25 yäşlek Xacimurat Yandievneñ yuğaluın tikşergän şuşı eş Yewropanıñ Keşe xoquqları mäxkämäsenä anıñ änise, Fatıyma Bazorkina tarafınnan kiterelgän ide. Üz ulın ul soñğı märtäbä 1999-nıñ közendä, Rusiä ikençe çeçen suğışın başlap Groznıynı yawlarğa tırışqan çorda kürä. 2000-nçe yılda isä Bazorkova iğtibarın CNN telekanalı töşergän häm anıñ ulı bulğan ber telesüjet cälep itä. Anda federal'' köçlär generalı Aleksandr Baranov, "alıp kitegez monı häm atıp üteregez!" digän ämer birä, häm şunnan soñ urıs ğäskäriläreneñ Xacimuratnı çitkä alıp kitüe kürenä.
Bu waqiğä näq menä 1999-nçı yılnıñ közendä Alxan-Qala awılında bulğan dip farazlana. Älege sürätlärne kürügä Fatıyma Bazorkova üz ulın, hiç yuğı anıñ ezlären ezläwgä kereşä häm xaqiqätne açıqlaw öçen Rusiädäge yustitsiä belän 6 yıl köräş alıp bara.
Ämma ildä bar xoquqi mömkinleklärne qullanıp qarap ta ğädellekkä ireşä almağaç, ul bu eşne qaraw üteneçe belän Yewropanıñ Keşe xoquqları mäxkämäsenä möräcäğät itä.
Çeçnädä keşelärne urlaw, alarnıñ xat-xäbärsez yuğaluı elegräk şaqtıy kiñ cäyelgän bulsa da, Strasbourgtağı mäxkämä mondıy oçraqnı berençe märtäbä tikşerä. Şuña kürä dä anıñ bügenge qararın keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar bik yuğarı bäyäli.
27-nçe yüldä cide qazıydan torğan mäxkämä xäyäte bertawıştan, Xacimurat Yandievneñ yuğaluı oçrağında Yewropanıñ Keşe xoquqları konvensiäsendäge 2-nçe häm 5-nçe matdälär bozılğan, häm Rusiä xakimiate bu eşne tieşle däräcädä tikşerüne oyıştırmağan, digän qarar çığardı. Yuğalğan Yandievneñ yäşäwgä, iminlek wä ireklekkä xoquqı bozılğan dielä, mäxkämä qararında.
Ul şulay uq, ulınıñ qaya kitüe xaqında bernindi dä mäğlümat birelmäw säbäple Fatıyma Bazorkina xoquqları bozıluın da açıqlağan, häm aña kilgän ruxi wä matdi ziannı qaplaw öçen Rusiä xakimiate 47 meñ euro tülärgä tieş, digän qarar çığarğan.
Keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar birgän sannarğa qarağanda, ikençe çeçen suğışı başlanğannan birle Çeçnädä 5 meñläp keşe xäbärsez yuğalğan, alarnıñ kübese inde xäzer isän tügelder digän farazlar äytelä. Şundıy yuğalu oçraqların, ayırım alğanda, Human Rights Watch oyışması terkäp bara. Anda misal öçen, Taisä İmakayeva oçrağı da bar, anıñ ire federallarnıñ tikşerü nığıtmasında 2000-nçe yıl martında totqarlanğan bulğan:
"Bez cäyäwläp tikşerü cirenä kilep cittek, bezneñ belän 11 ir bar ide. Alarnıñ barısın da bezdän ayırıp, şundağı ber taw artına alıp kittelär, ä bezne - xatınnar häm balalarnı - Ural maşinasına töyädelär. Min ul çaqta yökle idem, 6-nçı ayda. Yanıbızğa ber federal kilgäç, min añardan özgälänep, iremne cibärüne ütendem, çönki ul awıru ide. Ä urıs xärbie isä, alay bulğaç sälämät ber suğışçı tudırırsıñ, ğäriplär närsägä kiräk, dip mısqıllap cawap qaytardı", dip sürätli üz ireneñ äle 2000-nçe yılda uq yuğaluın Taisä İmakayeva.
Şunnan birle ul ireneñ ezlären taba almıy. Yewropanıñ Strasbourgtağı Keşe xoquqları mäxkämäsendä xäzer şulay yuğalğan 200-läp keşeneñ eşe yata.
Kärim Kamal
Bu waqiğä näq menä 1999-nçı yılnıñ közendä Alxan-Qala awılında bulğan dip farazlana. Älege sürätlärne kürügä Fatıyma Bazorkova üz ulın, hiç yuğı anıñ ezlären ezläwgä kereşä häm xaqiqätne açıqlaw öçen Rusiädäge yustitsiä belän 6 yıl köräş alıp bara.
Ämma ildä bar xoquqi mömkinleklärne qullanıp qarap ta ğädellekkä ireşä almağaç, ul bu eşne qaraw üteneçe belän Yewropanıñ Keşe xoquqları mäxkämäsenä möräcäğät itä.
Çeçnädä keşelärne urlaw, alarnıñ xat-xäbärsez yuğaluı elegräk şaqtıy kiñ cäyelgän bulsa da, Strasbourgtağı mäxkämä mondıy oçraqnı berençe märtäbä tikşerä. Şuña kürä dä anıñ bügenge qararın keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar bik yuğarı bäyäli.
27-nçe yüldä cide qazıydan torğan mäxkämä xäyäte bertawıştan, Xacimurat Yandievneñ yuğaluı oçrağında Yewropanıñ Keşe xoquqları konvensiäsendäge 2-nçe häm 5-nçe matdälär bozılğan, häm Rusiä xakimiate bu eşne tieşle däräcädä tikşerüne oyıştırmağan, digän qarar çığardı. Yuğalğan Yandievneñ yäşäwgä, iminlek wä ireklekkä xoquqı bozılğan dielä, mäxkämä qararında.
Ul şulay uq, ulınıñ qaya kitüe xaqında bernindi dä mäğlümat birelmäw säbäple Fatıyma Bazorkina xoquqları bozıluın da açıqlağan, häm aña kilgän ruxi wä matdi ziannı qaplaw öçen Rusiä xakimiate 47 meñ euro tülärgä tieş, digän qarar çığarğan.
Keşe xoquqların yaqlawçı oyışmalar birgän sannarğa qarağanda, ikençe çeçen suğışı başlanğannan birle Çeçnädä 5 meñläp keşe xäbärsez yuğalğan, alarnıñ kübese inde xäzer isän tügelder digän farazlar äytelä. Şundıy yuğalu oçraqların, ayırım alğanda, Human Rights Watch oyışması terkäp bara. Anda misal öçen, Taisä İmakayeva oçrağı da bar, anıñ ire federallarnıñ tikşerü nığıtmasında 2000-nçe yıl martında totqarlanğan bulğan:
"Bez cäyäwläp tikşerü cirenä kilep cittek, bezneñ belän 11 ir bar ide. Alarnıñ barısın da bezdän ayırıp, şundağı ber taw artına alıp kittelär, ä bezne - xatınnar häm balalarnı - Ural maşinasına töyädelär. Min ul çaqta yökle idem, 6-nçı ayda. Yanıbızğa ber federal kilgäç, min añardan özgälänep, iremne cibärüne ütendem, çönki ul awıru ide. Ä urıs xärbie isä, alay bulğaç sälämät ber suğışçı tudırırsıñ, ğäriplär närsägä kiräk, dip mısqıllap cawap qaytardı", dip sürätli üz ireneñ äle 2000-nçe yılda uq yuğaluın Taisä İmakayeva.
Şunnan birle ul ireneñ ezlären taba almıy. Yewropanıñ Strasbourgtağı Keşe xoquqları mäxkämäsendä xäzer şulay yuğalğan 200-läp keşeneñ eşe yata.
Kärim Kamal