Adäm balasın berençe urında qızıqsınğan şiksez üz sälämätlege. Läkin sälämätlekne saqlap qaluda aqçanıñ role zur. Tiyeşen aşamasañ, tiyeşençä kiyenmäsän, cılınmasañ, saqlanalmasañ xästalanıp ta quyasıñ. Menä adäm balası tırışa tırmaşa tormış däräcäsän kütärergä mataşa. Rusiädä xällär niçekter üzegez inde anı yaxşı beläsez. Törkiädäge xällär isä baytaq öçen bik tä quanırlıq, şatlanırlıq tügel.
Törkiä Statistika oyışmasınıñ (TSO) sannarına kürä Törkiädä 623 meñ keşe açlıq cigä, 14 million da 700 meñe fäqirlek çige astında yäşi. Başqaça äytkändä 73 millionlıq Törkiädä soñğı ber yılda yarlılar sanı 3,5 millionğa kimesä dä xalıqnıñ 1 % tiräse açlıq çigä, 20,5 % isä fäqirlektä integä.
Törkiädä tulayım milli kilerneñ 6.1 %-ın iñ tübän bulğan 20 protsent, yäğni 15 million çaması xalıq qullanğanda, iñ yuğarı kilergä iyä 20 protsent, tulayım kilereneñ 44,5 %-ın qullanalar. 20 protsentlıq yarlılar kategoriäsendäge ğaillärneñ yıllıq kereme 4 meñ 400, yäğni 3 meñ amerikan dolları bulıp tora. Iñ yuğarı kategoriädägelärneñ kereme isä yıllıq urtaça 32meñ liradan, yäğni 22 meñ dollardan beraz küberäk. Dimäk aylıq kilerläre 2,5-3 meñ dollar bulğannar Törkiä şartlarında naçar yäşämilär.
Fäqat yarlılarğa tormış hiç tä ciñel tügel. TSO fäqirlek qurqınıçın üstergän öç iñ möhim faktor bularaq zur ğailä, kilde kitte yaki üz xisabıña eşläw häm belemsezlekne kürsätä. Misal öçen öç yaki dürt keşelek ğailälärdä yarlılıq 10 protsent tiräsendä torğanda, cide yaki küberäk sanda ağzası bulğan ğailälärdä bu protsent 45-ne aşa. Aylıq mäğaş alğannarda yarlılıq 5 protsent tiräsendä bulğanda eşlägän waqıtta ğına üzlärenä eş xaqı tülängännär, yäğni waqıtlıça eşlägännärneñ 32 %, awıl xucalığında isä 34,5 %-ı fäqirlek çige astında yäşi. Şulay uq belem däräcäseneñ torışı da yarlılıqta möhim ber kürsätkeç. Uqıy-yaza belmägännärdä fäqirlek 38, başlanğıç belem alğannarda 22, urta belem alğannarda 7, ä universitet tämamlağannarda nibarı 0,8 protsent qına.
Xökümät yarlılıq belän köräşergä tırışa. Çönki saylaw waqıtında yarlılardan da üzenä tawış birelüwen taläp itäçäk. Ä 15 millionğa östämä bularaq ekonomik xäle belän riza bulmağan tağı 30-40 millon xakimiättäge partiäne saylamıyça alarğa çäza birüwe dä ixtimal. 2007 yılnıñ Noyeberdä dä 5 yılda ber ütkärelgän parlament saylawları bulaçağı öçen bu mäsälä tağın da aktuelrak tös ala. Şul säbäple bulsa kiräk bu atnada xökümät iñ tübän eş xaqqınıñ miqdadın kötelgänçä 10 %-qa üsterde häm iñ tübän eş xaqqı 403 meñ lira, yäğni 280 dollar tiräse buldı. Bu turıdağı belderüne yasağan Xezmät Minister Murat Başesgioğlu “Bezdä bu miqdarnıñ bik ük qänäğätländererlek bulmawın beläbez” dip äytergä mäcbur buldı. Çönki Türk-iş hönär berlekläre konfederatsiäse iñ tübän eş xaqınıñ 590 lirağa, yäğni 400 dollarğa kütärüwne taläp itkän ide. Niçek kenä bulmasın öç million keşe şul xätle genä eş xaqqı ala. Bu öç million tawış digän närsä.
Qısqası, 2007 yıl saylaw yılına yarlılar da, eşsezlär dä ömet belän qaramıylar. Çönki ekonomik möğcizälärne kem dä kötmi.
* * *
27 Dekaberdä Ankarada injener Kamal Mijgar cirlände. Ul Törkiäneñ iñ zur şirkätlärennän bere bulğan nefte-ximiä zavodı Petkimneñ 1980ñnçe yıllarda general direktorı bulğan ide. Tatarlar arasınnan Törkiädä şundıy yuğarı däräcägä kütärelgän bik az sanda keşeneñ bere ide ul. Urınnı cänättä bulsın.
Äxtäm İbrahim, İstanbul
Törkiä Statistika oyışmasınıñ (TSO) sannarına kürä Törkiädä 623 meñ keşe açlıq cigä, 14 million da 700 meñe fäqirlek çige astında yäşi. Başqaça äytkändä 73 millionlıq Törkiädä soñğı ber yılda yarlılar sanı 3,5 millionğa kimesä dä xalıqnıñ 1 % tiräse açlıq çigä, 20,5 % isä fäqirlektä integä.
Törkiädä tulayım milli kilerneñ 6.1 %-ın iñ tübän bulğan 20 protsent, yäğni 15 million çaması xalıq qullanğanda, iñ yuğarı kilergä iyä 20 protsent, tulayım kilereneñ 44,5 %-ın qullanalar. 20 protsentlıq yarlılar kategoriäsendäge ğaillärneñ yıllıq kereme 4 meñ 400, yäğni 3 meñ amerikan dolları bulıp tora. Iñ yuğarı kategoriädägelärneñ kereme isä yıllıq urtaça 32meñ liradan, yäğni 22 meñ dollardan beraz küberäk. Dimäk aylıq kilerläre 2,5-3 meñ dollar bulğannar Törkiä şartlarında naçar yäşämilär.
Fäqat yarlılarğa tormış hiç tä ciñel tügel. TSO fäqirlek qurqınıçın üstergän öç iñ möhim faktor bularaq zur ğailä, kilde kitte yaki üz xisabıña eşläw häm belemsezlekne kürsätä. Misal öçen öç yaki dürt keşelek ğailälärdä yarlılıq 10 protsent tiräsendä torğanda, cide yaki küberäk sanda ağzası bulğan ğailälärdä bu protsent 45-ne aşa. Aylıq mäğaş alğannarda yarlılıq 5 protsent tiräsendä bulğanda eşlägän waqıtta ğına üzlärenä eş xaqı tülängännär, yäğni waqıtlıça eşlägännärneñ 32 %, awıl xucalığında isä 34,5 %-ı fäqirlek çige astında yäşi. Şulay uq belem däräcäseneñ torışı da yarlılıqta möhim ber kürsätkeç. Uqıy-yaza belmägännärdä fäqirlek 38, başlanğıç belem alğannarda 22, urta belem alğannarda 7, ä universitet tämamlağannarda nibarı 0,8 protsent qına.
Xökümät yarlılıq belän köräşergä tırışa. Çönki saylaw waqıtında yarlılardan da üzenä tawış birelüwen taläp itäçäk. Ä 15 millionğa östämä bularaq ekonomik xäle belän riza bulmağan tağı 30-40 millon xakimiättäge partiäne saylamıyça alarğa çäza birüwe dä ixtimal. 2007 yılnıñ Noyeberdä dä 5 yılda ber ütkärelgän parlament saylawları bulaçağı öçen bu mäsälä tağın da aktuelrak tös ala. Şul säbäple bulsa kiräk bu atnada xökümät iñ tübän eş xaqqınıñ miqdadın kötelgänçä 10 %-qa üsterde häm iñ tübän eş xaqqı 403 meñ lira, yäğni 280 dollar tiräse buldı. Bu turıdağı belderüne yasağan Xezmät Minister Murat Başesgioğlu “Bezdä bu miqdarnıñ bik ük qänäğätländererlek bulmawın beläbez” dip äytergä mäcbur buldı. Çönki Türk-iş hönär berlekläre konfederatsiäse iñ tübän eş xaqınıñ 590 lirağa, yäğni 400 dollarğa kütärüwne taläp itkän ide. Niçek kenä bulmasın öç million keşe şul xätle genä eş xaqqı ala. Bu öç million tawış digän närsä.
Qısqası, 2007 yıl saylaw yılına yarlılar da, eşsezlär dä ömet belän qaramıylar. Çönki ekonomik möğcizälärne kem dä kötmi.
* * *
27 Dekaberdä Ankarada injener Kamal Mijgar cirlände. Ul Törkiäneñ iñ zur şirkätlärennän bere bulğan nefte-ximiä zavodı Petkimneñ 1980ñnçe yıllarda general direktorı bulğan ide. Tatarlar arasınnan Törkiädä şundıy yuğarı däräcägä kütärelgän bik az sanda keşeneñ bere ide ul. Urınnı cänättä bulsın.
Äxtäm İbrahim, İstanbul