"Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışması isemlegenä barlığı 168 il kertelgän. Şular arasında matbuğat ireklege belän iñ yaman wäzğiät Tönyaq Koreädä ikän, annarı Törkmänstanda, Afrikada urnaşqan keçkenä genä Eritreädä, Kubada, Burmada häm Qıtayda.
Oyışmanıñ Washington idaräsendä eşläwçe Lucie Morillon süzlärençä, telgä alınğan şuşı illärneñ watandaşlarında nindi dä bulsa irekle mäğlümät çarasına çığu mömkinlege bötenläy yuq diärlek, ä inde moña omtılğan, xökümättän bäysez xäbär alırğa telägän härkemne törle ezärlekläwlär kötä.
Şuşı xälne sürätläw öçen Morillon Törkmänstan misalın, anda küptän tügel genä "Azatlıq" radiosınıñ xäbärçese Ogülsapar Moradovanı üterüne kiterä:
"Bu oçraq ilneñ citäkçese, ğömerlek prezident Niazovnıñ üzen tänqitläwçelärgä qarşı küz aldına da kiterä almaslıq köç qullanuın kürsätä. Tönyaq Koreädä bez xäbärçelär üterü oçraqların terkämädek, ämma monıñ säbäbe şunda ki, Tönyaq Koreä xökümäte matbuğatnı tulısınça kontrol itä, media anda Kim Coñ İlnıñ qatı qullarında. Ul ildä bäysez jurnalistlar bula almıy, çönki annan kilgän bar mäğlümät ul propaganda", di "Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışması wäkile Lucie Morillon.
Şuşı iñ yaman misallar sürätendä Rusiädäge wäzğiät alay uq naçar bulmasa da, andağı matbuğat ireklege soñğı yılda hiç kenä dä yaxşırmadı, dielä xisapta. Yänä Lucie Morillon söyli:
"Rusiä demokratiä citep betmäwdän integä häm äkren genä, ämma nıqlı itep irekle mäğlümät çaralarınnan arınu eşen alıp bara. Alarnı prezident Putingä yaqın torğan business dairäläre satıp ala. Moñardan tış xäzer anda xökümättän bäysez oyışmalar eşçänlegen çikläwçe qanun qabul itelde. İldä bernindi cäzasız jurnalistlar üterelep tora", dip sürätli Rusiädä matbuğat ireklegeneñ naçaraya baruın Morillon.
Misal itep 2004-neñ yülendä "Forbes" jurnalınıñ Rusiä basmasın citäklägän Paul Xlebnikovnı, äle küptän tügel genä "Novaya gazeta" xäbärçese Anna Politkovskayanı üterü oçraqları kiterelä.
"Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışmasınıñ bu xisabı ayırım illärdäge jurnalistlar ostalığın tikşermi, maqsat itep alarğa yanağan qurqınıçlarnı barlawnı, irekle mäğlümät cıyudağı kirtälärne, xakimiät ezärlekläwlären açıqlawnı quya. Bu yaqtan qarağanda, matbuğat ireklege belän xällär Quşma Ştatlarda da naçaraydı, dielä. Prezident Bush idaräse anda däwlät iminlegen nığıtu, terrorğa qarşı köräş kiräk digän bulıp, monı şik astına aluçı xäbärçelär eşenä qomaçawlıy, di "Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışması.
Ä inde mäğlümät tuplaw öçen eş şartları iñ caylı bulğan illär arasında Finländiä, İslandiä, İrlandiä atala.
Kärim Kamal
Oyışmanıñ Washington idaräsendä eşläwçe Lucie Morillon süzlärençä, telgä alınğan şuşı illärneñ watandaşlarında nindi dä bulsa irekle mäğlümät çarasına çığu mömkinlege bötenläy yuq diärlek, ä inde moña omtılğan, xökümättän bäysez xäbär alırğa telägän härkemne törle ezärlekläwlär kötä.
Şuşı xälne sürätläw öçen Morillon Törkmänstan misalın, anda küptän tügel genä "Azatlıq" radiosınıñ xäbärçese Ogülsapar Moradovanı üterüne kiterä:
"Bu oçraq ilneñ citäkçese, ğömerlek prezident Niazovnıñ üzen tänqitläwçelärgä qarşı küz aldına da kiterä almaslıq köç qullanuın kürsätä. Tönyaq Koreädä bez xäbärçelär üterü oçraqların terkämädek, ämma monıñ säbäbe şunda ki, Tönyaq Koreä xökümäte matbuğatnı tulısınça kontrol itä, media anda Kim Coñ İlnıñ qatı qullarında. Ul ildä bäysez jurnalistlar bula almıy, çönki annan kilgän bar mäğlümät ul propaganda", di "Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışması wäkile Lucie Morillon.
Şuşı iñ yaman misallar sürätendä Rusiädäge wäzğiät alay uq naçar bulmasa da, andağı matbuğat ireklege soñğı yılda hiç kenä dä yaxşırmadı, dielä xisapta. Yänä Lucie Morillon söyli:
"Rusiä demokratiä citep betmäwdän integä häm äkren genä, ämma nıqlı itep irekle mäğlümät çaralarınnan arınu eşen alıp bara. Alarnı prezident Putingä yaqın torğan business dairäläre satıp ala. Moñardan tış xäzer anda xökümättän bäysez oyışmalar eşçänlegen çikläwçe qanun qabul itelde. İldä bernindi cäzasız jurnalistlar üterelep tora", dip sürätli Rusiädä matbuğat ireklegeneñ naçaraya baruın Morillon.
Misal itep 2004-neñ yülendä "Forbes" jurnalınıñ Rusiä basmasın citäklägän Paul Xlebnikovnı, äle küptän tügel genä "Novaya gazeta" xäbärçese Anna Politkovskayanı üterü oçraqları kiterelä.
"Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışmasınıñ bu xisabı ayırım illärdäge jurnalistlar ostalığın tikşermi, maqsat itep alarğa yanağan qurqınıçlarnı barlawnı, irekle mäğlümät cıyudağı kirtälärne, xakimiät ezärlekläwlären açıqlawnı quya. Bu yaqtan qarağanda, matbuğat ireklege belän xällär Quşma Ştatlarda da naçaraydı, dielä. Prezident Bush idaräse anda däwlät iminlegen nığıtu, terrorğa qarşı köräş kiräk digän bulıp, monı şik astına aluçı xäbärçelär eşenä qomaçawlıy, di "Çiklärne tanımawçı xäbärçelär" oyışması.
Ä inde mäğlümät tuplaw öçen eş şartları iñ caylı bulğan illär arasında Finländiä, İslandiä, İrlandiä atala.
Kärim Kamal