Näq 45 yıl elek dönya Yuri Gagarinneñ ğälämgä yul alu waqıtında äytelgän şuşı süzlären işetkän ide:
1961-neñ 12-nçe aprilennän soñ şaqtıy waqıt ütep, keşene ğälämgä kütärgän il üze tämam yuqqa çıqsa da, anıñ urının alğan Rusiäneñ ğäläm programması bügen dä qüwätle bulıp qala birä. Amerika Quşma Ştatları belän bergä totqan Xalıqara ğäläm stansiäsenä astronavtlar xäzer Rusiä korabları belän genä kilä. Şundıy startlarnıñ soñğısı aprilneñ 1-endä buldı, Soyuz korabı ğälämgä Rusiädän Pavel Vinogradovnı, Quşma Ştatlardan Jeffrey Williamsnı häm Braziliäneñ berençe astronavtı Marcos Pontesnı kütärde. Ä amerikan shuttle korabı qayda ide soñ? Ni qızğanıç, ğälämnän kire qayta alırlıq häm şul säbäple berniçä märtäbä qullanıp bula torğan bu korablar xäzerge waqıtta barısı da cirdä.
Shuttlelar programması 1981-nçe yılda bik zur ömetlär bağlap başlanğan ide. Quşma Ştatlarnıñ ğäläm idaräse NASA ul çaqta, andıy korab ğälämgä yılına 60 märtäbä kütärelä ala, digän ömet belderde. Ämma iñ uñışlı 1985-nçe yılda da NASA ğälämgä barı tik 9 shuttle ğına cibärä aldı. Xäzer inde bu programma tağın 4 yıldan soñ ğomumän yabılırğa tieş.
1986-nçı yıl zur faciğä alıp kilde - ğälämgä kütärelgän çaqta Challenger korabı şartladı. 2003-tä isä faciğägä inde cirgä töşep kilgän Columbia korabı duçar buldı. Kütärelgän çaqta tışlığına zian kilü säbäple ul qaytqanda kisäklärgä bülenep yandı.
Xalıqara ğäläm stansiäsenä astronavtlarnı häm yöklärne näq menä shuttle korabları kiterep torır, dip farazlanğan ide. Columbia hälakätennän soñ anda uzğan yılda ber märtäbä Discovery korabı ğına bulıp qayttı. Ämma anıñ belän dä Columbiadäge tösle xäl qabatlandı, ğälämgä kütärelgändä anıñ tışlığınnnan da ber qabırçıq qupqan ide. Korab cirgä isän-imin qaytsa da, amerikan yağı kiläse shuttlenıñ qayçan oçaçağı turında berni dä äytmi. Şulay itep Quşma Ştatlarnıñ ğäläm programması xäzer Xalıqara ğäläm stansiäsen qullanu ölkäsendä tulısınça Rusiä raketaları häm qaytu modullärenä bäyle.
Ğäläm texnikasın öyränüçe Edward Hudgins, Rusiä qullanğan qaytu kapsulası tulısınça imin bulmasa, ul bik ğadi häm şuña kürä dä shuttlelarğa qarağanda uñışlıraq, di:
"Rusiälelär anı bik ğadi itep eşli. Bälki bu alar äle 30 yıl elek eşlägän närsäder, läkin ul 30 yıl elek niçek bulğan, xäzer dä şulay häm alar anı imin eşli. Alar alğa kitmäsä dä, hiçyuğı keşelär ülmi", di ğäläm texnikası belgeçe Edward Hudgins.
Anıñ süzlärenä qarağanda, urıslarnıñ şulay ğadi häm arzan ğına eş itüe sürätendä, NASAğa sarıf itelgän zur aqçalar cilgä oçqan bulıp çığa.
Kärim Kamal
1961-neñ 12-nçe aprilennän soñ şaqtıy waqıt ütep, keşene ğälämgä kütärgän il üze tämam yuqqa çıqsa da, anıñ urının alğan Rusiäneñ ğäläm programması bügen dä qüwätle bulıp qala birä. Amerika Quşma Ştatları belän bergä totqan Xalıqara ğäläm stansiäsenä astronavtlar xäzer Rusiä korabları belän genä kilä. Şundıy startlarnıñ soñğısı aprilneñ 1-endä buldı, Soyuz korabı ğälämgä Rusiädän Pavel Vinogradovnı, Quşma Ştatlardan Jeffrey Williamsnı häm Braziliäneñ berençe astronavtı Marcos Pontesnı kütärde. Ä amerikan shuttle korabı qayda ide soñ? Ni qızğanıç, ğälämnän kire qayta alırlıq häm şul säbäple berniçä märtäbä qullanıp bula torğan bu korablar xäzerge waqıtta barısı da cirdä.
Shuttlelar programması 1981-nçe yılda bik zur ömetlär bağlap başlanğan ide. Quşma Ştatlarnıñ ğäläm idaräse NASA ul çaqta, andıy korab ğälämgä yılına 60 märtäbä kütärelä ala, digän ömet belderde. Ämma iñ uñışlı 1985-nçe yılda da NASA ğälämgä barı tik 9 shuttle ğına cibärä aldı. Xäzer inde bu programma tağın 4 yıldan soñ ğomumän yabılırğa tieş.
1986-nçı yıl zur faciğä alıp kilde - ğälämgä kütärelgän çaqta Challenger korabı şartladı. 2003-tä isä faciğägä inde cirgä töşep kilgän Columbia korabı duçar buldı. Kütärelgän çaqta tışlığına zian kilü säbäple ul qaytqanda kisäklärgä bülenep yandı.
Xalıqara ğäläm stansiäsenä astronavtlarnı häm yöklärne näq menä shuttle korabları kiterep torır, dip farazlanğan ide. Columbia hälakätennän soñ anda uzğan yılda ber märtäbä Discovery korabı ğına bulıp qayttı. Ämma anıñ belän dä Columbiadäge tösle xäl qabatlandı, ğälämgä kütärelgändä anıñ tışlığınnnan da ber qabırçıq qupqan ide. Korab cirgä isän-imin qaytsa da, amerikan yağı kiläse shuttlenıñ qayçan oçaçağı turında berni dä äytmi. Şulay itep Quşma Ştatlarnıñ ğäläm programması xäzer Xalıqara ğäläm stansiäsen qullanu ölkäsendä tulısınça Rusiä raketaları häm qaytu modullärenä bäyle.
Ğäläm texnikasın öyränüçe Edward Hudgins, Rusiä qullanğan qaytu kapsulası tulısınça imin bulmasa, ul bik ğadi häm şuña kürä dä shuttlelarğa qarağanda uñışlıraq, di:
"Rusiälelär anı bik ğadi itep eşli. Bälki bu alar äle 30 yıl elek eşlägän närsäder, läkin ul 30 yıl elek niçek bulğan, xäzer dä şulay häm alar anı imin eşli. Alar alğa kitmäsä dä, hiçyuğı keşelär ülmi", di ğäläm texnikası belgeçe Edward Hudgins.
Anıñ süzlärenä qarağanda, urıslarnıñ şulay ğadi häm arzan ğına eş itüe sürätendä, NASAğa sarıf itelgän zur aqçalar cilgä oçqan bulıp çığa.
Kärim Kamal