"Azatlıq" radiosınıñ qırğız xezmäte başlığı, 1916-nçı yılğı kütäreleş turında kitap yazğan professor Tınıçtıqbäk Çoroyev, qırğızlarnıñ 90 yıl elek patşa Rusiäsenä qarşı baş kütärüe säbäplären bolay añlata:
"1916-da baş kütärü aldınnan xalıq inde bolay da, Rusiä häm Ukrainadan küçep kilgän yaña kilmeşäklär tarafınnan uñışlı cirlärdän qısrıqlap çığarılğan ide. Ä töp säbäp bulıp Üzäk Aziädäge cirlärdän irlärne berençe dönya suğışında Rusiä bayrağı astında suğışır öçen ğäskärgä alu buldı. Şuña qarşılıq yözennän Üzäk Aziä buylap kütäreleş başlana häm ul yawızlarça bastırıla", di qırğızlarnıñ 90 yıl elek patşa Rusiäsenä qarşı köräş başlawın professor Çoroyev.
Törkestannıñ könçığışında Rusiä ğäskärlärennän qaçırğa omtılğan meñlägän qırğız wä qazağ Tän-Şan tawları aşa uyğırlar yäşägän, ä xäzer Qıtaynıñ Sincän avtonom ölkäse sanalğan cirlärgä küçä başlıy. Şul taw-qıyalar aşa ütkändä meñlärçä qaçaq şunda ülep qala.
Berniçä kön elek yülneñ 30-ında qırğız aktivistları törkeme şul tawlarğa menep, moña qädär açıq hawada yatqan cäsädlarnı cirläw yolasın oyıştırdı. Burkan Zölqaynarov älege yolada qatnaşuçılarnıñ berse, ul Qırğızstannıñ Asaba partiäse äşzası:
"4 meñ metr bieklektä yatqan Bedel ütkelennän Qıtay çigenä qädär ber yılğa ağa, anıñ yarları keşe söyäkläre belän tulı ide. Monı kürü mine bik teträtte", dip sürätli üz kürgännären Burkan Zölqaynarov.
Tän-Şan tawlarında 90 yıl elek bulğan şuşı faciğä sovet çorında tarix däresleklärendä bötenläy yaqtırtılmadı. Baş kütärüne tikşerü tırışlıqlarına sovet Qırğızstanınıñ kommunistik xakimiate kirtälär qorıp kilde. Qayber tarixçılar 1916-nçı yılda bulğan xällärdä 100 meñläp qırğız hälak buldı, dip kilä.
Şul waqiğälär turında söylägändä Qırğızstanda küplär "xalıqnı qıru, genotsid" digän töşençä qullana häm bu uñaydan Rusiäneñ xäzerge xökümätennän räsmän täwbä kiterüne taläp itä. Ämma berük waqıtta ildä, 90 yıl elek bulğan faciğäne xäzer Rusiägä qarşı käyeflärne köcäytü öçen qullanmasqa öndäwlär dä yış işetelä.
Kärim Kamal
"1916-da baş kütärü aldınnan xalıq inde bolay da, Rusiä häm Ukrainadan küçep kilgän yaña kilmeşäklär tarafınnan uñışlı cirlärdän qısrıqlap çığarılğan ide. Ä töp säbäp bulıp Üzäk Aziädäge cirlärdän irlärne berençe dönya suğışında Rusiä bayrağı astında suğışır öçen ğäskärgä alu buldı. Şuña qarşılıq yözennän Üzäk Aziä buylap kütäreleş başlana häm ul yawızlarça bastırıla", di qırğızlarnıñ 90 yıl elek patşa Rusiäsenä qarşı köräş başlawın professor Çoroyev.
Törkestannıñ könçığışında Rusiä ğäskärlärennän qaçırğa omtılğan meñlägän qırğız wä qazağ Tän-Şan tawları aşa uyğırlar yäşägän, ä xäzer Qıtaynıñ Sincän avtonom ölkäse sanalğan cirlärgä küçä başlıy. Şul taw-qıyalar aşa ütkändä meñlärçä qaçaq şunda ülep qala.
Berniçä kön elek yülneñ 30-ında qırğız aktivistları törkeme şul tawlarğa menep, moña qädär açıq hawada yatqan cäsädlarnı cirläw yolasın oyıştırdı. Burkan Zölqaynarov älege yolada qatnaşuçılarnıñ berse, ul Qırğızstannıñ Asaba partiäse äşzası:
"4 meñ metr bieklektä yatqan Bedel ütkelennän Qıtay çigenä qädär ber yılğa ağa, anıñ yarları keşe söyäkläre belän tulı ide. Monı kürü mine bik teträtte", dip sürätli üz kürgännären Burkan Zölqaynarov.
Tän-Şan tawlarında 90 yıl elek bulğan şuşı faciğä sovet çorında tarix däresleklärendä bötenläy yaqtırtılmadı. Baş kütärüne tikşerü tırışlıqlarına sovet Qırğızstanınıñ kommunistik xakimiate kirtälär qorıp kilde. Qayber tarixçılar 1916-nçı yılda bulğan xällärdä 100 meñläp qırğız hälak buldı, dip kilä.
Şul waqiğälär turında söylägändä Qırğızstanda küplär "xalıqnı qıru, genotsid" digän töşençä qullana häm bu uñaydan Rusiäneñ xäzerge xökümätennän räsmän täwbä kiterüne taläp itä. Ämma berük waqıtta ildä, 90 yıl elek bulğan faciğäne xäzer Rusiägä qarşı käyeflärne köcäytü öçen qullanmasqa öndäwlär dä yış işetelä.
Kärim Kamal