yağulığı ölkäsendäge tikşerenülärne yañartuğa "citdi borçıluın" Yewropa Berlege dä äytkän ide. Anıñ belderüendä, Britaniä, Fransiä häm Germaniä İran belän söyläşülärne yañartu yulların ezlägän ber mäldä, Tährannıñ mondıy adımğa baruı "ğäcäpländerä häm wäzğiatkä turı kilmi" dielä.

Xalıqara atom energiäse idaräse başlığı Möxämmäd el Baradey düşämbedä bäyän itelgän teleäñgämädä, İrannıñ atom programması ölkäsendä tieşle xezmättäşlek itmäwe dönya cämäğätçelegeneñ tüzemlegen inde beterä dip belderde. Ämma İran mäs''äläse İminlek Şurasına çığarılğan oçraqta da, aña anda şunda uq çikläwlär yanıy digän süz tügel. Bu berençe çiratta Şuradağı ike daimi äğza - Rusiä häm Qıtaynıñ nindi qaraş aluına bäyle. Moña qädär şuşı ike il Tährannıñ atom programmasın İminlek Şurası qaramağına çığaruğa bötenläy qarşı çığıp kilde.

Rusiä ğomumän, İrannıñ atom energiäse ölkäsendäge töp partnerı bulıp tora häm anıñ belän uran bayıtu turında ayırım söyläşülär alıp bara. Mäskäw täqdimendä, Tähran öçen uran bayıtunıñ Rusiä cirendä alıp barıluı qaralğan, Mäskäw şulay itep Könbatış qurquların bastırırığa tırışa. Uzğan şimbä häm yäkşämbedä İran häm Rusiä wäkilläre arasında bu xaqta söyläşülär uzdı, yaqlar anda "küpmeder añlaşuğa" ireşü xaqında belderde. Yaña oçraşu Mäskäwdä, fivralneñ 16-ında ütäçäk.

Kärim Kamal
XS
SM
MD
LG