"Rusiä urıslar öçen" digän aqırular, taqır başlar, faşist svastikaları - Rusiädä küptän tügel genä bilgelänä başlağan xalıq berdämlege köne älegä menä şular belän bäyle xalıq küñelendä. Mäskäw Kremle bu bäyrämne, 17-nçe ğasır başında poläk köçlärennän azat itü könen bilgeläw bularaq kertkän ide. Berük waqıtta ul, sovet çorındağı 7-nçe noyäbr bäyrämen dä alıştırırğa tieş buldı.
Ämma ilne berläşterü, törle xalıqlarnı urtaq däwlät tiräsendä tuplaw niäte belän kertelgän şuşı yaña bäyräm bötenläy qapma-qarşı maqsatlarda qullanıla başladı. Bıltır Mäskäwdä şul könne urıs millätçeläre yöreş oyıştırıp, anı "Rusiä urıslar öçen" digän şiğär astında, yäğni ilne kilmeşäklärdän arındıru taläbe belän uzdırdı.
Bıyıl Mäskäwneñ şähär xakimiäte urıs millätçeläre häm neonatsilarınıñ bıltırğı xälne qabatlaw niätenä qarşı töşep, alarğa cıyılu röxsäten birmäde. Ämma Duma deputatı, bıyılğı "Urıs marşın" oyıştıruçılarnıñ berse Nikolay Kuryanoviç radiobızğa, röxsät bulmasa da bez barıber cıyılaçaqbız, dip belderde:
"Marş nindi genä hawa şartlarına qaramastan barıber bulaçaq, çönki bernindi xakimiät tä ilneñ konstitutsiäsen tıya yäisä inkär itä almıy. Bu ber tarixi açıqlaw bulaçaq - kemder üzeneñ xalıq belän buluın, ä kemder aña qarşı baruın kürsätäçäk. Marş ildä urıs añınıñ kütärelüen añlataçaq häm xakimiät iğtibarın Rusiädäge xalıqnıñ küpçelegen täşkil itkän urıslarğa borunı taläp itäçäk, alar äle iza çigä häm näq menä alarnıñ xoquqları bozıla", dip belderä "Urıs marşın" oyıştıruçılarnıñ berse Nikolay Kuryanoviç.
Şuşı millätçel yöreşne oyıştıruçılar arasında, bu atnada liberal-demokratlar partiäsennän quılğan Kuryanoviç kenä tügel, Qanunsız immigratsiägä qarşı xäräkät häm mäğlüm "Rodina" partiäse dä bar. Alar cıyınğa kimendä 10 meñläp keşe kiläçäk, dip belderä, ämma anıñ qayda bulaçağı haman da mäğlüm tügel. Yöreş tıyılğannan soñ oyıştıruçılar xalıqnı Mäskäw metrosınıñ ber stansiäsendä cıyılırğa öndägän ide. Şul uq Kuryanoviç "Kommersant" basmasına, uramda militsiä bezne bikli ala, ä menä metroda monı eşläw mömkin tügel, dip añlattı.
"Urıs marşı" belän berrättän Mäskäwdä aña qarşı çaralar da planlaştırıla. Rusiäneñ Anti-faşist Frontı, misal öçen, üz cıyının äzerli. Yün ayında ğına tözelgän şuşı oyışma üz maqsatı itep Rusiädä nığıy barğan millätçelek wä ksenofobiägä qarşı köräşüne quya. Frontnıñ koordinatorı Mixail Şnayder:
"Faşizm ul üzenä kürä ber çir. Keşe çirläre belän çağıştırıp qarasaq anı yaman şeşkä tiñläp bulır ide. Yäğni andıy çirlärne alar kürenä başlaw belän däwalarğa kiräk. Bu qatlawlı ber problema, häm anıñ belän däwlät däräcäsendä dä, Anti-faşist frontı kebek, sivil cämğiät qısalarında da köräşü zarur. Bu faşist bandalarına qarşı qırıs çaralar kürü kiräk", di Rusiäneñ Anti-faşist frontı koordinatorı Mixail Şnayder.
Älegä isä demokratik oyışmalar xakimiätne Rusiädä urıs millätçelege köçäyä baruına küz yomıp utıruda ğäyepli. İldä milli azçılıq wäkillärenä qarşı höcümnär arta bara, ämma xakimiät alarnı nigezdä "ğadi xuliganlıq" dip kenä bäyäläwne xup kürä.
Kärim Kamal
Ämma ilne berläşterü, törle xalıqlarnı urtaq däwlät tiräsendä tuplaw niäte belän kertelgän şuşı yaña bäyräm bötenläy qapma-qarşı maqsatlarda qullanıla başladı. Bıltır Mäskäwdä şul könne urıs millätçeläre yöreş oyıştırıp, anı "Rusiä urıslar öçen" digän şiğär astında, yäğni ilne kilmeşäklärdän arındıru taläbe belän uzdırdı.
Bıyıl Mäskäwneñ şähär xakimiäte urıs millätçeläre häm neonatsilarınıñ bıltırğı xälne qabatlaw niätenä qarşı töşep, alarğa cıyılu röxsäten birmäde. Ämma Duma deputatı, bıyılğı "Urıs marşın" oyıştıruçılarnıñ berse Nikolay Kuryanoviç radiobızğa, röxsät bulmasa da bez barıber cıyılaçaqbız, dip belderde:
"Marş nindi genä hawa şartlarına qaramastan barıber bulaçaq, çönki bernindi xakimiät tä ilneñ konstitutsiäsen tıya yäisä inkär itä almıy. Bu ber tarixi açıqlaw bulaçaq - kemder üzeneñ xalıq belän buluın, ä kemder aña qarşı baruın kürsätäçäk. Marş ildä urıs añınıñ kütärelüen añlataçaq häm xakimiät iğtibarın Rusiädäge xalıqnıñ küpçelegen täşkil itkän urıslarğa borunı taläp itäçäk, alar äle iza çigä häm näq menä alarnıñ xoquqları bozıla", dip belderä "Urıs marşın" oyıştıruçılarnıñ berse Nikolay Kuryanoviç.
Şuşı millätçel yöreşne oyıştıruçılar arasında, bu atnada liberal-demokratlar partiäsennän quılğan Kuryanoviç kenä tügel, Qanunsız immigratsiägä qarşı xäräkät häm mäğlüm "Rodina" partiäse dä bar. Alar cıyınğa kimendä 10 meñläp keşe kiläçäk, dip belderä, ämma anıñ qayda bulaçağı haman da mäğlüm tügel. Yöreş tıyılğannan soñ oyıştıruçılar xalıqnı Mäskäw metrosınıñ ber stansiäsendä cıyılırğa öndägän ide. Şul uq Kuryanoviç "Kommersant" basmasına, uramda militsiä bezne bikli ala, ä menä metroda monı eşläw mömkin tügel, dip añlattı.
"Urıs marşı" belän berrättän Mäskäwdä aña qarşı çaralar da planlaştırıla. Rusiäneñ Anti-faşist Frontı, misal öçen, üz cıyının äzerli. Yün ayında ğına tözelgän şuşı oyışma üz maqsatı itep Rusiädä nığıy barğan millätçelek wä ksenofobiägä qarşı köräşüne quya. Frontnıñ koordinatorı Mixail Şnayder:
"Faşizm ul üzenä kürä ber çir. Keşe çirläre belän çağıştırıp qarasaq anı yaman şeşkä tiñläp bulır ide. Yäğni andıy çirlärne alar kürenä başlaw belän däwalarğa kiräk. Bu qatlawlı ber problema, häm anıñ belän däwlät däräcäsendä dä, Anti-faşist frontı kebek, sivil cämğiät qısalarında da köräşü zarur. Bu faşist bandalarına qarşı qırıs çaralar kürü kiräk", di Rusiäneñ Anti-faşist frontı koordinatorı Mixail Şnayder.
Älegä isä demokratik oyışmalar xakimiätne Rusiädä urıs millätçelege köçäyä baruına küz yomıp utıruda ğäyepli. İldä milli azçılıq wäkillärenä qarşı höcümnär arta bara, ämma xakimiät alarnı nigezdä "ğadi xuliganlıq" dip kenä bäyäläwne xup kürä.
Kärim Kamal