Gaz satuçı illär öçen üz OPEC kebek oyışmasın buldıru täqdime Rusiä prezidentı Vladimir Putin tarafınnan äle 2002-nçe yılda uq äytelgän ide. Anı şunda uq Qazağstan prezidentı Nursoltan Nazarbayev ta yaqlap çıqtı, ämma şunnan soñ moña iğtibar beraz kimi töşte.
Läkin Putinneñ täqdime onıtılmağan bulıp çıqtı - may ayında "Gazprom" idaräse äğzası Aleksandr Medvedev, Yewropa belän söyläşülärdä Rusiä taläpläre wä teläkläre qabul itelmäsä, Mäskäw başqa gaz tä''minatçıları belän berläşä ala häm bu xätta OPECtan da köçleräk ber oyışma bulaçaq , dip kisätte.
Gaz bäyäläre bügenge köndä bar dönya buylap bertuqtamıy kütärelep torğanda, andıy gaz kartelen qoru ixtimalı arta ğına. Rusiä häm Qazağstannan tış moña gaz baylığı yağınnan dönyada sigezençe urında torğan Cäzair, yäğni Aljir da quşıla ala. Moñardan tış bu ideä belän ikençe häm öçençe urındağı İran häm Qatar da qızıqsına. Ägär dä bu çınnan da çınğa aşsa, Yewropanıñ gaznı arzanğa alu mömkinlekläre şaqtıy çiklänäçäk. Bigräk tä kartel'' başında Mäskäw torsa.
Yewropa älegä tabiği gaznı öç ildän - Norvegiä, Rusiä häm Cäzairdän ala. Gaz satuçı häm gaz aluçı illär arasında nindi dä bulsa kierenkelek çığa qalsa, Könbatışnıñ energetik iminlege öçen bu zur qurqınıç tudıraçaq digän süz.
Mäskäw telägän kartel'' kebek ber keçkenä oyışma inde eşläp kilä. Ul Gaz satuçı illär Forumı dip atala häm berençe märtäbä 2001-neñ mayında Tähranda oçraşqan ide. Aña 15 gaz citeşterüçe il kerä, alar dönyadağı gaz baylıqlarınıñ 73 protsentına iä. Ämma moña qädär bu Forum kübräk aralaşu urını ğına bulıp kilde. Anıñ üz idaräse dä, xezmätkärläre dä yuq, anıñ gaz bäyälären bilgeläw tırışlıqları da kürenmäde.
Ämma şul uq Rusiä, beryaqtan, çitkä satu bäyälären başqa gaz citeşterüçe illär belän kileşep bilgeläwne teläsä, ikençe yaqtan, ul maxsus kartel'' qorudan beraz şürli dä. Çönki, anıñ üzendä eçke bazarda gaz satu torğan sayın arta bara, ä anda bötenläy başqa, tübänräk bäyälär xökem sörä. Xalıqara kartel'' tözelep, Rusiä anda äğza bulsa, añardan eçke bäyälärne dä kütärüne, alarnı başqa äğza illär belän kileşep bilgeläwne taläp itä alalar. Xakimiatneñ totrıqlılığı Rusiädä näq menä arzan bäyälärgä nigezlänä, şuña kürä Mäskäwneñ eçke bäyälärne kütärü belän kileşüe bik tä ikele. Kartel'' şulay uq Rusiädäge gaz säwdäseneñ, bar gaz industriäseneñ açığraq buluın teli ala, bu da Mäskäw öçen qabul itelerlek närsä tügel.
Ägär dä yıraq kiläçäktä Rusiä üzendäge eçke bäyälärne çitkä satqanına yaqınaytsa, anıñ Xalıqara gaz kartelenä kerü ixtimalı artaçaq.
Kärim Kamal
Läkin Putinneñ täqdime onıtılmağan bulıp çıqtı - may ayında "Gazprom" idaräse äğzası Aleksandr Medvedev, Yewropa belän söyläşülärdä Rusiä taläpläre wä teläkläre qabul itelmäsä, Mäskäw başqa gaz tä''minatçıları belän berläşä ala häm bu xätta OPECtan da köçleräk ber oyışma bulaçaq , dip kisätte.
Gaz bäyäläre bügenge köndä bar dönya buylap bertuqtamıy kütärelep torğanda, andıy gaz kartelen qoru ixtimalı arta ğına. Rusiä häm Qazağstannan tış moña gaz baylığı yağınnan dönyada sigezençe urında torğan Cäzair, yäğni Aljir da quşıla ala. Moñardan tış bu ideä belän ikençe häm öçençe urındağı İran häm Qatar da qızıqsına. Ägär dä bu çınnan da çınğa aşsa, Yewropanıñ gaznı arzanğa alu mömkinlekläre şaqtıy çiklänäçäk. Bigräk tä kartel'' başında Mäskäw torsa.
Yewropa älegä tabiği gaznı öç ildän - Norvegiä, Rusiä häm Cäzairdän ala. Gaz satuçı häm gaz aluçı illär arasında nindi dä bulsa kierenkelek çığa qalsa, Könbatışnıñ energetik iminlege öçen bu zur qurqınıç tudıraçaq digän süz.
Mäskäw telägän kartel'' kebek ber keçkenä oyışma inde eşläp kilä. Ul Gaz satuçı illär Forumı dip atala häm berençe märtäbä 2001-neñ mayında Tähranda oçraşqan ide. Aña 15 gaz citeşterüçe il kerä, alar dönyadağı gaz baylıqlarınıñ 73 protsentına iä. Ämma moña qädär bu Forum kübräk aralaşu urını ğına bulıp kilde. Anıñ üz idaräse dä, xezmätkärläre dä yuq, anıñ gaz bäyälären bilgeläw tırışlıqları da kürenmäde.
Ämma şul uq Rusiä, beryaqtan, çitkä satu bäyälären başqa gaz citeşterüçe illär belän kileşep bilgeläwne teläsä, ikençe yaqtan, ul maxsus kartel'' qorudan beraz şürli dä. Çönki, anıñ üzendä eçke bazarda gaz satu torğan sayın arta bara, ä anda bötenläy başqa, tübänräk bäyälär xökem sörä. Xalıqara kartel'' tözelep, Rusiä anda äğza bulsa, añardan eçke bäyälärne dä kütärüne, alarnı başqa äğza illär belän kileşep bilgeläwne taläp itä alalar. Xakimiatneñ totrıqlılığı Rusiädä näq menä arzan bäyälärgä nigezlänä, şuña kürä Mäskäwneñ eçke bäyälärne kütärü belän kileşüe bik tä ikele. Kartel'' şulay uq Rusiädäge gaz säwdäseneñ, bar gaz industriäseneñ açığraq buluın teli ala, bu da Mäskäw öçen qabul itelerlek närsä tügel.
Ägär dä yıraq kiläçäktä Rusiä üzendäge eçke bäyälärne çitkä satqanına yaqınaytsa, anıñ Xalıqara gaz kartelenä kerü ixtimalı artaçaq.
Kärim Kamal